گیل خبر/ علی کتمان- 39 سال قبل که پروژه انتقال و دفن زباله در سراوان، آن هم به صورت موقت و تحت شروطی کلید خورد، شاید کمتر کسی تصور می‌کرد انباشت زباله در دل جنگل‌های هیرکانی و بکر گیلان به یک معضل و بحران اجتماعی و امنیتی تبدیل شود.

قصه پرغصه سرنوشت تلخ سراوان بارها و بارها گفته و شنیده شد تا در نهایت با فشارهای اجتماعی و سیاسی وارد شده، در تصمیمی که عده‌ای، تصمیم احساسی و از روی اطلاعات اشتباه می‌دانند، دستور توقف انتقال و دفن زباله در سراوان در واپسین روزهای اسفند 1401 از سوی استانداری گیلان صادر شد.

کارشناسان بسته شدن سراوان را به این جهت غیرکارشناسی می دانند که هیچ جایگزین مناسبی برای دفن صدها تُن زباله تولیدی روزانه استان و به‌خصوص رشت در نظر گرفته نشده بود و بدین ترتیب شاهدیم که این روزها صدها تُن بیش از ظرفیت کارخانه کودآلی در لاکان رشت، زباله به این محل برده می‌شود.

باید بدانیم که ظرفیت اسمی کارخانه کودآلی رشت 500 تن است که در عمل و خوشبینانه ترین حالت، تنها 400 تن ظرفیت واقعی دارد، اما در روزهای اخیر روزانه بیش از 800-900 تن زباله به این مکان برده می‌شود. جالب توجه است که از این 400 تن ظرفیت نیز قریب به نیمی از آن ریجکت می‌شود که باید دفن و سوزانده شود و عملا حتی اگر ظرفیت کارخانه کودآلی به 1000 تن هم برسد بازهم با این وضعیت جوابگوی زباله های استان نخواهد بود.

در سویی دیگر ساخت نیروگاه ۶۰۰ تنی زباله سوز رشت که از سال 92 در دستور کار شهرداری رشت و شرکت TTS قرار گرفت، تاکنون با گذشت حدود یک دهه، کمتر از ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است و در صورت عدم تزریق اعتبارات ملی بعید به نظر می‌رسد به این زودی‌ها آماده بهره‌برداری باشد.

در حقیقت باید گفت که با تصمیم متولیان امر مبنی بر بستن سراوان، نه تنها معضل پسماند در گیلان حل نشد، بلکه با انتقال زباله ها به لاکان، این پسماندها 10 کیلومتر به مرکز استان گیلان نزدیک‌تر و به محلی با تراکم جمعیتی به مراتب بالاتر، برده شد تا نگرانی‌ها نسبت به خطرات بالای پسماند در گیلان، به شدت افزایش یابد.

اگر تا پیش از این، 12 هزار نفر از مردم سراوان به حق از مشکلات و مصائب انتقال و دفن زباله ‌ها گلایه داشتند، این بار در صورت ادامه روند موجود به نظر می‌رسد شاهد اعتراضات و گلایه‌های بیش از 700 هزار نفر از شهروندان رشت خواهیم بود.

در سویی دیگر شاهد یک بهم ریختگی و نابسامانی زننده‌ای در جمع آوری زباله‌های برخی شهرها و روستاهای گیلان هستیم که در روزهای اخیر بازتاب گسترده و زشتی داشته است. در برخی عکس‌های و ویدیوهای منتشر شده، دیده می‌شود که کار حتی به سوزانده شدن خودجوش زباله‌ها از سوی مردم محلی منتهی شده است.

حال خبرها حاکی از آن است که زباله های منتقل شده به لاکان به چندین برابر ظرفیت این کارخانه و سوله‎ های آن رسیده و شاهد انباشت زباله در حیاط این مجموعه هستیم و این نگرانی وجود دارد که در روزهای آینده و با سرریز شدن پسماند و شیرابه‌های سمی از محل این کارخانه در لاکان، فرایند جمع آوری و تخلیه زباله‌های رشت نیز با بحرانی جدی روبرو شود. تصور عدم جمع آوری حتی 3 روز از زباله های مرکز استان و بسیاری از شهرهای دیگر، فراتر از حد تصور می‌تواند ترسناک و بحران‌زا باشد.

