گیل خبر/ به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، ایران از نظر جغرافیایی یک کشور خشک و کم‌آب است و در سال‌های اخیر درگیر خشکسالی شده است. بعضی از این خشکسالی‌ها ریشه در تغییر اقلیم و گرم شدن کره زمین دارد. اما فقط عوامل طبیعی را نمی‌توان دلیل خشکسالی‌ها دانست. بلکه عوامل طبیعی هم در خشکی‌های ایران دخیل بوده‌اند، مدیریت غلط منابع آبی یا عوامل انسانی مانند صنعتی کردن شهرها یا کشاورزی به هر قیمتی کشور را در شیب تند خشک سالی قرار داده است.

پرویز کردوانی، پدر کویرشناسی ایران در مورد علت اصلی شرایط فعلی کشور گفت: علت اصلی را گرم شدن کره زمین می‌دانم که این گرما از زمان آغاز به کار صنایع شروع شده است.

کردوانی گفت: تغییر اقلیم یا گرم شدن کره زمین در دوران اول تا سوم اتفاق می‌افتد، اگر در نقطه‌ای بارندگی شود، در نقطه‌ دیگر بارندگی کمتر می‌شود یا اگر در نقطه‌ای هوا سرد شود، در نقطه‌ دیگر هوا گرم خواهد شد.

وی با اشاره به باران‌های اخیر تهران و سیل‌های سایر شهرها اظهار کرد: در گذشته اگر کسی می‌خواست خانه کاه گلی خود را مرمت کند، در این فصل برای این کار اقدام می‌کرد. چون در طول تاریخ ما شاهد چنین باران‌هایی در شهر تهران نبوده ایم، اما اکنون در تهران شاهد بارندگی‌های شدید و پراکنده هستیم که اکثر این بارندگی‌ها مخرب و سیل آبی هستند و ریشه این اتفاقات گرم شدن کره زمین است.

همه خشکسالی‌ها مربوط به تغییرات اقلیمی نیست و در گذشته کشور ریشه دارد
پدر علم کویرشناسی ایران تصریح کرد: کم آبی مشکل جدیدی نیست و از گذشته گریبانگیر کشور ما بوده است. قبل از اصلاحات ارضی زمین‌های بایر زیادی در ایران وجود داشت و به علت نبود آب و روند طولانی پر شدن قنات‌ها اقدامی برای کشاورزی در همه مناطق کشور نشد.

او افزود: مثلا در یک منطقه آب قنات برای کشاورزی و شرب توسط بزرگان روستا تقسیم و مدیریت می‌شد یا در روستاهای بالادست از آب رودخانه‌ها برای مصرف روستاهای پایین دست کمتر استفاده می‌شد. هرمنطقه بر اساس آب موجود اقدام به کشاورزی می‌کرد مثلا در رفسنجان باغ پسته را هر ۸۰ روز یک بار آبیاری می‌کردند.

ایران کشور فقیری در منابع آبی است

پدر علم کویرشناسی ایران با اشاره به نوع خشک سالی‌ها گفت: ۲ نوع خشک سالی داریم، نوع اول خشک سالی بارندگی و نوع دوم خشک سالی کم آبی است، میزان آب هر کشور بستگی به میزان بارش آن کشور دارد که کشور ایران از نظر بارش و آب کشور فقیر است. درگذشته چمن‌کاری وجود نداشت، چمن اصلا قابلیت تصفیه هوا را ندارد و متاسفانه بالاترین مصرف آب در بین گیاهان را دارد. قدیم در منازل جارو بود و بعدها با اختراع شیلنگ، به جای جارو کردن اقدام به آبپاشی کردند. همین امر در صنایع و کشاورزی هم در ابعاد بزرگ‌تر اتفاق می‌افتد.

کردوانی گفت: به بهانه خودکفایی و توسعه کشاورزی به هر قیمتی یک سری تکنولوژِی به ما دادند و نگفتند کم مصرف کنید، بلکه گفتند تا می‌توانید برداشت کنید تا کمبود نداشته باشیم و در مقابل کشورهای غربی غنی باشیم. ابتدا اقدام به واردات و توزیع پمپ آب در همه مناطق کشور کردند که با ورود پمپ آب، به مرور قنات‌ها جمع شدند و در هر منطقه اقدام به حفاری چاه با پمپ آب کردند، اما پس از گذشت مدتی و با خشکی چاه‌ها و بی‌آب شدن آن‌ها به مردم گفتند باید چاه‌های عمیق تری را حفر کنند و بدین شکل مردم شروع به حفاری چاه‌های عمیق کردند.

