نقش اجتماعی معمار در معاصریت جامعه

گیل‌خبر/ بهزاد نیک فهم*دکترای معماری

به مناسبت روز معماری؛ امروزه معمار، صرفاً یک تکنسین فعال نیست، بلکه حرفه‌ای است که به‌طور مستقیم با کنش‌های اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی در ارتباط است. معمار در جامعه امروز با چالش‌هایی نظیر بحران‌های شهری، اجتماعی و زیست‌محیطی بیش از هر زمان دیگری مواجه است. تأثیر معمار بر زندگی شهروندان فراتر از خلق فرم و فضاست؛ او با گسست‌های تاریخی، تحولات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، سنت و مدرنیته، گذشته و آینده، ارزش‌ها و اندیشه‌های نوین و کهن در تعامل است.

کوشش معماران مترجمان نیازهای مردان و زنان جامعه به زبان کالبد و فضاست. مسئولیت اجتماعی این گروه از متخصصان، شامل تلاش برای حفظ محیط زیست، سرمایه‌های فرهنگی و طبیعی، عدالت فضایی، و کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های شهری و روستایی است.

معمار معاصر نه تنها باید از مسائل بنیادین معمارانه مانند فرم فراتر رود، بلکه باید توانایی درک معنا، زمانه، و شرایط امروز جامعه را داشته باشد. به‌قول "کنت فرامپتون" (Kenneth Frampton)، معمار معاصر باید بین سنت و نوگرایی، در زمینۀ فرهنگی، تاریخی و معنایی تعبیری نو ارائه دهد که در عین حفظ پیوستگی با زمان و مکان، شکلی انتقادی از جهان مدرن را به نمایش گذارد و گفت‌وگو کند.

در نتیجه، معمار امروز باید خود را عضو فعال و متعهد جامعه بداند؛ کسی که علاوه بر شناخت‌شناسی، مسئولیت‌پذیر باشد و در جهت خلق فضاهایی که بافت اجتماعی، فرهنگی و طبیعی را درک کرده و ارتقا دهد، گام بردارد. معمار مسئول، تنها در خدمت عملکرد و فرم نیست، بلکه در خدمت جامعه، حافظه تاریخی و آینده‌ای بهتر نیز هست.