حتماً شما نیز تا به حال احساس مورمور یا گزگز دست و پا را داشته‌اید. ممکن است با خوابیدن بر روی دست و یا روی هم انداختن پاها به مدت طولانی این حس به سراغ شما بیاید. به این حس پاراستزی گفته می‌شود. پاراستزی ممکن است با سوزش یا احساس سوزن سوزن شدن نیز خود را نشان دهد. علاوه بر این ممکن است شاهد بی حسی، درد یا ضعف در اندام خود باشید. عارضه‌های متعددی می‌توانند باعث این حس در دست و پا شوند. به طور کلی فشار، ضربه و آسیب به اعصاب باعث این حس می‌شوند.

علل مورمور و گزگز دست و پا

علل شایع

نوروپاتی دیابتی

به آسیب‌های عصبی نوروپاتی گفته می‌شود. نوروپاتی انواع مختلفی دارد که نوع محیطی آن می‌تواند دست و پاها را تحت تأثیر قرار دهد. نوروپاتی دیابتی به آسیب‌های عصبی ایجاد شده در اثر دیابت گفته می‌شود. این عارضه بیشتر پاها و در برخی از مواقع دست‌ها را درگیر می‌کند.

در طی این عارضه، آسیب عصبی به علت بالا بودن قند در جریان خون ایجاد می‌شود. علاوه بر آسیب‌های عصبی، ممکن است عروق خونی تغذیه کننده‌ی اعصاب نیز آسیب ببینند. زمانی که اعصاب اکسیژن کافی دریافت نکنند عملکرد آن‌ها مختلف می‌شود.

پینچ عصبی

به وارد شدن فشار بر روی عصب از طرف بافت های اطراف پینچ عصبی گفته می‌شود. برای مثال مواردی مثل آسیب‌های فیزیکی، حرکات تکراری و عارضه‌های التهابی می‌توانند باعث پینچ عصبی شوند.

پینچ عصبی ممکن است در مناطق مختلف بدن بروز پیدا کرده و دست و پاها را درگیر کند و باعث مورمور،گزگز و بی حسی یا درد در این اندام‌ها شود. پینچ عصبی در بخش تحتانی ستون فقرات می‌تواند باعث بروز این مشکلات در کمر و پاها شود.

سندرم تونل کارپال

سندرم تونل کارپال عارضه‌ای شایع است که در طی آن عصب مدین در محل عبور خود از مچ دست تحت فشار قرار می‌گیرد. این عارضه ممکن است در اثر آسیب‌های فیزیکی، حرکات تکراری و یا عارضه‌های التهابی بروز پیدا کند. افراد مبتلا به سندرم تونل کارپال ممکن است شاهد بی حسی و یا گزگز چهار انگشت اول دست خود باشند.

نارسایی کلیوی

نارسایی کلیه به عارضه‌ای اطلاق می‌شود که در طی آن کلیه‌های شما به خوبی کار نمی‌کنند. عارضه‌هایی مثل فشار خون و دیابت می‌توانند باعث نارسایی کلیه شوند. زمانی که کلیه‌های شما به درستی کار نکنند مایعات و مواد زائد در بدن شما تجمع کرده و باعث آسیب‌های عصبی می‌شوند. احساس مورمور در اثر نارسایی کلیه بیشتر در پاها دیده می‌شود.

بارداری

تورم ایجاد شده در بدن در طی دوران بارداری می‌تواند باعث فشار بر روی برخی از اعصاب شود. به همین دلیل ممکن است دست و پاهای شما مورمور شده و دچار درد از ناحیه‌ی کشاله‌ی ران تا بالای زانو شوید. این علائم معمولاً پس از ختم بارداری برطرف می‌شوند.

مصرف دارو

داروهای مختلفی می‌توانند باعث آسیب‌های عصبی و گزگز دست و پاها شوند. در واقع این مشکل یکی از عارضه‌های جانبی شایع در داروهای مورد استفاده برای درمان سرطان (شیمی درمانی) و ایدز خواهد بود.

