۱۴۰۰/۰۷/۰۲ ۰۹:۴۶
جامعه‌شناسان ،درباره جنگ نظرات مختلفی ارائه می‌دهند. برخی محققان و صاحبنظران، جنگ را جزء طبیعت آدمی دانسته و گروهی دیگر بر عکس، جنگ و ستیزه را جزء طبع آدمی ندانسته و معتقدند بروز این پدیده، علت اجتماعی دارد و زندگی اجتماعی است که انسان‌ها را وادار به جنگ می‌کند.
اگر واقع بین باشیم،تاریخ جنگ تاریخ حیات بشر است،به عبارتی،تاریخ پیدایش جنگ ها همزاد هبوط انسان در زمین است. بشر نمی‌تواند این بلای دوست داشتنی را از زندگی خود دور نماید.
سن‌تزو ، کلوزویتس ،ژومینی و برخی دیگر ،اولین استراتژیست‌هایی بودند که جنگها و عوامل مؤثر در پیروزی و شکست‌ها را بررسی کردند.
همان استراتژیست‌ها عوامل مختلفی را در پیروزی و شکست‌ها دخیل می‌دانند که از آن جمله باید به «نقش فرماندهی، روحیه، استراتژی و تاکتیک و تکنیک، زمین جنگ، نفرات جنگجو، تجهیزات، تکنولوژی و...» اشاره کرد
از حیث جامعه شناختی، ابن‌خلدون چهار نوع جنگ را تبیین کرده است: «نوع اول جنگ میان قبایل مجاور و همسایه یا عشایر رقیب، نوع دوم، جنگ تجاوزطلبی و استثمارگرانه،نوع سوم، جنگ ایدئولوژیک، و نوع چهارم، جنگ دفاعی. دو گونه از این جنگها، جنگ عدوانی و تجاوزطلبانه است (نوع اول و دوم)، اما دو نوع دیگر، دفاعی و آزادی بخش است.»
اجداد ما ایرانیان طی ۲۷۲۰ سال و از زمان مادها تا امروز۱۱۴۰جنگ با بیگانگان انجام داده‌اند.که ۶۷۰جنگ منجر به پیروزی،۴۰۴جنگ شکست خورده و الباقی ختم به صلح گردیده است.
طولانی‌ترین جنگ زمان اشکانیان رخ داده است که یک جنگ ۱۲ ساله با رومی‌ها بود و مرتبه بعدی جنگ تحمیلی عراق است که ۸ سال به طول انجامید.
براساس امار ستیزه های مثبوت جهانی، ایرانیان روحیه صلح‌طلبانه تری دارند، اما در کنار این روحیه در مقابل هیچ تعرضی هم کوتاه نمی‌آیند.
جنگ تحمیلی ۸ساله تا قبل از جنگ شش ساله با داعش در شامات (فراسرزمینی) دومین جنگ طولانی تاریخ ایران است که برما تحمیل شد و رشادت ایرانیان در این جنگ مثال زدنی شد.
دفتر خاطرات تک تک شهدای هشت سال دفاع مقدس و لحظه به لحظه زندگی آنان،و نیز آرشیوهای تکنیکال دفاعی،هجوم،ستاد و فرماندهی، جامعه شناسی جنگ،دیپلماسی جنگ و... برای نسل امروز و فردا ،متدلولوژی کلاسیک دفاع، استقامت، گذشت، خودسازی، ایثار، مقاومت، ولایت پذیری ،فرمانده محوری ، عزت گرایی، استقلال و آزادی طلبی است.
اگر بپذیریم ،بنابر عقیده بسیاری از نظریه پردازان جامعه شناسی ،جنگ جزء لاینفک زیست بشری است،لذا، تاکتیک های جنگی و تدریس روشمندی دفاع ،هم ضرورتا، راه حل دولت های ملی برای،حفظ تمامیت ارضی،اتحاد دولت ملت و...خواهد بود!
و اتکا به متدلوژی های برجای مانده از تجارب جنگی و جنگاوران سلحشور تاریخ هر ملتی کاملا ضروری است!
یکی از مسایل و مشکلات کشور ایران، به دلیل موقعیت خاص ژئوپلیتیکی و ماهیت نظام سیاسی آن مساله اقوام و چالش هایی است که در موارد بسیاری در گذشته و دوره معاصر انسجام ملی کشور را به مخاطره انداخته و موجب فروپاشی نظام های سیاسی آن شده است.
ارزش های دفاع مقدس را باید فراجناحی دید و بدور از مصادره به نفع هر جریان قبیله ای،حزبی ،صنفی و جناحی مقدس است،زیرا میتواند تضامین راهبردی، همگرایی قومی و سرمایه نسلی جامعه ایرانی باشد.
در این یادداشت سعی میشود بدور از احساس گرایی مرسوم به برخی از مولفه های کارکردی عناصری مهم از جنگ تحمیلی پرداخته شود که کلیدواژه تقدس «دفاع مقدس»است و هر ملتی از آن تهی شود، مرگ حیات ملی آن حتمیست:
۱-فداکاری،سلحشوری و ایثار:
در تارخ جنگهای بشریت ،رهبران و فرماندهان سعی مینمودند تا روحیه سلحشوری سربازان را چنان بالا ببرند که ،سرباز حاضر شود خود را بخاطر،ملت، فرمانده ،وطن،ناموس و... ،فداکند که در ادبیات غربی از ان با عبارت «شوونیسم»یاد میشود. روح ایثار گوهر گرانبهایی است که هر ملتی از آن تهی شود ،تاریخ ساز نخواهد بود.
