۱۳۹۵/۰۹/۳۰ ۱۷:۴۸
گیل خبر/ مریم رجبی:خاطرات خوب کودکی دو نسل دهه های پنجاه و شصت راکه با داستان های رادیو به خواب می رفتند را دوباره زنده کرد... همه ی ماهایی که در آن دو دهه به دنیا آمدیم لااقل یک بار هم که شده داستان های رادیوی آن سال ها را شنیده ایم... حال به بهانه ی یکساله شدن « گیل قصه» که یک کانال تلگرامی به زبان مادری مان است و زنده کننده آن خاطرات شیرین، سراغ پرویز فکر آزاد رئیس هیات مدیره ی خانه ی فرهنگ گیلان رفتیم تا با این اتفاق فرهنگی بیشتر آشناشویم....
س- شکل گیری گیل قصه چطور اتفاق افتاد؟
در گروه گیلکی خانه فرهنگ گیلان هرماه یک جلسه برگزارمی شود که در آن نویسنده ها ی مختلف داستان هایشان را می خوانند و نقد و بررسی می کنند.مانند گروه داستان فارسی. داستان فارسی شب را محمد چیتگران راه اندازی کرده بود و هرشب داستان فارسی پخش می کردند.وقتی تکنولوژی جدیدی مانند " تلگرام" آمد در بخش هایی دیدیم می توان استفاده ی مفیدتری هم ازاین ابزار ارتباطی کرد.
این ایده در ذهنم شکل گرفت که چرا داستان شب گیلکی نداشته باشیم .اینگونه شد که باهمکاری دوستان نویسنده و دوستان دیگری مانند دوست خوبم اردشیر لرد که نویسنده و کارگردان هم هستند و کار ادیت و تدوین رابرعهده گرفتند ،حدود چهل قصه جمع آوری کردیم و ازدوستان نویسنده تقاضا کردیم به استدیویی که حوزه ی هنری در اختیارمان قرار داده بود بیایند و داستان هایشان را خوانش کنند.دوازده ی آبان 94 کانال تلگرامی « گیل قصه» استارت خورد.
س- انتخاب داستان ها به چه صورت است؟ و آیا داستان ها اصالتاً گیلکی هستند یا برگردان می شود؟
هر نویسنده از هر کجای گیلان داستان را خودش می نویسد و به لهجه خودش هم خوانش می کند. اغلب 90درصد داستان ها را کسی که داستان را می خواند نوشته است، جز چند نفر که ایران نیستند یا بعضی نویسنده ها که در بین ما نیستند و ما داستان آن ها را می خوانیم و یا بعضی نویسنده ها که تمایل به خوانش داستان ندارند ولی به ما اجازه می دهند که ما داستان آن ها را خوانش کنیم. مخاطبین ما حتی بعد از آشنایی با گیل قصه بعضاً شروع به نوشتن داستان گیلکی کردند. حتی کسانی که نویسنده نبودند یا بعضاً خاطرات خود را برای ما فرستادند و ما خاطرات آن ها را بصورت داستان ویرایش و کار کردیم. کسانی داریم که نو نویس هستند و خیلی هم خوب می نویسند. نام نمی برم چون تعدادشان خیلی زیاد است. عملاً یک کارگاه داستان نویس مجازی هم ایجاد شد که نو نویس های ما هم به زبان مادری خود داستان نویسی می کنند و هم خود خوانش می کنند. گیل قصه محدود به ایران نیست. از سراسر دنیا بر ایمان داستان می فرستند مانند آلمان یا آمریکا و سوئد و ...