کار زمانی بحرانی‌تر می‌شود که بدانیم در حالت عادی و قبل از این ماجراها نیز به دلیل عدم وجود سیستم تهویه مناسب در کارخانه کودآلی، شاهد بوی نامطبوع در آن منطقه بودیم و حال با انباشت زباله‌ها و گرم شدن تدریجی هوا در روزهای آینده که می‌تواند منجر به افزایش چشمگیر حیوانات موذی و مگس نیز در لاکان شود، مشخص نیست که چگونه مردم می‌توانند در آن منطقه سکونت داشته باشند.

از سویی دیگر با توقف ورود زباله به سراوان، حتی فرایند بهسازی لندفیل سراوان هم با چالش مواجه شده و عملا متوقف شده است. تا پیش از این طی فرایندی، از همین زباله‌ها، به عنوان مصالح کار استفاده می‌شد. در صورت ادامه روند موجود، نیاز به تهیه مصالح با قیمتی سرسام‌آور است که عملا امکان‌پذیر نخواهد بود.

حال به نظر می‌رسد زمان یک تصمیم‌گیری سخت و سرنوشت ساز از سوی مسئولان استان فرا رسیده است. واضح است که فرایند انتقال زباله‌ها به لاکان نمی‌تواند ادامه دار باشد و باید هرچه سریع‌تر به فکر جایگزینی مناسب برای سراوان بود.

تحقیقا به گواه اکثریت کارشناسان، مناطق جلگه‌ای و مرطوب استان نمی‌تواند محل مناسبی برای دفن زباله باشد و تنها مکان مناسب در شرایط فعلی در گیلان، مناطق خشک و مرتفع جنوبی استان است.

ایجاد یک شهرک پسماند در جنوب گیلان که بتواند زباله ها را به محصولات با ارزش افزوده تبدیل کند، علاوه بر آن که می‌تواند بخش اعظمی از مشکلات پسماند استان را حل کند، منجر به اشتغال‌زایی صدها نفر از جوانان آن منطقه نیز خواهد شد.

البته که در خصوص انتقال زباله به جنوب استان علاوه بر دغدغه فعالین محیط زیست و مردم محلی مبنی بر ایجاد سراوانی دوم، به‌صورت علمی و کارشناسی، وجود زیرساخت‌های مناسب حمل و نقل و یا ساخت آن‌ها در حداقل زمان ممکن، موضوعی کلیدی است.

کارشناسان اما معتقدند با یک برنامه ریزی و اجرای درست، انتقال زباله‌های استان به مناطق خشک جنوب استان، بهترین راه موجود برای حل معضل پسماند گیلان است.

اگر در سراوان با توجه به محدودیت‌های موجود، امکان احداث یک دفن‌گاه اصولی نبود، اما در مناطق جنوبی گیلان می‌توان از همان ابتدا با یک کار کارشناسی و حرفه‌ای، نسبت به احداث یک لندفیل مناسب اقدام کرد.

باید توجه داشت که مسئله پسماند در گیلان، یک شبه به وجود نیامده است که حال به سرعت و فوری حل شود و نیازمند یک مدیریت واحد و برنامه‌ریزی مدون و اصولی و کارشناسی است اما یک راه حل مقطعی و کوتاه مدت در شرایط موجود، ادامه انتقال زباله به سراوان تا پایان مدت زمان قرارداد بهسازی و بسته شدن این مرکز، و انتقال زباله های ریجکت کارخانه کود آلی (در صورت به بهره برداری رسیدن در طی چند ماه آتی)، به یک مرکز دفن ساخته شده بر اساس معیارها و استانداردهای روز دنیا، در مناطق خشک جنوبی استان دارای زیرساخت های مناسب حمل و نقل، می‌باشد.

گفتگوی گیل خبر با کارشناسان این حوزه نشان می‌د‌هد که تدوین یک طرح جامع پسماند براساس واقعیت‌های روز استان و ایجاد یک سازمان مسئول واحد که ناظر و مجری تمامی فعالیت‌های مرتبط با مدیریت زباله در گیلان، از دفن و کمپوست گرفته تا سوزاندن زباله و... باشد، از مهم‌ترین اقداماتی است که باید انجام شود.

