گیل خبر/ در پی فراخوان پایگاه خبری تحلیلی گیل خبر به منظور طرح مباحث حرفه‌ای و بیان چالش‌ها و مشکلات حوزه فرهنگ و هنر و همچنین ایجاد گفتمان توسعه فرهنگی توسط متخصصین امر در استان گیلان، از این پس ذیل عنوان "دغدغه‌های فرهنگی" شاهد مقالات، نقطه نظرات، نقدها و یادداشت های هنرمندان و فعالان فرهنگی خواهیم بود.

در سی و پنجمین شماره از سلسله مطالب "دغدغه‌های فرهنگی" یادداشت رضا حقی مدرس و کارگردان تئاتر را میخوانیم:

یکی از دوستان تلفن کرد و گفت یک عکس برایم میفرستد و از من خواست حس خودم را در مورد این عکس برایش بنویسم.

گفت می خواهد در مورد جنگ نمایش کار کند و ادامه داد این عکس توسط عکاسی به نام بهرام محمدی فرد گرفته شده است و مربوط به چهارم آبان سال ۱۳۵۹ است.

زمانی که ۷۰۰ تکاور نیروی دریایی و نیروهای مردمی و بخشی از لشکر زرهی اهواز مقابل ده هزار سرباز و نیروی هوایی و ۲۴۰۰ تانک عراقی به فرماندهی محمد جهان آرا مردانه ایستادند. تنها چند روز به سقوط خرمشهر مانده بود و این پنج نفر در اون لحظه از پل عبور کردند تا کمی نیروهای عراقی را معطل کنند.

این ۵ نفر هیچ وقت شناسایی نشدن و قهرمانان گمنام این سرزمین هستند.

چندین روز هست که درگیر این عکس شده ام هر بار که نگاهش می کنم یاد یک عنوان برایش می افتم هر بار یک حسی تازه در من ایجاد می شود.

حس توام افتخار، درد، آرامش، فراق، غصه، غبطه، حس‌های توامانی که نمی توانم بر روی کاغذ بیاورم. دقایق طولانی مرا به گریه می اندازد. با دیدن این عکس هر بار میخکوب میشوم و حسی از اقتدار، عظمت همراه مظلومیت به من انتقال می دهد. باز هم نمی توانم حسم را بگویم درست مثل موقعی شده ام که مقابل خانه کعبه می نشستم ومعمولا از بغل دستی هایم که فارسی بلد بودند می پرسیدم حس شما از دیدن کعبه چیست؟ اکثر آنها می گفتند آرامش، احساس خوب و معمولاً آخر جمله می گفتند نمی‌توانند به درستی حس خودشان را بگویند ولی می توانند ساعت ها با حال خوب بنشینند و کعبه را ببینند.

چیزهایی هست که فقط باید دید و نمی توان به دیگران انتقال داد.

عکس برایم یادآور تابلوی ظهر عاشورای استاد فرشچیان است که هر بیننده ای را مجذوب خود می کند.

وقتی نماینده یونسکو در ایران ۴۵ دقیقه مقابل تابلو ایستاد. از او پرسیدند مگر میدانی موضوع تابلو چیست؟ جواب داد نمی دانم ولی موقع دیدن این تابلو احساس می کنم هزاران خورشید همزمان با هم در حال غروب کردن است.

انگار روزهای زیادی طول کشیده است تا مقدمات آماده شود و این عکس گرفته شود. انگار ساعت ها یک گروه حرفه ای شامل نورپرداز، طراح لباس،طراح صحنه، کارگردان و بازیگران این صحنه را تمرین کرده اند و بعد عکاس این فریم را ثبت کرده است.

این که بتوانی در یک فریم این همه حس انتقال بدهید آدم را متحیر می کند. نخل کنار پل مکان را به ما انتقال می دهد. تیرهای عمودی ایستادگی سرو گونه این پنج نفر را یاد آور میشود. سایه های رقصان روی پل سرانجام عابرین را به ما نشان می دهد. نورپردازی و ایجاد سایه در روی پل زیبایی قاب را چند برابر کرده است. سرسبزی درختان سمت راست عکس که نظاره گر آرامش آدم های وسط پل هستند نشان دهنده تداوم زندگی است.

برگ های ریخته شده و خار و خاشاک اول پل که کم کم از مقدارشان در عمق تصویر کم میشود. تمیزی و پاکی که آخر پل دیده می شود و با پرسپکتیوی که ستون های روشنایی دو طرف پل ایجاد کردند تمیزی آن ها بهتر به ما انتقال داده میشود.

انگار از زمین خاکی و گرد و غبار گرفته این دنیا به طرف تمیزی و پاکی و آسمان آبی آن دنیا هدایت می شویم.

