گیل خبر/ رضا حقی

درختان در ادیان مختلف از جایگاه خاصی برخوردار هستند. در دین یهود خداوند در میان شعله های آتش که از درون درختی سر بر می‌آورد با حضرت موسی سخن گفت. حضرت مریم در زیر درخت خرما نشست و با ریزش خرما روزه خود را گشود. در اسلام نیز از درخت طوبی به نیکی یاد شده است، درخت مقدسی که در بهشت جای دارد و از ارزش و احترام زیادی برخوردار است. در سوره انعام آمده است - از نخل و خوشه های پیوسته به هم برانگیزیم ونیز بستان‌هایی از تاکها، زیتون و انار که برخی مشابه و برخی نامشابه هم اند خلق کنیم، به میوه هایش نگاه کنید که پدید می آیند و آنگاه که می رسند بنگرید که در آنها عبرت هاست، برای آن که ایمان آورید - یا در سوره تین که می فرماید - سوگند به انجیر و زیتون، به این شهر امن که ما آدمی را در نیکو تر اعتدالی آفریدیم -

در استان گیلان به خاطر سرسبزی و نزدیکی بیشتر انسان با طبیعت، درختان همیشه جایگاه ویژه ای داشته اند. شکستن شاخه های درختان را بد می دانند. اول عید چند شاخه شمشاد یاکیش را می چیدند و داخل خانه می آوردند تا برکت سرسبزی در سال جدید همراه خانواده باشد. هنوز برای مصون ماندن از چشم زخم اصطلاح - بزن به تخته - رایج است. میوه نارس را نمیچینند و به طور کلی برای درخت حرمت قایل هستند. اهمیت درخت بی‌گمان مشخصه مهم در فولکلوریک گیلان است. بیشترشان در کنار قبر امامزادگان است، تنه بزرگی دارند و صدای باد از میان شاخه‌ها چون زمزمه به گوش می رسد. شیره درختان بزرگ معمولاً سرخ است و گیلانیان به آن خون می گویند. این درختان محل نذر برای بچه دارشدن و شفای بیماران بودند. یک ضرب المثل معروف گیلانی می گوید - هر جا درخت بسیار بزرگی وجود دارد همان جا زیارتگاه گیلکان است - درختان مزار و آقا دار نامیده می‌شوند. بیشتر آن ها آزاد و شمشاد هستند. مثل درختان کهن آزاد ابراهیم در لاهیجان، دو درخت کیش در آقا سید ابو انصار، درخت میرحمزه کنار چشمه آب معدنی ماسوله که ثبت سازمان میراث فرهنگی است و یا آقا دار در توچاه از توابع لشت نشا از آقادارهای معروف گیلان هستند.

در کتاب ارشاد الزارع مربوط به حدود ۵۰۰ سال پیش آمده است - واگر درختی بار نیاورد شخصی تبر به دست گیرد و دامن بر میان زند، آستین‌ها بر مالد، سبیل قهر به جانب درخت می آید و قصد آن می کند که درخت را بیندازد و دیگری بیاید و حمایت می کند و می گوید که این درخت را مینداز که در سال آینده بار آورد، به تجربه صحت این معلوم شود - (ابونصر هروی) این رسم هنوز در منطقه گیلان رایج است.

در روش های جدیدتر درختی که میوه ندهد میخی به تنه آن میزنند، بااین کار شوک به درخت وارد می کنند تا درخت را وادار به میوه دهی کنند.

در مقامات استانی ما نیز پسوند دار همیشه اهمیت داشته است، استاندار، فرماندار، بخشدار، شهردار، که برخلاف دار در فرهنگ گیلان که از احترام خاصی برخوردار است وبه آن آقا دار می گویند به نظر می‌رسد این مقام ها با پسوند دار از جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ عامه برخوردار نباشند. گیلانیان از قدیم الایام درختانی را که میوه نمی دهند -همانطور که از سالها پیش مکتوب باقی مانده است - راهی پیدا کرده بودند تا درخت را مجبور به ثمر دهی کنند. در مورد مقام هایی با پسوند دار، هنوز موفق نشده اند. به نظر می رسد چون دخالت مستقیمی در انتخاب مقام‌های دارای پسوند دار، نداشته‌اند پس اهرمی نیز برای ثمر دهی در اختیار ندارند. در مقام آخری یعنی شهردار نیز چون انتخاب از طریق نمایندگان هر شهر یعنی شوراهای شهر انجام میشود کلا از حیز انتفاع خارج شده است! چون شهرداران در شهرما بعد از قانون شوراها میانگین عمر شان به ۱۱ ماه رسیده است، عملاپسوند دار معنی خود را برای این مقام از دست داده است، چون در این مدت درخت نه می‌تواند میوه بدهد ونه تنه اش قطور می شود. به نظر می‌رسد پسوند دار از این مقام برداشته شود بهتر است.

