گیل خبر / علی کریمی پاشاکی ـ امنیت غذایی و اعتماد شهروندان به سلامت غذایی که می خورند و آن را در جمع های خانوادگی و خویشاوندی با دیگران به اشتراک می گذارند، کمال مطلوبی است که حفظ حریم آن مسئوولیتی چند وجهی دارد. بعدی از این مسئوولیت بر عهده شهروندان و مصرف کنندگان است و بعد دیگر بر عهده تولید کننده و در ابعاد دیگر دولت وظیفه یا بازوهای اجرایی ونظارتی خود، فرآیند تولید تا مصرف را پایش کند. دامنه مسئوولیت ها در جوامع پیچیده و گسترده امروزی به همین جا ختم نمی شود. رسانه ها به عنوان مراجعی که در واسطه بین تولید کنندگان و مصرف کنندگان و دولت و مردم، مسئوولیت انتقال پیام و اطلاع رسانی را بر عهده دارند، وظیفه دارند تا حامی « سفره سالم » باشند و شهروندان را به مصرف آنچه که برایشان مفید است، هدایت کرده و درباره عوارض مصرف غذاهای ناسالم هشدار دهند. این مسئوولیت هم محتوای بخش های غیر تبلیغاتی و اطلاع رسانی، تبیینی و تفسیری رسانه ها را در بر می گیرد و هم بخش های تبلیغاتی و آگهی های بازرگانی آنها را. آنچه که همه این حلقه ها را در جامعه به هم پیوند می دهد و اعضای یک پیکر را ترسیم می کند، عنصر« اعتماد» است. سفره هایی که ما در خانه های خود پهن می کنیم و آنچه که در کنار خانواده با لذت می خوریم، حاصل کار ما نیستند، از نحوه ی تولید آن و اینکه چه کسی چگونه آن را تهیه کرده، با چه موادی آمیخته و چگونه آن را نگهداری کرده است، اطلاعی نداریم. با حسی خوشبینانه و اعتمادی که بدون هیچ چون و چرایی به نشان « استاندارد» چاپ شده روی محصول، «شماره پروانه بهداشتی و مجوزی» که از سوی نهاد مسئوول و مرجع صادر شده و نیز تاریخ مصرفی که روی محصول قید شده داریم، محصول را می خریم، آماده اش می کنیم و یک وعده با هم بودن را در کنار خانواده تجربه می کنیم. کاری که ما انجام می دهیم نه خطاست و نه غیر معمول. وابستگی به کار دیگران یکی از ویژگیهای جوامع مدرن است. اما در این میان مراجع اعتماد آفرینی هستند که چشم و گوش مصرف کننده می شوند تا آنچه که بر سر سفره اش قرار می گیرد، با توجه به هزینه ای که پرداخته سلامت او را تضمین کند، از خوردنش لذت ببرد و بلای جانش نشود. نشان های استاندارد و مجوز های بهداشتی، تولید و بهره برداری در واقع نمادهای اعمال نظارت و حاکمیتی است که به شهروند اعلام می کند، خاطرت آسوده باشد، ما در فرایند تولید و توزیع محصول، چشم و گوش تو بوده ایم، سلامت آن را تضمین می کنیم و از حقوق تو دفاع می کنیم. شبهه افکنی در اعتبار و بی اعتمادی شهروندان و مصرف کنندگان به نمادها و مجوز های استاندارد و بهداشت که نماد نظارت و ضمانت دولت است، حریم و خط قرمز این نشانهاست که دولت باید با هر هزینه و قیمتی از این حریم دفاع کند. اقدامی که وزارت بهداشت در ماجرای روغن پالم کرده در درجه اول دفاع از خدشه دار و لکه دار نشدن نشان ها و نمادهای نظارتی و ضمانتی خودش بود که روی بسته های محصولات لبنی و غذایی چاپ می شد. قطعا مسئوولان این وزارتخانه می دانستند که با اعلام و هشدار درباره مصرف محصولات تولید کنندگانی که از اعتماد مصرف کنندگان به نشان های نظارتی سوء استفاده کرده و سلامت شهروندان را قربانی سودهای لحظه ای و آنی کرده اند، مورد حمله و هجمه مجرمان و خطاکاران قرار می گیرند. قطعا پیش بینی شده بود که با این اقدام ممکن است به اشتغال و معیشت عده ای ضربه بخورد. اما در این میان کدام مهم تر است؟ سلامت میلیونها ایرانی که با اطمینان به نشان های استاندارد و بهداشت، محصولات لبنی را می خرند یا معیشت و سود عده ای و استمرار کار آنان با وجود خطایی که مرتکب شده اند و حرمت اعتمادها را نگه نداشته اند. در بعد دیگر مسئوولیت، رسانه ها نیز مخاطب این پرسش اند. اقدام آن دسته از رسانه هایی که در نام خود نیز مدعی حمایت از سلامت و تندرستی مخاطبان هستند در تبلیغ محصولات شرکتی که در اشاره ها و اطلاعیه های وزارت بهداشت، محصولات لبنی تولید می کند که سلامت مصرف کنندگان را به مخاطره می افکند چگونه قابل توجیه است؟ آیا این دوستان نباید حرمت نامی که بر خود نهاده و مخاطبان با اعتماد به آن ممکن است مصرف کننده محصولاتی باشند که تبلیغ می کند را نگه دارد؟ چاپ و انتشار ویژه نامه های رنگی و پر زرق و برق با محتوای تبلیغ محصولاتی که از سوی مراجع نظارتی و بهداشت، به عنوان محصولاتی پرچرب معرفی شده اند که بیش از حد مجاز از «روغن پالم» استفاده کرده اند به وسیله یک موسسه انتشاراتی و اقتصادی چه توجیهی دارد؟ آیا این به معنای کاسبی و معامله با سلامت مردم نیست؟ طبیعی است که خطاکاران و شرکت های تولیدی در معرض اتهام نهادهای نظارتی، برای تبرئه خود و پیشگیری و از دست دادن اعتباری که خود بانی آن بوده اند، این روزها پیشنهاد های وسوسه کننده و نان و آب داری به برخی رسانه دارند. آیا پذیرش این پیشنهادها به معنای شراکت در جرمی که سلامت مردم را مورد تهدید قرار می دهد،نیست؟ سفره چرب میان تبلیغات برخی شرکت های متخلف لبنی آب که گل آلود می شود بهترین زمان برای ورود فرصت طلبانی است که می خواهند در فضای مبهم و گل آلود ماهی بگیرند و به سودهای میلیاردی دست یابند. چند سال پیش با طرح موضوع گوشت های آلوده در کشور عملکرد برخی تولید کنندگان سوسیس و کالباس به دلیل استفاده از این گوشت ها زیر ذره بین رفت تا جایی که منجر به بسته شدن برخی شرکت های تولید کننده فرآورده های گوشتی شد. در آن زمان برخی از شرکت های تولید کننده فرصت را مناسب دیدند و توسط برخی از رسانه ها به تبلیغ محصولات خود پرداختند. حال با اعلام وزیر بهداشت مبنی بر وجود« روغن پالم» در برخی فرآورده های لبنی و به دنبال آن پلمپ شدن برخی شرکت های متخلف و معرفی آنها به دستگاه قضایی کشور، فضا برای برخی افراد سود جود مهیا شده است تا بتوانند از فرصت استفاده کرده، جریان جدیدی را به راه اندازند. جریانی که این بار نه تنها به کسب سودهای کلان توسط برخی شرکت های تولید کننده لبنیات می انجامد، بلکه همچون تیری، سلامت مردم را نشانه گرفته است. گر چه برنامه هایی با هدف آموزش « خود مراقبتی» از سوی وزارت بهداشت به اجرا درآمد، اما وجود برخی تناقضات در رسانه ها بر بی اعتمادی مردم دامن می زند. سلامت مردم قربانی زد و بندهای تبلیغاتی دریافت مبلغ یک میلیارد تومان برای تبلیغ یکی از برندهای تولید کننده فرآورده های لبنی پرچرب در یک نشریه، مصاحبه با مدیران عامل برخی شرکت های تولید کننده که پیش از این انگشت اتهام به طرفشان نشانه رفته بود،درباره غیر واقعی بودن مصرف روغن پالم در فرآورده های لبنی و سلامت شرکتشان و مبرا بودن از این اتهام در یکی از روزنامه های پر مخاطب اقتصادی، فقط نمونه ای از این زد و بندهاست.