گیل خبر/ محمدحسین (امیر) شکری*

*کارشناس ارشد روابط بین الملل
دانشجوی دکترای سیاستگذاری عمومی

انتخاب دونالد ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۶ که به کمک شعارهای پوپولیستی و عوام فریبانه و به هیجان درآوردن احساسات ایالات میانی امریکا که غالبا بافت روستایی دارند منجر به درافتادن با سیستم تجارت جهانی و بدعهدی در تعهدات بین المللی حتی تعهدات آب و هوایی از جانب آمریکا و همچنین رونق اقتصادی داخلی و بالا رفتن نرخ اشتغال بود. هرچند با شیوع بیماری کرونا، تا حدی آمارهای اقتصادی و اشتغال، سیر نزولی پیدا کردند و به همین سبب کارشناسان شکست سختی را برای ترامپ پیش بینی کرده بودند. اما هرچقدر به زمان پایان رای گیری و شمارش آرا نزدیک شدیم خلاف آن ثابت گشت و یک رقابت پایاپای و نفسگیر بین دو نامزد جمهوری خواه و دموکرات برقرار شد. اما در نهایت جو بایدن با رسیدن به حدود ۳۰۰ رای الکترال( هرچند این آمار مورد اعتراض ترامپ است و شکست را قبول نکرده) رییس جمهور بعدی ایالات متحده خواهد بود.گرچه ترامپ و فرزندش در رشته توییت های مختلف، بارها اعلام کرده اند به سادگی قدرت را تحویل نخواهند داد و احتمال بروز آشوب هایی نیز می رود اما به نظر نگارنده چندان دوامی نخواهد داشت و بعد از طی کردن مدت کوتاهی، دوباره ثبات به این کشور بازخواهد گشت.

اما با روی کار آمدن جو بایدن دموکرات، چه تغییراتی در رویکرد سیاست خارجی ایالات متحده بخصوص در قبال کشورهای خاورمیانه و روسیه اتفاق خواهد افتاد؟

ایران:
به نظر می رسد مقامات جمهوری اسلامی فشار حداکثری ترامپ را تا روشن شدن نتایج انتخابات آمریکا تحمل کردند و به امید تغییر رویه دست به اقدام قابل ذکری نزدند.
متاسفانه یک خوش خیالی خام در اذهان برخی سیاست وزیران جمهوری اسلامی رخنه کرده که فکر میکنند با پیروزی بایدن و بازگشت آمریکا به برجام، اکثر مشکلات ما برچیده شده و تحریم ها برداشته خواهد شد، غافل از آنکه همین خروج آمریکا از برجام، موهبتی برای جمهوری اسلامی شد تا نتوانند از مکانیسم ماشه که در برجام قید شده بود علیه ایران استفاده کرده و با بازگرداندن قطعنامه های سابق شورای امنیت بر علیه ایران، فشارها را بیش از پیش نمایند. با انتخاب بایدن به ریاست جمهوری آمریکا، وی سعی خواهد کرد با سازوکارهای حقوقی از جمله بازگشت به برجام و اجماع کشورهای غربی، فشار از طریق شورای امنیت و قطعنامه های آن، ایران را وادار به تغییر رفتار نماید. قطعا در این حالت، روابط جمهوری اسلامی و ایالات متحده دچار پیچیدگی های بیشتری نسبت به زمان زمامداری ترامپ خواهد شد. سیاست تهاجمی ترامپ، بصورت عریان عملی میشد و تصمیم گیری و واکنش نسبت به آن ساده تر می نمود. در حالی که دموکراتها، رسیدن به منافع ایالات متحده را غالبا در چارچوب فشارهای بین المللی و قطعنامه ها و اجماع جهانی جستجو کرده اند که مقابله با این روش به مراتب پیچیده تر و سخت تر خواهد بود و هوشمندی بسیاری را از دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی می طلبد.

روسیه:
به نظر میرسد انتخاب جو بایدن تاثیر چندانی در بهبود یا پسرفت رابطه واشنگتن و مسکو نخواهد داشت چرا که در مناظرات انتخاباتی نیز هر دو کاندیدا ورود کاملی به موضوع روسیه نکردند و به دغدغه های مهم تری پرداختند. با این تفاسیر باید گفت روسیه همچنان به نفوذ خود در سوریه و اوکراین ادامه خواهد داد و ایالات متحده ترجیح می دهد وقت و انرژی و پول خود را صرف موارد کم هزینه و سودآورتر بنماید.

اسرائیل:
در دوران ریاست جمهوری ترامپ شاید بتوان گفت بیشترین و بهترین حمایت ها و خدمات به اسرائیلی ها داده شد از جمله انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به بیت المقدس و به رسمیت شناختن الحاق بلندی های جولان به خاک اسرائیل و موافقت با ادامه روند شهرک سازی صهیونیست ها و عادی سازی روابط اعراب و اسرائیل و...
اما از طرف دیگر بایدن نیز بارها علاقه و وابستگی خود به حمایت از اسرائیل و صهیونیست ها ابراز داشته ولی ترجیح میدهد حمایت از اسرائیل را در چارچوب سازمانهای بین المللی پیگیری نماید و قطعا در مذاکرات احتمالی آینده با جمهوری اسلامی، عدم تهاجم به منافع اسرائیل در قبال توقف حملات اسرائیلی ها به نیروهای ایرانی مستقر در سوریه را خواهد داشت. ضمن اینکه از کمک های مالی به فلسطین که در زمان صدارت ترامپ قطع شده بود دریغ نخواهد کرد و احتمالا به دنبال تاسیس دو کشور فلسطین و اسرائیل در کنار یکدیگر و صلح بین این دو خواهد بود.

عربستان:
به نظر نگارنده، سعودی ها بیشتر از سایر دولتها از شکست ترامپ متضرر خواهند شد. چرا که ترامپ در اقدامی کم سابقه، ممنوعیت فروش تسلیحات به عربستان به منظور استفاده در جنگ با یمن که از سوی کنگره مصوب شده بود را وتو کرد و همچنان به فروش سلاح ادامه داد. گرچه طی ۴ سال اخیر، میلیاردها دلار نفتی برای جلب حمایت ایالات متحده به جیب آنها واریز گشت اما این نکته مهم را باید مدنظر داشت که بیشترین حمایت ها از تهاجمی ترین عربستانه چند دهه اخیر نیز انجام گردید و همه اینها در سایه وجود ریاست جمهوری چون دونالد ترامپ امکانپذیر بود.

با روی کار آمدن بایدن، شاید دیگر عربستان نتواند قدرت مانور عملیاتی زیادی داشته باشد اما چگونگی رابطه سعودی ها با آمریکا، بیشتر از بقیه کشورها دچار ابهام است و باید منتظر ماند و دید عکس العمل مقامات سعودی در قبال انتخاب بایدن و همچنین نظر دموکراتها درباره سیاست تهاجمی عربستان و مشکلات ایجاد شده حقوق بشری چه خواهد بود