س- هدف شما ازراه اندازی گیل قصه چه بود؟
ما در حال کار بر روی زبان گیلکی هستیم. زبانی که مهجور واقع شده است. متن کم دارد،چراتشویقش نکنیم که متن گیلکی بیشترشود،چون زبان با متن مکتوب است که زنده می ماند. زبان رسمی نیست و کورس دانشگاهی هم ندارد. این زبان میراثی است که به ما رسیده است. من سعی ام این بود که مانند تمام کنش گران زبان گیلکی، که البته خود را قطره ای در مقابل آن ها می دانم با قصه گویی و داستان پردازی آن را اشاعه بدهم. از راه شنیدن به گیلک ها خاطرنشان کنیم که به زبان مادری خود حرف بزنید. زبان یک میراث است. زبان مادری مانند مادر ماست، مگر می شود کسی مادر خود را فراموش کند؟! کمک می کنیم که به زبان مادری خود حرف بزنند، بنویسند، بخوانند و یاد بگیرند. خیلی ها هستند که خواندن به زبان گیلکی را نمی دانند و برایشان مشکل است.ما هم زمانیکه شروع کردیم، مشکل بود که بنویسیم یا بخوانیم اما وقتی کمی گذشت ،مسلط شدیم و به راحتی همونطور که در استودیو دیدید ، دوستمان که یک نویسنده فارسی نویس هستند به راحتی توانستند داستانی که برای اولین بار به زبان گیلکی نوشتند را بخوانند.
س- میزان استقبال مردمی چقدربود؟
علی رغم این که ما انتظار نداشتیم بیشتر از 50 الی 100 نفر مخاطب داشته باشیم ، در همان هفته اول حدود 800 نفر در یک کانال تلگرامی که فقط شبی یک داستان پخش می کرد اضافه شد. البته به دلیل کمبود متن ناچار شدیم هفته ای 3 داستان پخش کنیم. اما همچنان عضو اضافه می شدند اواخر سال گذشته نزدیک به 1500 نفر عضو و دیشب که 167 مین داستان ما پخش شد حدود 3200 نفر عضو داریم و جالب اینکه داستان های گیل قصه فقط در کانال خودمان نیست. در کانال های مختلف هم بازنشر شده. بازدید های کانال گیل قصه 25 هزار تا چهل هزار نفر هم بوده که داستان های ما را بازنشر می کنند. به نظر شخصی من استقبال برای یک پایگاه ادبیاتی محلی خیلی خوب بود.
س- میزان همکاری اهالی فرهنگ باشما چطوربود؟
خوشبختانه تقریباً همه نویسندگان گیلکی نویس،با کانال گیل قصه همکاری کردند. 90درصد نویسندگان وقت گذاشتند و داستان هایشان را برای ما خوانش کردند.
س- این بیم را دارید که زبان گیلکی به فراموشی سپرده شود؟
قطعا وجود دارد. الان من و شما در حال فارسی صحبت کردن هستیم. چون البته رسانه ی شما فارسی زبان است و هیچ اشکالی هم ندارد. زبان گیلکی در مرحله خطر واقع شده است. خصوصااگر تقویت نشود و بچه های ما شروع به گیلکی حرف زدن نکنند. نقش مادران در آموزش و صحبت کردن گیلکی با فرزندانشان خیلی پررنگ است. مادران جدید مثل شما و یا مثل فرزندان خودم متاسفانه همه فارسی صحبت کردند و این جریان کار را برای ما خیلی سخت می کند. یعنی اگر در کوچه خیابان صحبت نشود مطمئنا این خطر وجود دارد که از زبان گیلکی فقط یک اثر موزه ای به جا بماند و این خیلی حیف است.
