ثبت یک واقعه اجتماعی   در طول این سال ها اتفاقات ملی زیادی در ایران رخ داده که مردم نسبت به آن عکس العمل های متفاوتی از خود نشان دادند و مستندسازان هم سراغ این سوژه های اجتماعی رفتند. همین نگاه اجتمایی باعث شد که به سینمای اجتمایی ما در دنیا توجه شود. با ساخته شدن فیلم جدایی نادر از سیمین و کسب نخستین جایزه اسکار که این فیلم برای سینمای ایران بدست آورد، اتفاق عجیبی رخ داد و آن عکس العمل مردم به این اتفاق بود. ثبت این اتفاق جمعی شاید برای هر مستندسازی می توانست دستمایه مناسبی برای ساخت فیلمی مستند از این واقعه مهم باشد؛ اما آن روزها که همه اهالی سینما غرق در شادی این موفقیت بودند، کمتر کسی به این موضوع فکر کرده بود. آزاده موسوی و کورش عطایی تصمیم درستی گرفتند و از همان شب اختتامیه اسکار کلید مستند از ایران یک جدایی را زدند. امینی: با یک سوال کلیشه ای شروع کنیم، چرا تصمیم به ساخت این فیلم گرفتید؟ موسوی: اسفندماه سال90؛ و چند روز مانده به مراسم اسکار ما مشغول کار بر روی طرح فیلم دیگری بودیم که قصد داشتیم زودتر ساختش را آغاز کنیم. آن روزها بحث اسکار گرفتن و نگرفتن فیلم جدایی بسیار داغ بود و در هر محفلی صحبتش به میان می آمد؛ تا اینکه در همان روزها با دیدن مصاحبه ای از اصغر فرهادی این ایده اولیه به ذهنمان رسید که واکنش های آدم های دورو برمان را در شب مراسم اسکار ثبت کنیم. آن شب فیلم جدایی برنده جایزه اسکار شد و ساخت این فیلم شروع شد. با شروع کار و مصاحبه در سطح شهر و بین مردم به مرور وجه اجتماعی کار برایمان جدی تر شد. امینی: آیا آقای فرهادی از همان ابتدا از ساخت فیلم اطلاع داشتند و یا به شما مشاوره ای دادند؟ عطائی: نه، ایشان از شروع ساخت این فیلم اطلاعی نداشتند. ما بخش زیادی از فیلمبرداری را انجام داده بودیم و قصد داشتیم مصاحبه ای هم با ایشان داشته باشیم. به دیدنشان رفتیم، بخش هایی از راش های فیلم را دیدند و پذیرفتند که در فیلم ما حضور داشته باشند. اما کمی بعد برای ساخت فیلم گذشته به فرانسه رفتند و انجام مصاحبه ما موکول شد به مرحله پایانی کار و بعد از بازگشت ایشان به ایران. امینی: فکر می کنم حدودا سه بار فیلم شما را دیده ام، و هر سه بار سکانسی که اصغر فرهادی جایزه اسکار را می گیرد گریه کرده ام. ولی هربار بعد از فیلم یک سوال از خودم می پرسم که این فیلم شماست که من را به گریه می اندازد یا تاثیر آن اتفاق ملی؟ شما به عنوان سازندگان فیلم هم قطعا همین حس را به این سکانس دارید؛ چطور توانستید از بخش احساسی موضوع فاصله بگیرید و یک سکانس سینمایی خوب به وجود بیارید؟ موسوی: این سکانس نقطه اوج فیلم و مهمترین سکانس فیلم است و در واقع ساختمان این فیلم بر این سکانس بنا شده است. ما برای ساخت این سکانس دقیقا براساس حسی که در آن شب تجربه کرده بودیم عمل کردیم و سعی کردیم حس خودمان را به سینما تبدیل کنیم. احساس ما شامل سه بخش اصلی بود: انتظار، شادی و بهت. تدوین این سکانس هم با همین رویکرد انجام شد و البته هوشمندی و چیره دستی خانم صفی یاری تدوینگر ما در خلق این حس و حال بسیار موثر بود. عطائی: فکر می کنم بخش زیادی از تاثیر حسی این سکانس علاوه بر دیدن یک لحظه غرورآفرین، به دیدن حس و حال مردم در این لحظه بر می گردد، حس و حالی که خود ما هم آن را تجربه کرده ایم و این سکانس دوباره آن را برایمان زنده می کند. امینی: یکی از مهمترین اتفاقات فیلم شما پوشش وسیع نظرات مختلف مردم است و یک جاهایی به نظر می آید که مصاحبه های خوبی گرفته شده و نظر جامعه را به درستی نسبت به فیلم می فهمیم. به نظرتان نمی آید که بجز سکانس روسری فروشی که خیلی اتفاقات خوبی در آن می افتد اکثر مصاحبه ها شبیه گزارش های تلویزیونی شده است ؟ موسوی: چیزی که اول از همه باید اشاره کنیم این است که ساختار این فیلم یک ساختار گزارش محور است و ساختاری است که بیشتر در تلویزیون می بینیم، اما فکر نمی کنم که استفاده از یک ساختار گزارشی به معنی ارائه مفهومی در سطح گزارش های تلویزیونی هم باشد. امینی: منظور من از گزارشی بودن آن سکانس ها بحث ساختاری نیست؛ بحث شکل و انتخاب مصاحبه شونده هاست. تلویزیون طبیعتا وقتی می خواهد یک گزارش مردمی تهیه کند راحت ترین فرم برایش گرفتن گزارش در سطح شهر است، در فیلم شما همانطور که در سکانس اسکار گرفتن فرهادی لحظاتی از جامعه را می بینیم که درکمتر فیلمی دیده شده، به نظرشما بهتر نبود که طراحی هایی از آن جنس انجام می شد و ما بخش هایی از جامعه را می دیدیم که کمتر دیده ایم ؟ عطائی: شاید بخشی از افرادی که ما به سراغ شان رفته ایم، سوژه هایی برای یک گزارش تلویزیونی هم باشند، اما آنچه که برای ما اهمیت داشت موضوعی بود که این سوژه ها درباره اش صحبت می کردند. اینکه در خیابان و بازار، افراد عادی مثل یک سبزی فروش و مکانیک راجع به جایزه اسکار بحث جدی می کنند نشان از اهمیت این ماجرا بین مردم جامعه داشت، و این چیزی بود که ما قصد تصویر کردنش را داشتیم. امینی: با وجود اینکه نزدیک دوسال از ساخت این فیلم گذشته فکر می کنید اگر الان این فیلم را می ساختید چه صحنه هایی از آن تغییر می کرد؟ عطائی: این فیلم اولین تجربه جدی ما در زمینه مستندسازی بود، و در طول ساخت آن و در این دو سالی که از آن گذشته، ما تجربیات بسیاری کسب کردیم و چیزهای زیادی یاد گرفتیم، مطمئنا اگر امروز این فیلم را قرار بود بسازیم تغییرات زیادی از نظر ساختار روایت و اجرا می کرد؛ به صحنه خاصی نمی توانم اشاره کنم چون به نظرم فیلم یک ساختار به هم پیوسته است و اگر تغییری جدی بخواهد صورت بگیرد باید در کلیت آن باشد. اما این روزها که فیلم در حال اکران است و دوباره آن را همراه تماشاگر می بینیم حس بسیار خوبی به آن داریم و فکر می کنم حاصل دوره ای از فعالیت کاری ما است که بسیار برایمان ارزشمند است. امینی: فیلم شما خیلی سعی کرده به تمام زوایایی که اطراف موضوع اسکار گرفتن فرهادی بوده بپردازد، از نظرات جامعه گرفته تا حواشی فیلم. اما نکته ای به نظر می آید که به عمد از فیلم حذف شده است و آن هم بخش توقف تولید فیلم فرهادی است. چرا این بخش را در فیلم نگذاشتید؟ موسوی: اینکه فیلم جدایی در حین فیلمبرداری مدتی متوقف شد موضوعی بود که اگر می خواستیم به آن بپردازیم باید دلایل این توقف را هم در فیلم شرح می دادیم و پررنگ شدن این موضوع فیلم را به سمت و سوی دیگری می برد، که البته در دوره ای که این فیلم در آن ساخته شد، امکان مطرح کردن آن هم نبود. و هدف ما این بود که در این فیلم بیشتر رویکردی اجتماعی داشته باشیم. امینی: من هم با شما موافقم که این فیلم بیشتر رویکرد اجتماعی دارد، دوست دارم در آخر درباره این موضوع نظر شما را بدانم که طی این سال ها کشورهای زیادی جایزه اسکار گرفته اند و احتمالا حجم خوشحالی مردم در آن کشورها در حد خانواده فیلمساز و جامعه هنری آن کشور بوده است، چرا درایران اینگونه اتفاقات شکل دیگری پیدا می کند. آیا گرفتن اسکار اتفاق بزرگی است یا ما باید به جامعه ای نگاه کنیم که جایزه اسکار بزرگترین اتفاق سال های اخیر آن می شود؟ موسوی: این اتفاق دلایل بسیاری دارد که ما در این فیلم هم به دنبال بررسی همین موضوع بودیم. آنچه مشخص است جایزه اسکار جدایی نادر از سیمین برای بخش زیادی از مردم ایران از سطح یک جایزه سینمایی فراتر رفت و تبدیل به یک پدیده اجتماعی شد و البته شرایط سیاسی و بین المللی ایران هم در آن دوران در شکل گیری این پدیده بی تاثیر نبود. امینی: پس به نظر می آید با اتفاقاتی که ما در ایران اغلب با آن روبرو هستیم، هر چند وقت یکبار موضوعاتی که برای کشور رخ می دهد می تواند برای ما شرایط مناسبی را ایجاد کند که به بهانه آنها بتوانیم بخشی از شرایط جامعه امروز ایران را برسی کنیم. مثل فیلم خوبی که شما ساختید و امیدوارم باز هم فیلم های بهتری از شما ببینیم و دوربینتان همیشه به سمت جامعه روشن باشد.   /فیلم کوتاه