ازجمله دیگر داروهایی که می‌توانند باعث مورمور دست و پا شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• داروهای قلبی و فشار خون مثل آمیودارو یا هیدرالازین
• داروهای ضد عفونت مثل مترونیدازول و داپسون
• داروهای ضد تشنج مثل فنی توئین

اختلالات خودایمنی

به طور عادی سیستم ایمنی بدن از شما در برابر مهاجمین خارجی محافظت می‌کند. در طی اختلالات خودایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های خودی بدن حمله خواهد کرد.

آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید یک عارضه‌ی خودایمنی است که باعث تورم و درد در مفاصل می‌شود. این عارضه معمولاً در مچ و کف دست دیده شده ولی می‌تواند نقاط دیگر بدن مثل مچ و کف پا را نیز درگیر کند.

مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)

ام اس یک عارضه‌ی خودایمنی است که در طی آن دستگاه ایمنی بدن به غلاف محافظت کننده از سلول‌های عصبی به نام میلین حمله می‌کند. این مشکل باعث آسیب‌های عصبی خواهد شد. بی حسی یا مورمور شدن دست، پا و صورت ازجمله علائم شایع ام اس هستند.

لوپوس

لوپوس یک بیماری خودایمنی است که در طی آن سیستم ایمنی ممکن است به هر بافتی از بدن ازجمله سیستم عصبی حمله کند. مورمور شدن دست و پاها ممکن است در اثر آسیب‌های عصبی ناشی از التهاب یا تورم ایجاد شده توسط لوپوس ایجاد شود.

دیگر علل محتمل

زونا

زونا یک راش پوستی دردناک است که در اثر بازفعال شدن ویروس واریسلازوستر ایجاد می‌شود. این ویروس در افرادی که به آبله مرغان مبتلا می‌شوند به صورت غیرفعال در سلول‌های عصبی می‌ماند. معمولاً زونا یک بخش کوچک در یک طرف بدن مثل دست یا پا را درگیر می‌کند. در این صورت شاهد بی حسی یا مورمور شدن بخش درگیر خواهید بود.

کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید عارضه‌ای است که در طی آن غده‌ی تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند. با وجود نادر بودن، کم کاری شدید تیروئید که تحت درمان قرار نگرفته باشد می‌تواند منجر به آسیب‌های عصبی و بی حسی یا مورمور شدن اندام‌ها شود. مکانیسم ایجاد این آسیب به درستی مشخص نیست.

قرار گرفتن در معرض سموم

بسیاری از سموم و مواد شیمیایی می‌توانند برای اعصاب سمی بوده و به آن‌ها آسیب بزنند. قرار گرفتن در معرض این مواد می‌تواند علائم مختلفی ازجمله گزگز دست و پا را به دنبال داشته باشد.

ازجمله این سموم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فلزات سنگین مثل جیوه، سرب و آرسنیک
• آکریلامید، ماده‌ای شیمیایی که در صنایع مختلف استفاده می‌شود.
• اتیلن گلیکول که در محلول ضدیخ وجود دارد.
• هگزاکربن ها که در برخی حلال‌ها و چسب‌ها وجود دارند.

فیبرومیالژی

فیبرومیالژی گروهی از علائم را به دنبال خواهد داشت ازجمله:

• درد عضلانی گسترده
• خستگی مفرط
• تغییرات خلق و خو

برخی از افراد مبتلا به فیبرومیالژی ممکن است علائم دیگری مثل سردرد، مشکلات گوارشی و گزگز دست و پا را نیز مشاهده کنند. علت بروز این عارضه شناخته شده نیست.

کیست گانگلیون

کیست گانگلیون یک توده‌ی پر از مایع است که معمولاً در مفاصل و به خصوص در مچ دست ایجاد می‌شود. این کیست باعث وارد شدن فشار بر روی اعصاب و ایجاد بی حسی و مورمور دست و انگشتان خواهد شد در حالی که کیست گانگلیون به خودی خود دردناک نیست. علت ایجاد این کیست مشخص نیست البته فشار زیاد بر روی مفصل مؤثر خواهد بود.