س- چرا مردم از صحبت کردن به زبان گیلکی ابا دارند؟
این ریشه تاریخی دارد. گیلان نقش مهمی در مشروطیت و جنبش های آزادی خواهانه داشت. بهترین کار برای سرکوب کردن این جنبش ها از نظر آن ها این بود که زبان ما را تحت شعاع قرار دهند. اگر شما بخواهید فرهنگ یک ملت را از بین ببرید اولین کار این است که زبانشان را از بین ببرید. می توان هویت آن ها را از طریق زبانشان از بین برد. و به نظر من این کار را ازحدودصدسال پیش شروع کردند. جوک های مختلف گیلکی گفتن، به تمسخر گرفتن زبان گیلکی کارهایی بود که متاسفانه نوعی فرهنگ گریزی در خود گیلانی ها به وجود آورد. وقتی می خواستند به این زبان صحبت کنند خجالت می کشیدند ، چون مورد تمسخر واقع می شدند. حتی یک بار از آقای عاشورپور شنیدم که در اولین کنسرتشان درکرج که اگر اشتباه نکنم در دانشگاه کشاورزی بود وقتی گیلکی خواندند (ترانه ی معروف حاج خانم) گیلانی های آنجا سالن را ترک کردند و گفتند چرا شما گیلکی خواندید آبرویمان رابردید. که البته در چند سال اخیر رویکرد به زبان گیلکی و خرده فرهنگ ها خیلی بهتر شده است. زبان گیلکی در هیچ زمانی آموزش داده نمی شد و البته ما در قانون اساسی داریم که ما می توانیم زبان گیلکی را آموزش بدهیم. زبان کردی، ترکی و زبان های مختلف ایرانی رامی توانیم آموزش بدهیم که همزمان با زبان ملی مان که فارسی است زبان مادری مان هم تدریس شود. این ها همه در کنار هم باعث شد مردم مجبور شدند و ترسیدند که اگر فارسی را خوب صحبت نکنند به قول معروف "تهرونی" حرف نزنند مورد تمسخر واقع شوند که البته متاسفانه چنین اتفاقی هم می افتاد. این ترس ها باعث شد که خیلی ها از زبان مادری شان دور شدند. که البته این یکی از تحلیل هاست. دلایل دیگر هم می تواند داشته باشد.
س- چگونه می توانیم زبان گیلکی را زنده نگه داریم؟
یکی از راهکارها این است که خود دولت پیشگام شود. دولت مطابق قانون اساسی می تواند زبان مادری را جزو کتاب های درسی کند. از کسانی که صاحب فکر هستند و در زمینه ی ادبیات گیلکی کار می کنند استفاده کنیم. استادان بزرگی در این حوزه داریم که درحال حاضر هم مشغول فعالیت هستند. داستان و زندگینامه می نویسند، پژوهش می کنند، به راحتی می شود از این ها کمک گرفت که حداقل کتاب دو سال اول تحصیلی را لااقل گیلکی هم یاد بگیرند. این کار فوق العاده موثر است و البته به ارتقاء خود زبان فارسی هم کمک می کند. این که این گونه خرده فرهنگ ها ، زبان فارسی را خدشه دار کند اشتباه است. زبان فارسی می تواند از زبان های مختلف ایرانی کمک بگیرد. به جای این که یک واژه غربی را استفاده کند می تواند از واژه های گویش های ایرانی استفاده کند و جایگزین آن کند. اگر کرسی دانشگاه داشته باشیم بسیار موثر است. البته گویا به فکرش هستند و در حال حاضر در دانشگاه گیلان می خواهند ایجادش کنند. البته پژوهشکده گیلان شناسی را که می دانم دوستان زحمت می کشند. به هرحال کار آکادمیک هم باید صورت گیرد. هنرمندان و داستان نویس ها کار خودشان را انجام دهند و دولت هم جایگاه خودش را دارد. یک مثال می زنم، وقتی ما یک سفال هزارساله رامی بینیم، به هزارگونه از آن نگهداری و مراقبت می کنیم و در موزه می گذاریم . گیلکی که زبان مادری ماست پس چرا این زبان را که هنوز پویا و زنده است و هر روز میل به رشد دارد را ارج نگذاریم و آموزش ندهیم. پله اول آموزش است. همچنین رادیو و تلوزیون می توانند نقش مؤثری در آموزش داشته باشند.
س- و حرف آخر؟
در آخر از همکارانی که مارا یاری کردند تشکر می کنم. دوستان خوب نویسنده آقایان اردشیر لرد، جواد اصغری که کار ادیت ما را هم بر عهده دارند. ما به ادیت دیچین واچین می گوئیم: سایر دیچین واچین کنندگان ما:کیا حدائقی، علی محمد اقبال دار، فرشید آقا علی پارسی که عکاس پروژه هم هستند. آقای آرش عشقی که کار صدا برداری را انجام می دهند. آزیتا کنعانی که طراح لوگو گیل قصه هستند. ایشان ناشر هستند و گیل قصه باعث شد که ایشان گیلکی بنویسند. حوزه هنری که استودیو ضبط را در اختیار ما گذاشتند و در آخر این خبر را می دهم که با همکاری آقای علیرضا موئد احمدی مدیر شرکت جنگل ، اپلیکیشن گیل قصه را طراحی کردیم که در مراحل آخر راه اندازی است که درآن تمام داستان ها موجود است. دوستانی که تلگرام ندارند می توانند از آن استفاده کنند .و در پایان از شما و ناجه برای بازتاب اولین سالگرد گیل قصه تشکر می کنم.
