گیل خبر/ سجاد کوچک نیا

سالهاست که ما اثرات ناشی از مدیریت مقطعی را با گوشت و پوست و استخوانمان لمس کرده ایم. مشکلات آغاز میشوند، بزرگ میشوند، به بحران تبدیل میشوند، ستاد مدیریت بحران تشکیل می‌دهیم و از مردم عاجزانه درخواست کمک می کنیم، دچار بحران مدیریت میشویم، تصمیمات و اقدامات شتاب زده را می‌بینیم، بحران مشمول مرور زمان شده و حل می‌شود و در این زمان که همه چیز به روال عادی برگشت همه یادشان می‌رود که ممکن است سال آینده باز هم گریبانگیرمان شود و این چرخه ادامه دارد تا سن مدیریتی یک نفر پایان پذیرد.

به اندازه کافی مقالات علمی متعدد در مورد مدیریت بحران، مدیریت استراتژیک،تاب آوری و ... توسط پژوهشگران داخلی و خارجی نگاشته شده اند اما چیزی که دوباره ذهن ها را معطوف این مساله نموده بحران های پیاپی در ماههای اخیر است.
از بحران سیل بهار امسال که بگذریم ، بحران برف بهمن ماه و سیل لرستان و امروز هم بیماری کرونا یک بار دیگر ضعف های مدیریتی را برای مردم آشکار ساخت.
البته که بررسی ابعاد دقیق این بحران و مشخص نمودن سهم در یک از مدیران و مردم و حتی امکانات و زیرساخت ها در بوجود آمدن این بحرانها نیازمند مطالعه دقیق در زمان مناسب است اما چیزی که نگارنده را به نوشتن این یادداشت واداشته احتمال خطر بسیار بزرگ در چند ماه آینده است.
کرونا ویروس جدید (COVID-19)، از لحاظ ابعاد، بزرگ و دارای یک لفاف بیرونی چربی است. ساختار آن مشابه با ساختار ویروس‌های سارس و مرس است. این ویروس در ابتدا از حیوانات به انسان منتقل شده و گمانه‌زنی‌ها اولین نقطه انتشار آن را بازار خرید و فروش حیوانات زنده در شهر ووهان از استان هوبی چین معرفی کرده‌اند.
مهمترین مسیر انتقال این ویروس تماس مستقیم با فرد بیمار است. وجود این ویروس در ترشحات تنفسی فرد بیمار (از یکی از طرق قطرات ترشح شده مستقیم و یا قطرات ترشح شده بر روی سطوح) دیگر راه مهم و اصلی انتقال این ویروس شناخته شده است.
در برخی از تحقیقات و گزارش‌های موجود از جمله گزارشات سازمان بهداشت جهانی یکی دیگر از راه‌های احتمالی انتقال COVID-19، تماس نا‌ایمن با فاضلاب معرفی شده است. اگرچه وجود ویروس در مدفوع بیمار به عنوان یک منبع بالقوه شناسایی شده است، لیکن تا کنون میزان گستردگی انتقال بیماری از این منبع شناسایی نشده است. به عنوان مثال، گزارشات بین‌المللی حاکی از شناسایی موارد انتقال بیماری سارس در سال ۲۰۰۳ از طریق نشتی و عیب در لوله‌های فاضلاب در یک برج مسکونی در هنگ کنگ است. با توجه به شباهت ماهیت COVID-19 با سارس، دور از ذهن نیست که تماس نا ایمن با فاضلاب، به خصوص فاضلاب مراکز بهداشتی و درمانی، یکی از منابع انتقال COVID-19 باشد.

