فساد، دیابت اجتماعی: شیرین اما مهلک

گیل خبر/ محمد رحیمی

 فعال رسانه ای

فساد را می‌توان به دیابت تشبیه کرد؛ بیماری‌ای که شاید در ابتدا با نوعی شیرینی اغواکننده همراه باشد، اما سرانجام جان بیمار را می‌گیرد. در سطح اجتماعی نیز فساد، با ظاهر فریبنده‌ای مانند کسب منافع کوتاه‌مدت یا حل مشکلات ظاهری، در نهایت ستون‌های جامعه را متلاشی می‌کند.

فساد در ایران: چرخه‌ای معیوب
تاریخ برخورد با فساد در ایران، از دوران قاجار تا به امروز، نمایانگر نوعی بی‌اعتمادی به کارآمدی سازوکارهای نظارتی است. از ماجرای امتیازات اقتصادی دوران قاجار گرفته تا اختلاس‌های نجومی دهه‌های اخیر، #فساد همواره مانند یک زخم چرکین، از داخل جامعه را خورده است. تلاش‌های مکرر برای مقابله با این بیماری ساختاری، مانند نهادسازی‌ها و شعارهای اصلاح‌طلبانه، عمدتاً به دلیل نبود اراده جمعی و ساختارهای ناکارآمد، نتوانسته‌اند ریشه‌های این مشکل را بخشکانند.

عواقب فساد: از جان‌گرفتن جامعه تا جان‌باختن اعتماد
فساد، همانند دیابت، تدریجاً تمامی سیستم‌های حیاتی را مختل می‌کند. در جامعه‌ای که فساد در آن ریشه دوانده باشد، عدالت جای خود را به تبعیض می‌دهد، انگیزه‌های فردی برای تلاش کاهش می‌یابد، و فاصله طبقاتی به شکلی فاجعه‌بار افزایش پیدا می‌کند. نادر ابراهیمی در یکی از آثارش چنین توصیف می‌کند:"آدمی که به دانه‌های تلخ عادت کند، شیرینی گندیده را نمی‌فهمد."
چگونه با دیابت اجتماعی مقابله کنیم؟
برای مبارزه با فساد، باید به جای تمرکز صرف بر مجازات‌ها، به سمت اصلاح ساختاری حرکت کنیم. همان‌طور که درمان دیابت نیازمند اصلاح شیوه زندگی است، ریشه‌کن کردن فساد نیز مستلزم تقویت شفافیت، آزادی رسانه‌ها، استقلال قوه قضائیه و افزایش نظارت عمومی است. در غیر این صورت، این بیماری خاموش همچنان به تخریب بنیان‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ادامه خواهد داد.
جمالزاده در داستان "کباب غاز" نیز با لحنی طنزآمیز یادآوری می‌کند که فساد از نفع‌طلبی فردی آغاز می‌شود:"ما را این کباب‌های غاز وامانده به ناکجاآباد رسانده است!"این جمله ساده اما عمیق، به اهمیت مبارزه با طمع و منافع شخصی در ریشه‌کن کردن فساد اشاره دارد.

در روز جهانی مبارزه با فساد، بیایید به یاد داشته باشیم که مقابله با این دیابت اجتماعی نیازمند اراده‌ای جدی و همبستگی ملی است؛ بیاییم از زلزله های سیاسی و اجتماعی کشورهای دیگر عبرت آموزی کنیم ،چراکه تنها با اقدام قاطع و آگاهانه می‌توان جامعه‌ای سالم و عادلانه و ماندگار که به خون هزاران شهید آذین است بنا کرد.