مجله ناجه
س- شکل گیری گیل قصه چطور اتفاق افتاد؟
در گروه گیلکی خانه فرهنگ گیلان هرماه یک جلسه برگزارمی شود که در آن نویسنده ها ی مختلف داستان هایشان را می خوانند و نقد و بررسی می کنند.مانند گروه داستان فارسی. داستان فارسی شب را محمد چیتگران راه اندازی کرده بود و هرشب داستان فارسی پخش می کردند.وقتی تکنولوژی جدیدی مانند " تلگرام" آمد در بخش هایی دیدیم می توان استفاده ی مفیدتری هم ازاین ابزار ارتباطی کرد.
این ایده در ذهنم شکل گرفت که چرا داستان شب گیلکی نداشته باشیم .اینگونه شد که باهمکاری دوستان نویسنده و دوستان دیگری مانند دوست خوبم اردشیر لرد که نویسنده و کارگردان هم هستند و کار ادیت و تدوین رابرعهده گرفتند ،حدود چهل قصه جمع آوری کردیم و ازدوستان نویسنده تقاضا کردیم به استدیویی که حوزه ی هنری در اختیارمان قرار داده بود بیایند و داستان هایشان را خوانش کنند.دوازده ی آبان 94 کانال تلگرامی « گیل قصه» استارت خورد.
س- انتخاب داستان ها به چه صورت است؟ و آیا داستان ها اصالتاً گیلکی هستند یا برگردان می شود؟
هر نویسنده از هر کجای گیلان داستان را خودش می نویسد و به لهجه خودش هم خوانش می کند. اغلب 90درصد داستان ها را کسی که داستان را می خواند نوشته است، جز چند نفر که ایران نیستند یا بعضی نویسنده ها که در بین ما نیستند و ما داستان آن ها را می خوانیم و یا بعضی نویسنده ها که تمایل به خوانش داستان ندارند ولی به ما اجازه می دهند که ما داستان آن ها را خوانش کنیم. مخاطبین ما حتی بعد از آشنایی با گیل قصه بعضاً شروع به نوشتن داستان گیلکی کردند. حتی کسانی که نویسنده نبودند یا بعضاً خاطرات خود را برای ما فرستادند و ما خاطرات آن ها را بصورت داستان ویرایش و کار کردیم. کسانی داریم که نو نویس هستند و خیلی هم خوب می نویسند. نام نمی برم چون تعدادشان خیلی زیاد است. عملاً یک کارگاه داستان نویس مجازی هم ایجاد شد که نو نویس های ما هم به زبان مادری خود داستان نویسی می کنند و هم خود خوانش می کنند. گیل قصه محدود به ایران نیست. از سراسر دنیا بر ایمان داستان می فرستند مانند آلمان یا آمریکا و سوئد و ...
س- هدف شما ازراه اندازی گیل قصه چه بود؟
ما در حال کار بر روی زبان گیلکی هستیم. زبانی که مهجور واقع شده است. متن کم دارد،چراتشویقش نکنیم که متن گیلکی بیشترشود،چون زبان با متن مکتوب است که زنده می ماند. زبان رسمی نیست و کورس دانشگاهی هم ندارد. این زبان میراثی است که به ما رسیده است. من سعی ام این بود که مانند تمام کنش گران زبان گیلکی، که البته خود را قطره ای در مقابل آن ها می دانم با قصه گویی و داستان پردازی آن را اشاعه بدهم. از راه شنیدن به گیلک ها خاطرنشان کنیم که به زبان مادری خود حرف بزنید. زبان یک میراث است. زبان مادری مانند مادر ماست، مگر می شود کسی مادر خود را فراموش کند؟! کمک می کنیم که به زبان مادری خود حرف بزنند، بنویسند، بخوانند و یاد بگیرند. خیلی ها هستند که خواندن به زبان گیلکی را نمی دانند و برایشان مشکل است.ما هم زمانیکه شروع کردیم، مشکل بود که بنویسیم یا بخوانیم اما وقتی کمی گذشت ،مسلط شدیم و به راحتی همونطور که در استودیو دیدید ، دوستمان که یک نویسنده فارسی نویس هستند به راحتی توانستند داستانی که برای اولین بار به زبان گیلکی نوشتند را بخوانند.
