گیل خبر/ سهراب اکبری پوپولیسم بیش از آنکه نحله فکری باشد، نوعی ویژگی رفتاریست که در شرایط خاص اجتماعی ،امکان بروز پیدا میکند؛ از منظری دیگر پوپولیسم یک فرآیند است و برای شکل گیری و رشد نیاز به زمان دارد، ضد پوپولیسم هم همینطور است و نتیجه آنی و زودهنگام ممکن نیست. آنچه نگارنده را بر این داشت تا این موضوع را مورد توجه قراردهد ، خطریست که از این جماعت بازی جو در ارتباط با دو انتخابات مهم و با اهمیت پیش روی ریاست جمهوری و شورای اسلامی شهر و روستا در اردیبهشت ماه96 همچنان وجود دارد، زیرا که برای پوپولیستها چپ و راست فرقی نمی کند، زیرا که این قشر در هرفضای رقابتمند سیاسی ،همواره با برنامه ریزی  وطراحی خواسته هایی که امکان تحقق فوری آنها فراهم نیست برای جلب آرا و نظر مردم تلاش کنند،در واقع  پوپولیستها از نظر شخصیتی فرصت طلبان باهوشی هستند که خطر بروز  و حضور آنان در هر اجتماعی وجود دارد. پوپولیزم را ابتدا مبتنی بر این فرضیه اولیه یعنی مردم داری و مردم دوستی استوار کردند. این تئوری، عامه مردم را افراد ناآگاه، منفعل و ضعیف می پندارد ، پوپولیستها با اتکاء به توانمندیها و استعدادهای ذاتی و با  شناخت دقیق خواستگاه و دغدغه توده مردم بر آنند که از آب گل آلود ماهی مراد را صید کنند . در برگردان فارسی این واژه ، پوپولیسم را مردم باوری نیز معنی کرده اند که در نگاه نخست به نظر می رسید که حاوی معنای مثبت باشد و در نظام کمونیستی از این عبارت بسیار استفاده می شده و بهره های فراوانی هم از آن می گرفته اند. طبقه کارگر، دهقان و امثالهم در آن روزگار کاربرد زیادی یافته بود و علاقه مندان گسترده ای را به خود جذب می نمود. اگر چه کارگران و دهقانان و برزگران از عناصر اصلی و بسیار محترم و با ارزش جامعه انسانی محسوب می شوند، استفاده ابزاری از این واژه ها و بسیاری از مفاهیم قدسی دیگر اغلب مورد سو استفاده اربابان تزویر قرار می گیرد و مشکلات و بی اعتمادی جمعی را دامن می زند. به مرور زمان که این واژه دچار استحاله مفهومی شد   به لحاظ کارکردی نیز هم اکنون واژه پوپولیسم دارای ظرفیت و حاوی معنا و ویژگیهای منفی ست. مهمترین ویژگی پوپولیسم این است که ظاهری بسیار فریبنده دارد و در سیستم مدیریتی کشور یکی از عواقب و آفتهای  مهم آن، زیاد کردن فاصله نظام سیاسی با توده مردم است .پوپولیست ها  و تشکیلاتشان ، موجودیت مستقل و  اصالت ذاتی ندارند و نه درمقابل نظام سیاسی و نه در مقابل توده مردم هیچ مسئولیتی نمی پذیرند. این تئوری رابطه احساسی و هیجانی را تحریک می کند و رابطه عقلانی را تحت الشعاع قرار می دهدو عموما آن جاهائی که احساسات آدمی غلیان دارد، فضا برای نطفه گذاری و تکثیر پوپولیزم مساعد تر است .در جوامعی که از نظرشاخصهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی و اجتماعی دچار ضعف ساختاری و عدم توسعه یافتگی باشند، پوپولیسم با ادعای طرفداری از حقوق و علایق مردم در برابر گروه نخبه و به واسطه شعارهای آرمان گرایانه، برخورد ساده انگارانه به مسائل و مشکلات کشور و با تکیه بر احساسات و بی توجهی به منطق و تدبیر و عقلانیت شکل می گیرد و به شدت رشد می کند.به تعبیری دیگر، پوپولیسم نوعی سیاست ورزی است که با توسل به نارضایتی ها، ترس ها و مشکلات جاری جامعه، مردم را برای پیشبرد اهداف شخصی خویش آلت دست قرار میدهد.  می بایست بدانیم که همواره خطر ظهور پوپولیسم در جوامع درحال توسعه که در تلاش برای برقراری دمکراسی هستند وجود دارد. در واقع پوپولیست ها با بی اخلاقی و سوء استفاده از وضعیت طبقات محروم، شکاف توده مردم با قشر تحصیل کرده، نخبه و روشنفکر به کلاشی و سودجویی می پردازند. . پوپولیستها سیاست مدارانی هستند که با شعارهای همه پسند، وعده های دروغین، ساده سازی، کلی گوئی و بر انگیختن احساسات مردم سعی در طلب آرای آنها داشته و دربه چنگ آوردن قدرت هر چه بیشتر برای اعمال اهداف کاملا شخصی خود در تلاشند. با زیرکی در پشتیبانی از افراد ندار و فقیر داد سخن می دهند و خود را مخالف ثروتمندان می نمایند و ادعا می کنند با مردم هستند ، مدام دشمن نامرئی اختراع می کنند و آن دشمن نامرئی را علت نابسامانی می خوانند و از زدن هر گونه اتهام و دروغ پراکنی و دادن نسبت ناروا به مخالفان ابائی ندارند. بنابراین برای مقابله با رفتار پوپولیستی بیش از بحث نظری می بایست ویژگیهای آنرا شناخت  و زمینه عینی بروز این گرایش و رفتار را عمیقا از بین برد. ، با توجه به اینکه رسانه ها در جامعه هر روز قدرتمندتر و نهادهای حزبی هنوز کامل درگیر مکانیزم انتخابات و دولت نشدند، پس جامعه همیشه در کمین پوپولیسم خواهد بود!باتوجه به گستردگی و تنوع رسانه های جمعی خطر این قشر و نفوذ و برنامه ریزی آنها  نیز بیش از پیش خواهد بود ، همه ما می بایست، آگاه باشیم و بدانیم که پوپولیستها انسانهای بسیار زرنگ و زیرکی هستند که به خوبی می دانند چگونه و از طریق چه فرایندی در توده مردم حل شده ،و بسیاری اوقات  بر مبنای فرهنگ جامعه خود و یا حتی در برخی مواقع فریب جامعه خود حرکت می کنند. و از آنجاییکه ، این جماعت برآمده از درون مردم هستند و توده های مردم به نحوی آنها را پذیرفته اند. آنها از عدم توازن میان خواسته های نخبه گرا و خواسته های توده مردم سواستفاده کرده و زمام قدرت را در دست می گیرند . و برای تقابل با این خطر می بایست ابتدا آفات پوپولیزم را بشناسیم و سپس با طرح و برنامه ریزی دقیق و حساب شده  به دفع این آفت بکوشیم ، یکی از راهکارهای اساسی ،حضورو فعالیت  همه جانبه نخبگان و تشکلهای حزبی سیاسی در عرصه های عمومی و همگانی کشور است، زیرا هرگاه که عرصه از حضور نخبگان و تشکیلات حزبی فعال سیاسی رها شود قاعدتا" جامعه به سمت ادبیات عامه پسندِ برنامه های کنترل شده دیگرعوامفریبان خواهد رفت و  زنگ خطر حضور پوپولیستها را هر چه بیشتر به صدا درخواهد آورد،  لذا در برابر هجمه های فرصت طلبانه این قشر ، رسانه ها و افراد می بایست  به مثابه هر فرد یک رسانه در چارچوب قوانین و مقررات فعالیت در عرصه رسانه های جمعی و اجتماعی و با رعایت موازین اخلاق انتخاباتی، هر چه بیشتر نسبت به ارزیابی عملکرد افراد چه درگذشته و زمان حال تحلیل صحیح و جامعی داشته باشند و عرصه را برای حضور آن عوامل  تنگ نمایند. از دیگر راهکارها،از آنجاییکه  فقر فرهنگی، آموزشی و علمی را می توان مهمترین عامل ایجاد پوپولیسم دانست  می بایست فعالیتهای عدیده ایی را در جهت ارتقای سطح علمی، آموزشی و فرهنگی جوامع محروم انجام داد. لذا تاثیر نقش نخبگان ،اساتید دانشگاه، معلمین و چهره هایی که مستقیما  با مردم و خصوصا نسل جوان در ارتباط هستند بسیار مهم و پررنگ است که میتواند همواره از ظهور و بروز این پدیده پیشگیری نماید، نخبگان از فاصله خود با عموم و توده مردم بکاهند و تحلیلها و تفسیرهای کاربردی خود را عمومی تر و در سطوح کاربردی و قابل وصول و  فهم توده مردم در شبکه ها و کانالهای اجتماعی قراردهند . تقویت احزاب و سازمانهای مردم نهاد یکی دیگر از راه حلهای مقابله با پدیده شوم پوپولیسم است. احزاب با جذب افراد و آموزش کار تشکیلاتی، گروهی و ساختاری می توانند به توسعه سیاسی طبقه محروم کمک شایانی نمایند که البته دولت یازدهم اخیرا با رونمایی از منشور حقوق شهروندی گامهای اولیه و محکمی را در این راستا برداشته است ،امیداست با ایجاد بستر و ضمانت اجرایی آن، گامهای بعدی را نیز همچنان، محکم تر از قبل، طی نماید تا در نهایت مردم با  حقوق و تکالیف اساسی خود در جامعه در قبال دیگران آگاه  شوند ودر جهت تحقق و ایفای آن هر چه بیشتر تلاش کنند. مطمین باشیم هر چه مردم از آگاهی بالاتری نسبت به حقوق خود برخوردار باشند، کیفیت و میزان مشارکت آنها در فعالیت های اجتماعی هم افزایش یافته و درنهایت در مقابل مسائل حساس جامعه واکنش منطقی و عقلایی و بموقعی خواهند داشت     . گیل خبر: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.