نشست تاریخی «دستاوردهای نهضت جنگل» با سخنرانی دکتر فریدون شایسته، استاد و پژوهشگر برجسته گیلانی صبح امروز ۸ آذرماه ۱۴۰۳ در پژوهشسرای پروفسور رضا رشت برگزار شد.
عنوانی را که شما در پوستر مشاهده میکنید، کسی تا به حال در آن زمینه کار نکرده است. ما چهار ناسیونالیسم داریم. ناسیونالیستهای فرهنگی از فردوسی هستند تا حسین گل گلاب. ناسیونالیسم مدنی از سال ۱۳۳۲ به رهبری دکتر مصدق و علامه دهخدا مطرح شد. در ناسیونالیسم مدنی بحث مطالبات مردم مطرح است. مورد سوم ناسیونالیسم اقتدارگرای مشروطه ستیز است که سه نفر از افراد مطرح این نوع ناسیونالیسم محمدعلی فروغی، سید حسن تقیزاده و دکتر قاسم غنی بودند که با تلاش این افراد رضاخان، شاه شد. مورد آخر ناسیونالیسم انقلابی است که بحث امروز ما هم در این مورد است.
در ناسیونالیسم انقلابی شیخ محمد خیابانی در آذربایجان هست، کلنل محمدتقی پسیان در خراسان، رییسعلی درلباری در بوشهر و میرزا کوچک خان در گیلان هستند. همه این افراد دنبال این بودند که استعمار خارجی دست از سر ایران بردارد و استبداد داخلی نیز از بین برود.
اگر نهضت مشروطه به آرمانهای خودش میرسید و انگلیس و روسیه سنگ اندازی نمیکردند، هرگز نهضتی در ایران شکل نمیگرفت. در خصوص دستاوردهای نهضت جنگل باید گفت که میرزا کوچک در تاریخ جاودانه شد و به ابدیت پیوست. میرزا کوچک اکنون تبدیل به یکی از مفاخر ایران و گیلان شده و این چیز کمی نیست. میرزا کوچک یکی از مفاخر ماست و نهضت جنگل بخشی از هویت ملی ما را تشکیل میدهد.
علل شکست بورژوازی ملی در ایران چه بود؟ از دوران ناصرالدین شاه در انگستان انقلاب صنعتی شد و از آن طریق رجال و شاهزادگان ما زمینهایشان را برای فروش گذاشتند. تاجران ما زمینهای آنها را خریدند و تحت تأثیر این انقلاب صنعتی، محصولات مورد نظر انگلستان مانند خشخاش را در ایران تولید کردند. این باعث بوجود آمدن یک قشر نو ظهور در ایران، تحت عنوان قشر بورژوازی وابسته شد. با دنبال کردن ردپای این قشر در تاریخ ایران میتوان دید که این قشر به مرور تمامی نهضتهای ملی را سرکوب کردند. برای مثال مانع تراشیهای این قشر در دوران مشروطه دیده میشود که از انگلستان حمایت میکردند.
دستاوردهای نهضت جنگل از نظر مادی چه بود؟ نهضت جنگل ۷ سال طول کشید و در این مدت هیچوقت روی آرامش را ندید. انگلیسیها، روسها قزاقهای درون کشور، کارشکنان داخلی مثل میرزا رضا خان افشار که مقدار زیادی از پولهای نهضت را دزدید، رفتارهای ناجوانمردانه و چند دستگیها، همگی آرامش را از نهضت جنگل گرفتند.
نهضت جنگل از سایر نهضتهای دیگر آن دوران ایران متمایز بود. یکی از دلایل این بود که نهضت جنگل مرامنامه و اساسنامه داشت. نهضت جنگل برای اولین بار مستمری برای ستارخان تعیین کرده بود. نهضت جنگل در آن دوران دهها جاده و پروژه عمرانی درست کرده بود.
اما متاسفانه بعد از گذشت ۱۰۳ سال از نهضت جنگل، اگر اکنون در میدان شهرداری از مردم پرسش و پاسخ کنید، کسی نمیتواند در مورد نهضت جنگل صحبت کند. در میدان شهرداری، چیزی جز یک مجسمه از میرزا کوچک خان باقی نمانده است. من معتقدم که اگر در نهادهای فرهنگی گیلان، بانوان جایگزین آقایان بشوند، فرهنگ گیلان رو به ترقی میرود و ما هم انقدر جلسه نمیگذاریم که خروجی نداشته باشد.
من در خصوص خدمات بانوان عرض کنم که بریتانیای کبیر در دوران ملکه ویکتوریا تشکیل شد. بزرگترین جهش اقتصادی تاریخ انگلستان زیر نظر مارگارت تاچر بوده است و در آخر سخنگوی جدید دولت یک خانم است که گفته، برخلاف سخنگویان دولتهای قبل، تا زمانی که مطمئن نشوم دولت قرار است کاری را به قطعیت انجام دهد، چیزی را به خبرنگاران نمیگویم.