کارشناسان و صاحب‌نظران معتقدند با توجه به تکمیل ظرفیت کارخانه کودآلی و تبعات اجتماعی حادی که می‌تواند ادامه روند موجود در لاکان به همراه داشته باشد، در اقدامی عاجل می‌بایست با تعامل سازنده و دو طرفه میان مسئولان و مردم شریف سراوان، نسبت به بازگشایی مجدد سراوان تا تکمیل بهسازی لندفیل اقدام شود و همزمان احداث شهرک پسماند در جنوب استان به سرعت در دستور کار قرار گیرد.

حال همان‌گونه که گفته شد، زمان یک تصمیم سخت و اساسی فرا رسیده است، از اسدالله عباسی، نماینده عالی دولت در استان و آیت‌الله فلاحتی، نماینده ولی فقیه در گیلان گرفته تا حجت الاسلام خلیلی، رئیس شورای عالی قضایی استان و محمدرضا احمدی سنگری، رئیس مجمع نمایندگان استان گیلان انتظار می‌رود در این بزنگاه تاریخی، نقش حیاتی خود را ایفا کرده و برای جلوگیری از ایجاد بحران‌های لاینحل در آینده‌ای نزدیک، یک تصمیم اساسی و واحد برای حل معضل پسماند استان بگیرند. تصمیمی به‌واقع انقلابی که کارشناسان برای حل معضل پسماند استان مفید و موثر می‌دانند.

تصمیمی که امروز باید گرفته شود نه تنها بر سرنوشت این نسل، بلکه بر سرنوشت آیندگان نیز تاثیر خواهد گذاشت، همان‌گونه که تصمیم انتخاب سراوان در 39 سال پیش بر سرنوشت امروز ما تاثیر گذاشته است.

متاسفانه در این خصوص دیده می‌شود که برخی با ایجاد تبلیغات سیاسی و رسانه‌ای و برای جذب احتمالی اندک آرایی در انتخابات آتی مجلس، سخنانی بر زبان می‌آورند که منافع مردم و آیندگان جایی در کلامشان ندارد و از رئیس مجمع نمایندگان استان انتظار می‌رود در این مسئله ورود کرده و جلوی بروز اختلافات و حواشی از سوی برخی نمایندگان را گرفته و در پی ایجاد یک همدلی و همراهی سازنده در میان نمایندگان استان باشد.

از استاندار گیلان نیز انتظار می‌رود با پای کار آوردن همه عوامل و مسئولان امر و با اخذ نظرات کارشناسان، بدون توجه به فشارهای سیاسی و هدایت‌شده برخی افراد، تصمیمی واحد و اصولی برای حل مشکلات انباشته شده پسماند در این سالیان اتخاذ نماید.

تبیین اهمیت این موضوع و ایجاد آرامش و همدلی در میان مردم و مسئولان از سویی و ایجاد وحدت رویه و کلام در میان امامان جمعه شهرستان‌های استان در بحث پسماند، از جمله انتظاراتی است که از نماینده ولی فقیه در استان گیلان و امام جمعه رشت وجود دارد.

از رئیس کل دادگستری گیلان نیز درخواست می‌شود بیش از گذشته نسبت به ارائه راهکارهای قضایی برای رفع موانع موجود در بحث سراوان و جایگزین آن، اقدام نموده و برخورد جدی با تمرد از دستور و یا ترک فعل برخی مسئولان استان، در دستور کار ایشان و معاونانشان قرار گیرد.

بدون شک حل اصولی و ریشه‌ای مسئله زباله‌ها در استان گیلان، نیازمند اتحاد و همراهی تمامی مسئولان و متولیان امر و مردم استان است و هیچ گره‌ای مگر با همراهی همگان گشوده نخواهد شد.

بدیهی است در صورت بروز تعلل و عدم اتخاذ تصمیمی درست و کارشناسی، عواقب تبعات اجتماعی و امنیتی معضل پسماند در استان می‌تواند منجر به خطراتی شود که هیچکس از آن در امان نخواهد ماند.