با توجه به ماهیت COVID-19، این ویروس در محیط‌های مختلف قابلیت ماندگاری قابل توجهی دارد. سازمان بهداشت جهانی عدد خاصی را برای ماندگاری بر روی سطوح و محیط‌های مختلف به صورت قاطع ارائه نکرده و فقط در خصوص ماندگاری این ویروس بر روی سطوح مختلف “چند ساعت تا چندین روز” را عنوان کرده است که این خود بسته به شرایط دما و رطوبت و بستر متغیر خواهد بود. در برخی از مطالعات ماندگاری این ویروس بر روی سطوح ضدعفونی نشده بین ۸ ساعت تا بیش از ۱۰ روز نیز تخمین زده شده است. تحقیقات مختلفی در این رابطه انجام شده و نتایج اغلب آنها در خصوص اثر افزایش دما بر غیرفعال شدن ویروس هم نظر هستند. در خصوص ماندگاری این ویروس در آب در تحقیقات مختلفی انجام شده و نتایج گویای اثر قابل توجه دما بر روی ماندگاری این ویروس است. در تحقیقی که در سال ۲۰۰۹ در مجله معتبر Water Research منتشر شده، بر روی دو گونه مشابه COVID-19 بررسی های ماندگاری در محیط‌های آبی انجام شده و نتایج آن حاکی از ماندگاری این ویروس در آب (چندین روز) و فاضلاب (چندین هفته) است. پس به صورت بالقوه فاضلاب‌ها می‌توانند به عنوان یکی از راه‌های انتقال این ویروس باشند. با توجه به تایید وجود و ماندگاری نسبی خانواده ویروس کرونا در مدفوع، فاضلاب و حتی آب آلوده شده، لازم است به اهمیت دفع و تصفیه ایمن فاضلاب، بالاخص در تصفیه‌خانه‌های فاضلاب بیمارستانی توجه شود.
فاضلاب و به طور کلی محیط آبی آلوده، بالقوه و در شرایط خاص می‌تواند راه انتقال کرونا باشد. اما خب این موضوع در مقابل سایر راه‌های انتقال آن بسیار کم اولویت‌تر است. به عنوان مثال در خصوص تصفیه‌خانه‌های فاضلاب، بالاخص در تصفیه‌خانه‌های فاضلاب بیمارستان‌هایی که محل بستری بیماران مبتلا به کرونا هستند، امکان انتقال این ویروس به کارگران و کسانی که با این بخش در ارتباط هستند وجود خواهد داشت و این خیلی مهم است. لازم است به صورت جدی در خصوص مواجهه با این نوع فاضلاب شرایط ایمنی را رعایت کنند مخصوصا که شهرها و روستاهای ما از سطح تاب آوری بسیار پایینی برخوردار بوده و معمولا پدافند غیر عامل در طراحی و توسعه آنها جایگاه چندانی نداشته است.
همچنین با توجه به بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی در استان های شمالی کشور و نبود سیستم دفع فاضلاب در بیشتر خانه ها خطر آلودگی آبهای زیر زمینی را بالا می‌برد و زنگ خطر جایی به صدا در می آید که اموات بطور عادی در عمق حدود 3 متری فقط با استفاده از مقداری آهک دفن می شوند.
احتمال آلودگی آب شرب (لوله کشی) با کرونا صفر است. خوشبختانه وجود کلر به عنوان ماده گندزدا آب شرب شبکه‌های آبرسانی، احتمال آلودگی آب شرب به کرونا را به صفر می‌رساند. اما تماس با آبهای زیرزمینی که به سطح آمده اند یا مصرف آب چاه در برخی روستاها خطر شیوع مجدد در بازده زمانی کوتاهی پس از مهار را بوجود می آورد.
همچنین با شروع فصل کشاورزی در گیلان و مازندران و تماس مکررد چند ده هزار نفر کشاورز شالیکار با منابع آب و انتقال آب بین شالیزارها زنگ خطر دوباره به صدا در خواهد آمد.
حال باید ببینیم برای این زنگ خطری که الان به صدا درآمده عملکرد مناسب پیشبینی می‌شود یا طبق روال گذشته باید منتظر باشیم تا کارد به استخوان رسیده وسپس به فکر درمان باشیم.
امیدوارم این چرخه باطل در یک نقطه متوقف شود.

گیل خبر: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.