س- میزان استقبال مردمی چقدربود؟
علی رغم این که ما انتظار نداشتیم بیشتر از 50 الی 100 نفر مخاطب داشته باشیم ، در همان هفته اول حدود 800 نفر در یک کانال تلگرامی که فقط شبی یک داستان پخش می کرد اضافه شد. البته به دلیل کمبود متن ناچار شدیم هفته ای 3 داستان پخش کنیم. اما همچنان عضو اضافه می شدند اواخر سال گذشته نزدیک به 1500 نفر عضو و دیشب که 167 مین داستان ما پخش شد حدود 3200 نفر عضو داریم و جالب اینکه داستان های گیل قصه فقط در کانال خودمان نیست. در کانال های مختلف هم بازنشر شده. بازدید های کانال گیل قصه 25 هزار تا چهل هزار نفر هم بوده که داستان های ما را بازنشر می کنند. به نظر شخصی من استقبال برای یک پایگاه ادبیاتی محلی خیلی خوب بود.
س- میزان همکاری اهالی فرهنگ باشما چطوربود؟
خوشبختانه تقریباً همه نویسندگان گیلکی نویس،با کانال گیل قصه همکاری کردند. 90درصد نویسندگان وقت گذاشتند و داستان هایشان را برای ما خوانش کردند.
س- این بیم را دارید که زبان گیلکی به فراموشی سپرده شود؟
قطعا وجود دارد. الان من و شما در حال فارسی صحبت کردن هستیم. چون البته رسانه ی شما فارسی زبان است و هیچ اشکالی هم ندارد. زبان گیلکی در مرحله خطر واقع شده است. خصوصااگر تقویت نشود و بچه های ما شروع به گیلکی حرف زدن نکنند. نقش مادران در آموزش و صحبت کردن گیلکی با فرزندانشان خیلی پررنگ است. مادران جدید مثل شما و یا مثل فرزندان خودم متاسفانه همه فارسی صحبت کردند و این جریان کار را برای ما خیلی سخت می کند. یعنی اگر در کوچه خیابان صحبت نشود مطمئنا این خطر وجود دارد که از زبان گیلکی فقط یک اثر موزه ای به جا بماند و این خیلی حیف است.
س- چرا مردم از صحبت کردن به زبان گیلکی ابا دارند؟
این ریشه تاریخی دارد. گیلان نقش مهمی در مشروطیت و جنبش های آزادی خواهانه داشت. بهترین کار برای سرکوب کردن این جنبش ها از نظر آن ها این بود که زبان ما را تحت شعاع قرار دهند. اگر شما بخواهید فرهنگ یک ملت را از بین ببرید اولین کار این است که زبانشان را از بین ببرید. می توان هویت آن ها را از طریق زبانشان از بین برد. و به نظر من این کار را ازحدودصدسال پیش شروع کردند. جوک های مختلف گیلکی گفتن، به تمسخر گرفتن زبان گیلکی کارهایی بود که متاسفانه نوعی فرهنگ گریزی در خود گیلانی ها به وجود آورد. وقتی می خواستند به این زبان صحبت کنند خجالت می کشیدند ، چون مورد تمسخر واقع می شدند. حتی یک بار از آقای عاشورپور شنیدم که در اولین کنسرتشان درکرج که اگر اشتباه نکنم در دانشگاه کشاورزی بود وقتی گیلکی خواندند (ترانه ی معروف حاج خانم) گیلانی های آنجا سالن را ترک کردند و گفتند چرا شما گیلکی خواندید آبرویمان رابردید. که البته در چند سال اخیر رویکرد به زبان گیلکی و خرده فرهنگ ها خیلی بهتر شده است. زبان گیلکی در هیچ زمانی آموزش داده نمی شد و البته ما در قانون اساسی داریم که ما می توانیم زبان گیلکی را آموزش بدهیم. زبان کردی، ترکی و زبان های مختلف ایرانی رامی توانیم آموزش بدهیم که همزمان با زبان ملی مان که فارسی است زبان مادری مان هم تدریس شود. این ها همه در کنار هم باعث شد مردم مجبور شدند و ترسیدند که اگر فارسی را خوب صحبت نکنند به قول معروف "تهرونی" حرف نزنند مورد تمسخر واقع شوند که البته متاسفانه چنین اتفاقی هم می افتاد. این ترس ها باعث شد که خیلی ها از زبان مادری شان دور شدند. که البته این یکی از تحلیل هاست. دلایل دیگر هم می تواند داشته باشد.