آب تالاب‌ها را به علت جمع شدن پشه و مگس قطع کردند

این کارشناس ادامه داد: ایران کشوری با بستر کشاورزی بود، اما با تقلید از کشورهای خارجی برای پیشرفت، ایران را به کشوری صنعتی تبدیل کردند و اولویت مصرف آب را به ترتیب برای آب شرب، صنعت و کشاورزی قرار دادند. همچنین گفتند که تالاب‌ها محل تجمع پشه و مگس‌ها هستند و اختصاص آب به تالاب‌ها امری اشتباه است.

وی با اشاره به اینکه شهرهای صنعتی ما در مکان‌های درستی قرار ندارند، گفت: شهرهایی مانند اصفهان، گهر درود، گل‌گهر سیرجان، ماهشهر و ... را با صرف هزینه‌های کلان، صنعتی کردند. مثلا اصفهان یک شهر خشک است ولی اطراف آن را پر از شهرک‌های صنعتی کردند. پس از گذشت مدتی آب‌های سطحی و زیر زمینی این مناطق خشک شد و به دلیل هزینه‌های فراوان برای صنعتی شدن این مناطق ناچار به هر کاری شدند تا آب را برای این صنایع تامین کنند.

کردوانی گفت: ابتدا اقدام به انتقال آب از شهرهای دیگر به شهرهای صنعتی کردند. مثلا آب کارون را به شهرهای اصفهان و اطراف انتقال دادند و حالا کارون خشک شده است. در ادامه به سراغ روستاها رفتند تا با هر روشی آب روستاها را بخرند یا به زور منتقل کنند و بعد طرح نکاشت را مطرح کردند که یعنی کشاورزان آبی در کشاورزی مصرف نکنند.

سد کرج ۱۰ متر گل در کف خود دارد

این کارشناس محیط زیست گفت: با پیشرفت علم اقدام به ساخت سد و انتقال آب کردند، اما در کشور ایران مدیریتی برای سد وجود ندارد، باید هر سال دریچه‌های پایینی سدها را باز کنند تا گل و لای‌ها تخلیه شود. در زمان قدیم حوض‌هایی در خانه‌ها وجود داشت که هر سال تمیز و به اصطلاح شستشوی هیدرولیک می‌شدند. برای مثال سد کرج ظاهری پرآب دارد، اما در کف این سد به عمق ۱۰ متر گل و لای وجود دارد. در زمان قدیم سدهای ما کف‌های خاکی داشتند و توان نگه داشتن آب را در خود نداشتند، یعنی پس از گذشت مدتی آب سد فروکش می‌کرد.

خواستند آب را با کارت ملی به مردم بفروشند

کردوانی با بیان اینکه هر شهری را که می‌خواهید بیچاره کنید، آب آن منطقه را منتقل کنید، ادامه داد: در سال‌های گذشته برای انتقال آب به قم ۳۰۰ کیلومتر صخره را شکستند تا بتوانند لوله‌کشی کنند. همچنین اکنون تهران با ۵ سد، آبی ندارد و آب آن را از استان گیلان تامین می‌کنند که همین امر موجب بیابان زایی و خشکی مناطق شمالی کشور از جمله مرداب انزلی شده است.

او به این نکته مهم هم اشاره کرد که طی سال‌های قبل به علت نبود بارندگی، ۷۳۴ مخزن آبی در تهران ساختند تا آب را با کارت ملی به مردم بفروشند، اما با آغاز بارندگی‌ها این طرح متوقف شد.

تا ۵۰ سال آینده تهران قابل سکونت نیست

کردوانی با اشاره به اینکه شهرهای ایران یکی پس از دیگری در حال خشک شدن هستند گفت: اکنون که آب در حال تمام شدن است، تازه به فکر مصرف حجمی آن افتاده اند، در خوشبینانه‌ترین حالت تا ۵۰ سال آینده شهرهای تهران، کرج، ورامین و اطراف کاملا خشک شده و اهالی این شهرها برای بقا ناچار به مهاجرت می‌شوند.

این کارشناس محیط زیست تصریح کرد: حال با ۳ تکنولوژی دیگر میخواهند مردم را مدتی سرگرم کنند، این تکنولوژی‌ها شامل باروری ابرها، استخراج آب‌های ژرف با ۲۵۰۰ متر حفاری در دل زمین و انتقال آب دریاها به مراکز ایران است، که هیچکدام از این روش‌ها موثر نخواهند بود.

پدر کویرشناسی ایران گفت: ایران از نظر اقلیمی کاملا شبیه آمریکا است، ولی آن‌ها با مدیریت مصرف درست، کم آبی را ۵ سال به تاخیر انداختند. در شرایط فعلی تنها راه حل موجود کشور مدیریت صحیح مصرف آب است که آن هم خشکی را فقط مدتی به تاخیر خواهد انداخت.