اینها را متوجه می شوم و می گویم چقدر همه کارشان را به غایت درست و با وسواس و حرفه‌ایی انجام داده اند نورپرداز، طراح لباس، گریمور، طراح صحنه، همه عوامل تمام نکات ریز را رعایت کرده‌اند. ولی یک چیز مرا متحیر می کند میدانم که با ماه ها تمرین کردن، بازیگران نمی توانند این همه حس را از پشت سر انتقال دهند. وقتی از بازیگران بخواهی همزمان چند حس را به تو منتقل کنند آن هم از پشت سرو از نمای دور، شدنی نیست. خودم را جای کارگردان میگذارم و به بازیگران توضیح میدهم که آن طرف پل ده هزار عراقی همراه با ۲۴۰۰ تانک منتظر شما هستند و شما میدانید بعد از عبور از این پل جان عزیز تان، یعنی تمام هستی تان را از دست میدهید. دیگر پدر، مادر، همسر و فرزند و دوستانت را نمی‌بینید و مستقیم به قتلگاه میروید.

بازیگران میپرسند بترسیم. می گویم نه عاشقانه باید راه بروید. رقص کنان باید راه بروید فرشته ها آن طرف پل منتظر شما هستند شمافرشته ها را می‌بینید. آنها مشغول پایکوبی هستند. لحظه شماری می کنند تا شما به آن طرف بروید تا در مهمانی آنها شرکت کنید ودر بزم شان شریک باشید.

می پرسند یعنی با خوشحالی برویم می‌گویم نه با صلابت و محکم قدم برمیدارید می خواهم تمام صلابت و جوانمردی را در پاهای تان به ما انتقال بدهید. مثل این ستون های روشنایی دو طرف پل که محکم ایستاده‌اند ومنبع روشنایی هستند.

میگویند پس همه پوتین بپوشیم تا در راه رفتن به ما کمک کند این صلابت و استواری را بهتر نشان بدهیم می گویم نمی شود آن زمان پوتین به اندازه همه وجود نداشت که به همه بدهند اسلحه به تعداد آدمها به زور پیدا می شد. سنگین ترین سلاح آنها آر پی چی بود.

که آنرا هم این طرف پل نگه داشته بودند برای آخرین دقایق استفاده کنند چون به اندازه کافی گلوله آر پی جی نداشتند.

اصلا صلابت خالی نیست. خشک نباید راه بروید، مگر رژه است که پوتین بپوشید و محکم قدم بردارید. استوار راه می روید ولی این کار را جوری با آرامش انجام بدهید که انگار به یک پیک نیک دوست داشتنی می روید و دارید حال میکنید.

این حال کردن لب کارون را به ما انتقال بدهید. شما به مهمانی خدا می روید انگار خدا آن طرف پل منتظر شماست.

مگر این جمله را از امام حسین نشنیده‌اید که از قاسم میپرسد مرگ نزد تو چگونه است جواب می دهد از عسل برایم شیرین تر است.

جوری قدم برمیدارید که مرگ را مانند عسل می‌بینید. شیرینی عسل رابه ما انتقال بدهید.

با صلابت، با آرامش، رقص کنان، عاشقانه، باحجب و حیا همراه با راحتی، بدون دغدغه و استرس، انگار زمین را نمی بینید ودر در آسمان ها دارید پرواز میکنید. میگویند پس همش خوشحالی و شعف است؟

می گویم آره ولی همزمان این حس را انتقال بدهید که این طرف پل پدر، مادر، همسر، فرزند و دوستان وفامیل و محله و شهر خودتان را دیگر نمی بینید. آخرین باری است که از این پل رد می‌شوید.

میگویند خیلی مشکل است این همه حس را با هم انتقال بدهیم آن هم از پشت سر واز طریق ژست بدن و حرکت راه رفتن. خیلی مشکل است.

باز هم برایشان توضیح میدهم از خاطرات آن زمان برایشان می گویم. چشمان شان خیس میشود چندین بار صحنه را تکرار میکنیم تا آن لحظه را ثبت کنیم ولی موفق نمیشویم. این کار شدنی نیست این همه حس مشترک را نمی توان بازسازی کرد.

نمیشود که نمیشود. فقط یک بار این اتفاق افتاد. در همان لحظه ایی که خداوند خودش صحنه را کارگردانی کرده و همه کارهای صحنه را خودش به تنهایی انجام داده است، خودش نورپردازی کرده، گریم کرده جای دوربین را معلوم کرده است.

بهرام محمدی فرد برگزیده شده بود برای ثبت این لحظه.

این حواله از مدت ها پیش از سوی خدا برایش فرستاده شده بود همانطور که از میان مردم یک کشور فقط آن پنج نفر را دعوت کرده بود برای یک بزم اختصاصی.

وما اجازه نداریم بدانیم کدام فرشته ها در آن بزم پایکوبی می کردند و یا حتی اسم پنج نفر مهمان چی بوده است؟! بهرام محمدی فرد انتخاب شده بود که به ما خبر این بزم اختصاصی را منتقل کند بدون هیچ توضیح اضافه ای.

خدواند در آن لحظه لطف کرده و فقط فرشته ایی را که به استقبال این پنج نفر این طرف پل فرستاده بود گفت در گوش بهرام نجوا بکن و بگو الآن شاتر را فشار بده!