در جنگ تحمیلی، جوانان این کشور تابلویی از ایثار را به رخ دنیا کشیدند،که از ملزومات ضروری فرهنگ هر ملتی است و ارزش تقدس بخشی دارد.
۲-ولایت پذیری و اطاعت محوری:
یکی از اساسی ترین چالشها،ضعفها ویا دلایل شکستهای جنگی تاریخ جوامع انسانی،،شکاف و خدشه در فرمانده محوری و اطاعت پذیری ،بوده است و هر ملتی را باید با ترازوی این عیار سنجید،که البته تنوع آن در نظامهای سیاسی دنیا متفاوت است،اما انچه که اهمیت دارد ،اطاعت پذیری از نقطه کانونی متحدالمرکز ،در بحرانهای مهمی نظیر جنگ،دارای حائز اهمیت بالایی است!
جنگ تحمیلی عراق،در حقیقت تمرینی گرانبها از اطاعت پذیری از نقطه کانونی و فرماندهی بود ، که مزین به اعتقاد دینی تحت عنوان «ولایت فقیه» شده بود، و تلفیقی از دو عنصر حساس فرماندهی واحد و رهبری دینی بود.(در جوامع دیگر جمع این دو عنصر غیرممکن است )دقیقا کلیدواژه مهمی که ملتها برای رسیدن به ان کانون متحدالمرکز ،بسیار هزینه میپردازند.
۳-نظریه های تاکتیکی و تکنیکی دفاع
رهبر انقلاب در سال ۹۹ در خصوص اهمیت. تجارب جنگ تحمیلی میفرماید:
«نیروهای مسلّح ما در دوران دفاع مقدّس و بعد از آن، تجربیّات ارزشمندی را به دست آوردند؛ بعضی از تاکتیک‌های نظامی و کارهایی که در میدان جنگ در دوره‌ی هشت‌ساله‌ی دفاع مقدّس انجام گرفت، در دنیا بی‌سابقه بود ......»لذا این اندوخته میتواند کلاسیک وآکادمیک شود و زمانی که شکل گرفت میتواند در نمودار دفاعی آینده هر دولت ملتی نقش آفرین شود.
ازاین روی ،نظریه در نگاه اندیشمندان مختلف مدل‌های مختلفی ارائه شده است و معطوف به چند مسئله است. درواقع تجربیات متعدد و متنوعی ،موضوعیت دارند و یک نظریه میتواند به دو بخش پیشینی و پسینی تقسیم شود.
نظریه پیشین ناآزموده و طرح وارگی تئوری دارد،اما نظریه پسینی،مدون،آزموده شده و کاربردی است. دفاع در ایران مبدل به نظریه کاربردی است و همواره اینگونه نظریات دارای ارزش حقیقی و قداست ملی بالایی هستند.
۴-دیپلماسی جنگ.
هر جنگی در تاریخ ملل ،دارای دیپلماسی ویژه خود است. اگر به جنگ جهانی اول و دوم نظری انداخته شود،میبینیم که ،دولت ها در یک فرایند سیاسی قطبهای سیاسی خاصی را تشکیل داده،و جنگها هم تابعی از همان دیپلماسی است. در حقیقت ژئوپلیتیک کشورهای دوست شکل گیری منماید.
ایران در جنگ تحمیلی عراق،یکی از منحصرترین اشکال دیپلماسی را تجربه کرد! بعبارتی در منطقه ژئوپلیتیکی خاورمیانه تنها کشوری بود که هیچ متحد راهبردی نداشت و با این روش توانست تمامیت ارضی خود را حفظ کند.
۵-ساماندهی تشکیلات نظامی فراسرزمینی.
دقیقا یکی از عوامل موفقیت ایران در ایجاد ارتشهای سازمان یافته(حزب الله لبنان،حماس،و بطور کلی خط مقاومت) در عمق استراتژیک دشمنان خود اولا: بواسطه تنگناهایی بود که در جنگ هشت ساله تجربه کرد، ثانیا: تابعی از منشور قانون اساسی بود.
لذا هرچه بود و به هر دلیل است، استراتژی کاربردی است که ناشی از هماوردی بین المللی در جنگ تحمیلی کسب شده است.این توانایی اکنون یکی از نقاط قوت دیپلماسی سیاسی ،میتواند در کنار تجربیات آکادمیکی،دفاع در کشور حفظ شود که ارزش قداست بران قائل شویم.
نتیجه گیری :
باعنایت به رهیافت های فوق، تأثیرگذاری این جنگ بر هویت ملی و تاریخی ایرانیان بی بدیل است و در مواجهه با حوادث آینده، نقش تعیین‌کننده‌ای خواهد داشت. لذا اگر این جنگ ،در چارچوب و مفاهیم دیگری غیر ازآنچه بوده است و میتواند باشد تعریف شود، تأثیر کاربردی و هویت تاریخی خود را از دست خواهد داد واگر هر جنگی که چنین شود، دچار بی‌ریشگی خواهد شد و نخواهد توانست همدلی نسل‌های آتی را برانگیزد.
لذا این دستاورد میتوتند آرشیوی گرانب ها برای نسل های اینده باشد.و هر کارکرد و کاربردی بتواند،ملت را متحد کرده و تمامیت ارضی و تمدنی آن را حفظ کند مقدس است و مقدس خواهد ماند.
