گیل خبر/ رضا حقی

۴ آبان لغایت ۲ آذر هفته کتابخوانی در کشور است ‌.

مرکز ملی آمار در تازه ترین گزارش خود اعلام کرد، سرانه مطالعه هر فرد ۱۵ ساله و بیشتر باسواد کشور در سال ۹۹ برابر ۱۶ دقیقه و ۳۶ ثانیه در روز بوده است. بر اساس مطالعه انجام شده، افراد ۱۵ ساله و بیشتر در سال ۱۳۹۹، ۳۳ درصد یک عنوان کتاب، ۵۰ درصد دو تا چهار عنوان کتاب، هفت و نیم درصد پنج تا هفت عنوان کتاب و شش و نیم درصد بیش از هفت عنوان کتاب مطالعه کرده اند.

نتایج آمارگیری نشان می‌دهد اولویت مطالعه افراد به ترتیب مطالعه قرآن و ادعیه ، رمان و داستان های کوتاه، روانشناسی، تربیتی و موضوعات دینی به جز ادعیه و قرآن بوده است.

استان یزد با ۱۵ ساعت ۱۶ دقیقه قم ۱۵ ساعت و ۱۲ دقیقه قزوین ۱۲ ساعت و ۵۸ دقیقه در ماه بیشترین و استان‌های کرمانشاه با ۳ ساعت و ۴۰ دقیقه، کهگیلویه و بویراحمد با ۳ ساعت و ۲۲دقیقه و بوشهر با ۲ ساعت و ۴۰ دقیقه در ماه کمترین سرانه مطالعه در سال ۹۹ را داشته‌اند.

رشت که نام اولین کتابخانه ملی در کشور را بر پیشانی دارد به لحاظ متوسط مطالعه احتمالا جایش آن اواسط جدول هست.

سابقه احداث اولین کتابخانه ملی در رشت به سال ۱۳۰۶ باز می گردد.

در خرداد ۱۳۰۶ چند تن از دانش دوستان شهر رشت با هدف اعتلای دانش مردم و ارتقای سطح فرهنگ عمومی جمعیتی را به نام جمعیت نشر فرهنگ گیلان بنیاد نهادند که یکی از دغدغه های اصلی آن تاسیس کتابخانه بود.

زمینی به مساحت ۲۷۰ متر مربع از طرف شهرداری رشت در اختیار این جمعیت گذاشته شد تا عملیات ساختمانی کتابخانه در آن آغاز شود که با کمک مالی اعضای جمعیت، و کمک‌های مردمی، از طریق چاپ قبض‌های اعانه و اجرای چند نمایش توسط هنرمندان تئاتر و بعلاوه مساعدت رئیس اداره مالیات و بعدها با کمک فرمانده وقت ارتش و تامین اعتبار پس از فراز و نشیب زیاد در بهار ۱۳۰۹طبقه اول شروع به کار نمود، ولی به طور رسمی از سال ۱۳۱۳ همزمان با برگزاری هزاره فردوسی ساختمان کتابخانه افتتاح شد.

در شهریور ۱۳۲۰ در زمان اشغال شهر توسط روس‌ها ساختمان کتابخانه نیز به تصرف آنها درآمد که بر اثر بی مبالاتی سربازان روسی بسیاری از منابع کتابخانه به ویژه بخشی از روزنامه‌های گیلان از میان رفت.

بعد از رفتن روس‌ها چند سالی ساختمان کتابخانه در اشغال قمارخانه‌ای به نام کلوپ شاپور بود تا آنکه با کمک بهاالدین املشی، از بنیانگذاران اولیه کتابخانه از تصرف قمار خانه درآمد و در خدمت مردم قرار گرفت.

در سال ۱۳۴۶ شهرداری زمینی از باغ پشت ساختمان خود را به کتابخانه داد تا در آن مخزن نسوز احداث کنند. مجدداً ۲۲۰ متر مربع زمین حاشیه خیابان به کتابخانه داده شد تا برای ساختن یک تالار استفاده شود و بالاخره در سال ۱۳۷۰ کتابخانه موفق شد با کمک مردم و دولت طبقه دیگری برای کتابخانه بیفزاید و تالار بزرگ مناسبی به گنجایش ۳۰۰ صندلی احداث کند.

کتابخانه ملی رشت اکنون در سه طبقه با زیربنای نزدیک به دو هزار متر مربع و دو تالار بزرگ با گنجایش ۵۵۰ صندلی در مرکز رشت دایر است. درآمد کتابخانه از اجاره بهای مغازه های آن ( ۷ باب مغازه)، حق عضویت اعضای کتابخانه، حق عضویت اعضای جمعیت نشر فرهنگ گیلان، کمک‌های شهرداری و کمک موسسات و افراد نیکوکار تامین می شود.

رشت علاوه بر کتابخانه ملی، دارای کتابخانه‌های دیگری همچون کتاب خانه خاتم الانبیا، سردار جنگل، امام حسن مجتبی، امام رضا، بانوان گیلان، یار مهربان و کتابخانه آیت الله رودباری می باشد .

البته دانشگاه های گیلان ، علوم پزشکی، پیام نور و دانشگاه آزاد نیز کتابخانه های جداگانه‌ایی دارند که به نظر میرسد عموم این کتابخانه‌ها یک امر مشترک دارند و آن سپری کردن اوقات برای مطالعه کتاب های درسی است و تنها می توان کنابخانه ملی رشت را کمی مستثنی کرد. در آنجا به علت مخزن متنوع و بهتر کتاب مطالعات غیر درسی بیشتر انجام میگیرد.

احداث اولین کتابخانه در رشت حدود شش سال طول کشید ولی آخرین کتابخانه یعنی کتابخانه مرکزی رشت هنوز بعد از حدود بیست سال تمام نشده است و قرار است تا پایان سال به بهره برداری برسد ولی جالب توجه است که هشتم مرداد امسال با حضور دکتر نوبخت، استاندار و مدیر کل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس برنامه و بودجه استان افتتاح شده است!

سرانه فضای مطالعاتی در استان گیلان هم اکنون بیش از ۲۷ هزار و پانصدمترمربع است که با افتتاح کتابخانه مرکزی رشت به مساحت ۸ هزار و ۲۰۰ متر مربع با ۲۷ درصد افزایش به ۳۵ هزار و ۷۰۰ متر مربع می رسد. کتابخانه مرکزی رشت در هفت طبقه با ظرفیت ۵۰۰ نفر واحد اختصاصی مطالعه انفرادی، مخزن کتاب با ظرفیت ۰۰ ۲ هزار جلد با قابلیت توسعه برای نگهداری ۵۰۰ هزار جلد ،بخش رایانه ، سالن اجتماعات، سالن سخنرانی و گالری نمایشگاهی، آزمایشگاه‌ها ،مخزن میکروفیلم، بخش های سمعی و بصری، آرشیو مجلات ، نشریات دوره‌ای با ظرفیت ده هزار جلد، مخزن کتاب خطی، موزه کتاب، آرشیو بخش آموزش، مشاوره و کامپیوتر از فضاهای اصلی آن است و همچنین دارای بخش های دیگری همچون بخش ویژه گویا و بریل برای نابینایان ، بخش کتاب مرجع، بخش امانات ،بخش ویژه مادر و کودک، بخش ویژه سالمندان ، بخش دسترسی به پایگاه های اطلاعاتی ، بخش نجوم ، بخش ویژه مطالعه محققان، بخش اداری ، بخش مرمت و آماده سازی بازسازی کتاب ها و کافه کتاب است.

آنچه از شواهد امر پیداست، یعنی از آمار میانگین مطالعه کتاب در ایران گرفته تا تیراژ پایین اکثر کتاب‌ها،همچنین قیمت گران کتاب و به دنبال آن حذف خرید کتاب از سبد فرهنگی مردم و کمبود شدید کتابخانه ها در کشور یک درد مشترک فریاد میزند: وضع یار مهربان خوب نیست!