س- چگونه می توانیم زبان گیلکی را زنده نگه داریم؟
یکی از راهکارها این است که خود دولت پیشگام شود. دولت مطابق قانون اساسی می تواند زبان مادری را جزو کتاب های درسی کند. از کسانی که صاحب فکر هستند و در زمینه ی ادبیات گیلکی کار می کنند استفاده کنیم. استادان بزرگی در این حوزه داریم که درحال حاضر هم مشغول فعالیت هستند. داستان و زندگینامه می نویسند، پژوهش می کنند، به راحتی می شود از این ها کمک گرفت که حداقل کتاب دو سال اول تحصیلی را لااقل گیلکی هم یاد بگیرند. این کار فوق العاده موثر است و البته به ارتقاء خود زبان فارسی هم کمک می کند. این که این گونه خرده فرهنگ ها ، زبان فارسی را خدشه دار کند اشتباه است. زبان فارسی می تواند از زبان های مختلف ایرانی کمک بگیرد. به جای این که یک واژه غربی را استفاده کند می تواند از واژه های گویش های ایرانی استفاده کند و جایگزین آن کند. اگر کرسی دانشگاه داشته باشیم بسیار موثر است. البته گویا به فکرش هستند و در حال حاضر در دانشگاه گیلان می خواهند ایجادش کنند. البته پژوهشکده گیلان شناسی را که می دانم دوستان زحمت می کشند. به هرحال کار آکادمیک هم باید صورت گیرد. هنرمندان و داستان نویس ها کار خودشان را انجام دهند و دولت هم جایگاه خودش را دارد. یک مثال می زنم، وقتی ما یک سفال هزارساله رامی بینیم، به هزارگونه از آن نگهداری و مراقبت می کنیم و در موزه می گذاریم . گیلکی که زبان مادری ماست پس چرا این زبان را که هنوز پویا و زنده است و هر روز میل به رشد دارد را ارج نگذاریم و آموزش ندهیم. پله اول آموزش است. همچنین رادیو و تلوزیون می توانند نقش مؤثری در آموزش داشته باشند.
س- و حرف آخر؟
در آخر از همکارانی که مارا یاری کردند تشکر می کنم. دوستان خوب نویسنده آقایان اردشیر لرد، جواد اصغری که کار ادیت ما را هم بر عهده دارند. ما به ادیت دیچین واچین می گوئیم: سایر دیچین واچین کنندگان ما:کیا حدائقی، علی محمد اقبال دار، فرشید آقا علی پارسی که عکاس پروژه هم هستند. آقای آرش عشقی که کار صدا برداری را انجام می دهند. آزیتا کنعانی که طراح لوگو گیل قصه هستند. ایشان ناشر هستند و گیل قصه باعث شد که ایشان گیلکی بنویسند. حوزه هنری که استودیو ضبط را در اختیار ما گذاشتند و در آخر این خبر را می دهم که با همکاری آقای علیرضا موئد احمدی مدیر شرکت جنگل ، اپلیکیشن گیل قصه را طراحی کردیم که در مراحل آخر راه اندازی است که درآن تمام داستان ها موجود است. دوستانی که تلگرام ندارند می توانند از آن استفاده کنند .و در پایان از شما و ناجه برای بازتاب اولین سالگرد گیل قصه تشکر می کنم.
مجله ناجه
همرسانی کنید:
نظر شما: