گیل خبر/ فرشید کریمی * امروزه یکی از مهم ترین مباحث روز جوامع بشری مدیریت پسماندها و زباله هاست به طوری که توجه و مدیریت آن در رسیدن به توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست اجتناب ناپذیر است... ظهور پدیده ای به نام پسماند و زباله از زمانی آغاز شد که انسان ها یکجا نشینی را جایگزین کوچ نشینی کردند. به مرور زمان تولید زباله های ناشی از منفعت طلبی تولید کنندگان و مصرف گرایی مصرف کنندگان که از تبلیغات سوء تولید کنندگان ناشی می شد باعث شد که مقدار و حجم آن از ظرفیت طبیعت و زمین فراتر رود. کمتر کسی است که از تبعات و مضرات انواع زباله های خانگی کشاورزی و صنعتی بر سلامت انسان ها و محیط زیست آگاه نباشد. انباشت زباله ها و دفن غیر بهداشتی آنها باعث ورود و نفوذ شیرابه ها و فلزات سنگین در آب و خاک می شود که تهدیدی جدی برای سلامت انسان ها و دیگر موجودات به شمار می رود. موضوع پسماند و مدیریت آن در کشور ما با تصویب قانون پسماند در سال 83 آغاز شد و با تصویب آن شهرداری ها مجری مدیریت و ساماندهی پسماند شناخته شدند و سازمان حفاظت از محیط زیست به عنوان ناظر بر عملکرد آن شناخته شد اما با گذشت بیش از یک دهه از تصویب این قانون هنوز پسماند به عنوان یک بحران ملی و منطقه ای در کشور شناخته می شود و حتی در بسیاری از موارد زباله ها به طور کاملاسنتی در طبیعت رها و دپو می شوند. به دلیل این کار آب، انرژی و به عبارتی میلیاردها تومان ثروت ملی را که می تواند نقش مؤثری در افزایش تولید ناخالص ملی داشته باشد دفن می کنیم. این در حالی است که در حوزه اقتصاد مقاومتی، درونی کردن اقتصاد در دستور کار کشور قرار دارد ولی هنوز ما با این شعار منابع کشور را به بحران تبدیل می کنیم، در صورتی که با بازیافت و مدیریت صحیح می توانیم این بحران را با بازیابی منابع ارزشمند کشور به فرصت تبدیل کنیم. اساسا مشکل پسماند در سراسر کشور به یک بحران حل نشدنی تبدیل شده است به طوری که بررسی دقیق و موشکافانه ای برای آن لازم است. در این بین مدیریت پسماند در استان های شمالی به دلیل بالا بودن سطح آب های زیرزمینی و مستعد آلودگی بودن، توجه ویژه ای را می طلبد. امروزه به دلیل انباشت زباله ها در جنگل ها تعداد قابل توجهی از درختان در اثر شیرابه های حاصل از زباله ها خشک شده و از بین رفته اند و یا بسیاری از تالاب ها به عنوان سوپرمارکت های اکولوژیکی به زباله دان تغییر کاربری یافته اند. در نقاط دیگر حجم وسیعی از زباله هایی که در روستا ها انباشت می شود با اولین بارندگی راهی دریا می شود که آلودگی آب دریا ونابودی زیستمندان آن را در پی دارد. حال برای برون رفت از این بحران چه باید کرد؟ در مقوله مدیریت پسماند در وهله اول یکی از بهترین و مؤثرترین راهکارهایی که موجب می شود ساماندهی پسماندها به راحتی صورت گیرد، طرح تفکیک پسماند است. طرحی که برای اولین بار در سال 1995 در شهر 3 هزار خانواری بوراس سوند اجرا شد و به سبب موفقیت کامل آن در مدیریت پسماند به کل اروپا راه یافت و اکنون پسماند در این کشورها یک فرصت تلقی می شود نه بحران. امروز کشور آلمان برای تأمین انرژی مورد نیاز خود از لبنان زباله وارد می کند. ماهیت طرح تفکیک پسماند به این صورت است که زباله ها به صورت تر و خشک در منازل و نهاد ها تفکیک و به طورمنظم جمع آوری شود تا با بازیافت زباله های خشک مواد مجدداً به چرخه تولید باز گردد. زباله های تر هم برای کود کمپوست که ارگانیک ترین کود برای بخش کشاورزی است جایگزین کودهای شیمیایی می شود. مرحله دوم، آموزش و آگاهی مردم و شهروندان است که باید مورد توجه قرار گیرد به طوری که مشارکت مردم در این موضوع و درک و پذیرش این عمل می تواند در پیشبرد مدیریت پسماند بسیار حیاتی باشد. در اینجا نقش سازمان های مردم نهاد به عنوان مؤثرترین نهاد غیردولتی می تواند در جلب مشارکت های مردمی موثر باشد. اگر موضوع مدیریت پسماند به این سازمان ها واگذار شود می توان گفت که این گونه نهاد ها با ساختار داوطلبانه و عام المنفعه ای که دارند بسیار موفق تر عمل خواهند کرد. ما شاهد هستیم که شهرداری ها تاکنون نتوانسته اند عملاً مشارکت مردم را جلب کنند و به همین دلیل طرح تفکیک در شهرها یکی پس از دیگری با شکست روبه رو شده است. در مرحله دوم باید تلاش کنیم با آموزش چهره به چهره و ایجاد آگاهی در مردم به ویژه دانش آموزان و معرفی آنها به عنوان سفیران محیط زیست در خانه ها، سرانه مصرف و تولید پسماند را در کشور کاهش دهیم. امروزه کشور ما یکی از کشورهای پیشرو در تولید پسماند است به طوری که مردم ایران در روز 700 تا 800 گرم معادل دو برابر سرانه استاندارد جهانی زباله تولید می کنند که این خود می تواند مدیریت پسماند را با مشکل روبه رو کند. به این دلیل فرهنگسازی و آگاهی شهروندان می تواند در مدیریت پسماند بسیار مؤثرباشد و تولید زباله را کاهش دهد تا علاوه بر کاهش تولید پسماند مدیریت وساماندهی آن برای بازیافت و تولیدات ثانویه ممکن شود. مدیریت پسماند باید امروزه در کشور ما در اولویت کارهای تمام دستگاه هایی دولتی و حکومتی باشد تا بحرانی راکه امروز از زباله ساخته ایم با مدیریت صحیح و درست به فرصت تبدیل کنیم. *فعال محیط زیست گیل خبر:انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.