می ماند بقیه مقام ها یعنی استاندار، فرماندار و بخشدار، به نظر می‌رسد باید کاری، ما به ازای آنچه که در طبیعت با دار انجام میدهیم، یعنی تهدید نمادین با تبر برای قطع کردن و یا میخ زدن بر تنه دار برای این مقام ها پیدا کنیم.

اینکه هر چهار سال دولت وبه دنبال آن مقام های استانی عوض شوندوهر مقام جدید ی که می آید وضعیت موجود را نتیجه عملکرد بد قبلی‌ها می داند، و مردم یعنی مالک باغ می ماند ونهال جدید دیگری که روی دستش مانده وبازمیوه نمی‌دهد!

این داستان در استان ما به یک داستان تکراری تبدیل شده است، واینقدر تعداد نهال‌های بی ثمر زیاد شده است که آدمی نمی تواند جنگل را با آن دارهای تنومند ببیند!

اینکه بگویم این نهال نا کارآمد است وعوض بکنیم به نظر میرسد راه حل خوبی نیست، چون هزینه زیادی برای نگهداری ، آبیاری، کود دهی آن انجام داده ایم، کار ما در این مدت شده فقط عوض کردن نهال ها، باید فکر دیگری کرد.در این راستا استانهای دیگر تجارب دیگری دارند مثل سمنان، یزد، کرمان، چون چند دوره باغبان مسول یعنی رییس‌جمهور، از استان مربوطه انتخاب شده بود نهال های مثمر برایشان فرستاد، که ماحصل کار ایجادباغ هایی آباد در دل کویر است!

استان سر سبز ماکه بعید می رسد تا سالیان طولانی باغبان مسولی پیدا شود که همشهری ما باشد ، بعضی از استانها مثل آذربایجان ما به ازای روش تهدید با تبر در طبیعت را پیدا کردند، که مورد پسند فرهنگ و آداب و رسوم ما گیلانی ها نیست، سیلی زدن به استاندار آذربایجان از سوی یک همرزم زمان جنگ به استاندار انتصاب شده در مراسم معارفه سر و صدای زیادی در کشور ایجاد کرد و اتفاق خاصی نیفتاد.

ما در استان خودمان استاندار شهید داشته‌ایم - شهید انصاری - استاندار محبوب داشته‌ایم - مرحوم قهرمانی - این باور را قبول ندارم که استاندار خوب استاندار مرده است. خیر، استاندار وفرماندار فعلی و آینده نیز می توانند خوب باشند، محبوب باشند، کارآمد باشند، مردمی باشند، متخصص باشند، با برنامه باشند،اهل تقوا و اخلاص باشند، اهل زد و بند پشت پرده نباشند، با سفارش دوستان پست ها را تقسیم نکنند، به مردم توجه داشته باشند، در یک کلمه مثمر ثمر باشند ولی نمی‌دانم ابزار این کار کدام است.

آقای استاندار، آقای فرماندار، شما می دانید ما چگونه می‌توانیم به شما کمک کنیم که مثمر ثمر باشید. شما ما به ازای تهدید تبر و زدن میخ به دار برای تولید میوه را به ما بگویید تا ما با کمک همدیگر این استان را به باغی مثمر تبدیل کنیم باغی آباد با میوه های فراوان با درختانی که در قرآن چندین بار به آن سوگند خورده شده است.

در فرهنگ ما آقادار احترام ویژه‌ای دارد. چطور این احترام را به مقامات استانی تسری دهیم؟