اسپوندیلوز گردنی

اسپوندیلوز گردنی ممکن است در اثر تغییرات ناشی از افزایش سن در ستون فقرات ایجاد شود. این تغییرات شامل فتق، تخریب مهره‌ها و استئوآرتریت هستند. بعضاً این تغییرات می‌توانند باعث فشار بر روی نخاع شده و منجر به درد گردن و علائمی مثل بی حسی یا گزگز دست و پاها شوند.

پدیده‌ی رینود

پدیده‌ی رینود باعث تغییر در جریان خون دست و پاها می‌شود. عروق خونی این نواحی در واکنشی بی از حد به سرما تنگ شده و کاهش جریان خون می‌تواند باعث بی حسی یا مورمور شدن انگشتان دست و پا شود.

علل نادر

واسکولیت

واسکولیت عارضه‌ای است که در طی آن عروق خونی ملتهب می‌شوند. واسکولیت انواع مختلفی داشته و علت بروز آن به درستی مشخص نیست. از آن جایی که التهاب می‌تواند باعث تغییر در عروق خونی شود، جریان خون عبوری از آن محدود خواهد شد. در برخی از انواع واسکولیت این مشکل باعث آسیب‌های عصبی و نهایتاً گزگز، بی حسی و ضعف اندام‌ها خواهد شد.

سندرم گیلن باره

سندرم گیلن باره یک عارضه‌ی نادر دستگاه عصبی است که در طی آن دستگاه ایمنی به بخشی از دستگاه عصبی حمله می‌کند. علت بروز این عارضه به درستی مشخص نیست. این سندرم بعضاً پس از ابتلا به یک بیماری بروز پیدا می‌کند. مورمور بدون علت و درد در دست و پا می‌توانند ازجمله علائم اولیه‌ی این بیماری باشند.

تشخیص علت مورمور و بی حسی دست و پاها

اگر با مورمور بدون علت دست و پا به پزشک مراجعه کنید ممکن است اقدامات مختلفی برای تشخیص مشکل شما انجام شوند ازجمله:

• معاینه‌ی فیزیکی که ممکن است شامل معاینه‌ی عصبی به منظور بررسی رفلکس‌ها و عملکرد حسی و حرکتی شما باشد.
• بررسی سوابق پزشکی و پرسیدن سوالاتی در مورد علائم، عارضه‌های قبلی و داروهایی که مصرف می‌کنید.
• آزمایش خون به منظور بررسی سطح برخی از مواد شیمیایی، ویتامین‌ها، هورمون‌ها، عملکرد ارگان‌ها و سلول‌های خونی.
• تصویر برداری مثل گرافی ساده، اسکن MRI و سونوگرافی.
• تست عملکرد عصبی با استفاده از روش‌هایی مثل سرعت هدایت عصبی یا تست نوار عصب و عضله(EMG).
• نمونه برداری از پوست یا عصب.

درمان بی حسی و مورمور دست و پا
 

درمان علائم شما به علت بروز آن‌ها بستگی خواهد داشت. پس از انجام تشخیص پزشک برنامه‌ی درمانی مناسبی را برای شما طراحی خواهد کرد.

ازجمله گزینه‌های درمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تنظیم دوز داروی کنونی و یا تغییر آن‌ها به داروهای جایگزین در صورت امکان.
• تجویز مکمل‌های غذایی به منظور رفع کمبود ویتامین‌ها.
• تنظیم درمان‌های دیابت.
• درمان بیماری‌های زمینه‌ای مثل عفونت، آرتریت روماتوئید یا لوپوس.
• جراحی به منظور رفع فشار از روی عصب یا خارج کردن کیست.
• داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه که می‌توانند درد شما را کاهش دهند.
• داروهای نیازمند نسخه در صورت کارآمد نبودن داروهای قبلی.
• تغییرات سبک زندگی مثل مراقبت از پاها، رعایت رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و محدود کردن مصرف الکل.