به گزارش خبرنگار مهر، محیط زیست یک میراث مشترک است که همه باید در حفظ و حراست از این موهبت الهی کوشا باشند. در کشور ایران مثل بسیاری از کشورهای دیگر نهادی خاص بصورت ویژه وظیفه حفاظت از محیط زیست را بر عهده دارد. اهمیت پیگیری معضلات زیست محیطی استان گیلان از قبیل مرگ تدریجی تالاب بین المللی انزلی، روند رو به گسترش تولید زباله، انباشت و دفع غیر اصولی زباله، مدیریت پسماندها و غیره موجب شد گفتگویی با "محمد رضا برجی" مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان و دبیر کارگروه مدیریت پسماند استان داشته باشیم. آنچه می خوانید حاصل این گفتگو است. با توجه به اینکه از سال ۱۳۸۹ برای احیای تالاب انزلی به عنوان یکی از مهمترین میراث های طبیعی گیلان، ایران و حتی جهان اقداماتی انجام گرفته و به تازگی هم گروهی از کارشناسان جایکا از ژاپن به استان سفر کردند تا تجربیات خود را در این زمینه در اختیار محیط زیست گیلان قرار دهند، توضیح دهید روند اجرای طرح احیای تالاب انزلی در چه مرحله ای قرار دارد؟ برجی: استان گیلان به واسطه همجواری با دریای خزر دارای تالاب های باارزشی است که از جمله آنها می توان به تالاب بین المللی انزلی، تالاب استیل و آق آستارا، تالاب امیر کلایه لاهیجان، پارک ملی و تالاب بوجاق آستانه اشرفیه اشاره کرد. در این بین تالاب بین المللی انزلی یک اکوسیستم بی نظیر در دنیا است. مردم تا ارزش، جایگاه و غنای طبیعت استان گیلان را درک نکنند به یقین در حفاظت از این طبیعت دچار مشکل خواهیم بود. در نخستین کنوانسیون رامسر که در سال ۱۳۵۴ در شهر رامسر برگزار شد سه تالاب از گیلان به عنوان تالاب بین المللی به این کنوانسیون معرفی شد که شامل تالاب انزلی با ۱۵ هزار هکتار، دهنه رودخانه سفید رود در کیاشهر با ۵۰۰ هکتار و تالاب بین المللی امیر کلایه در لاهیجان بیش از هزار هکتار بود. تالاب انزبی به دلیل شرایط اقلیمی و مدیریت های نادرست در حوزه آبریز بالا دست به مرور از حالت طبیعی خود خارج و هم اکنون نفسش به شماره افتاده است. فرآیند و توالی طبیعی تالاب که شاید طی میلیون ها سال طول می کشید متاسفانه به قدری تسریع یافته که در مدت دو تا سه دهه بلایی که بر سر این تالاب آمد در طول چند قرن گذشته این بلا بر سر این پهنه آبی بی نظیر نیامده بود. طرح احیای تالاب بین المللی انزلی در چند مرحله انجام شده است. تفاهم نامه های بین سازمان حفاظت محیط زیست از طرف دولت جمهوری اسلامی و دولت ژاپن با توجه به اینکه کشور ژاپن تجربیات خوبی در زمینه احیای تالاب ها داشت بین دو کشور منعقد شد تا ژاپنی ها در راستای احیای تالاب بین المللی انزلی مشارکت کنند. جایکا (آژانس همکاری های بین المللی ژاپن ) برای احیای تالاب تاکنون چه اقداماتی انجام داده است؟ برجی: جایکاه نمی تواند معجزه کند و یک شبه این تالاب را نجات دهد. تیم کارشناسی جایکاه به عنوان یک تیم مشاور کارشناسان ایرانی است و با تعامل و تبادل نظر کارشناسی و راهکارهای مشترک می توان این تالاب را از شرایط بحرانی نجات داد. در دوره اول حضور جایکا در ایران از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۵ طرح جامع اکولوژیک تالاب انزلی تهیه شد. در مرحله دوم حضور جایکا در ایران در سال ۱۳۸۵ فاز اول پروژه در قالب سه حوزه فعالیت از قبیل مدیریت زون بندی و پهنه بندی تالاب، آموزش و ساختار و سیستم نهادی بصورت آزمایشی اجرا شد. یکی از خلاء ها در مدیریت تالاب انزلی فقدان متولی خاص بود. خوشبختانه هم اکنون در این زمینه کمیته مدیریت تالاب انزلی با مسئولیت استاندار تشکیل شده و سازمان حفاظت محیط زیست هم به عنوان دبیر این کمیته مشغول فعالیت است. فاز دوم پروژه یک فاز اجرایی است، در کنار فعالیت های تیم کارشناسی ژاپن دولت جمهوری اسلامی ایران نیز پروژه های زیادی تعریف کرده است. از سال ۱۳۸۹ اجرای طرح احیای تالاب بین المللی انزلی با پروژه های مشخص شامل تله های رسوبگیر، لایروبی تالاب و غیره در حال انجام است. در سال جاری برای احیای تالاب انزلی هفت میلیارد تومان اعتبار استان پیش بینی شده است. پیشنهادهای لازم برای احیای این تالاب در کمیته مدیریت تالاب انزلی مصوب و برای تائید و سپس اجرا به تهران ارسال شده است. امسال با تفاهم و تعامل کارشناسی مشترک با تیم ژاپنی پروژه های تالاب بصورت زیر بنایی و اساسی تعریف شده اند. امسال هفت میلیارد تومان اعتبار استانی و ۱۰ میلیارد تومان اعتبار ملی برای طرح احیای تالاب بین المللی انزلی پیش بینی شده است. به اذعان کارشناسان منابع طبیعی اگرچه اجرای طرح احیای تالاب بین المللی انزلی یک حرکت خوب است اما برای نجات جان تالاب باید از بالا دست ها شروع کرد و روان آب ها را باید کنترل کرد تا با هر سیلی خاک، رسوبات و پسماندها وارد تالاب و رودخانه های دیگر نشود. در این زمینه دستگاه های ذیربط چقدر با هم تعامل داشته و چه راهکارهای تدوین شده است؟ برجی: مدیریت های جزیره ای یکی از آسیب ها ی جدی در تمامی اکوسیستم ها بود که قبلا اتفاق افتاده است. قطع یکپارچه درختان در قالب طرح های بهره برداری جنگل آسیب های جدی به طبیعت و محیط زیست وارد کرد یکی از این آسیب ها ورود بی رویه و انباشت رسوبات از بالا دست به تالاب بین المللی انزلی بوده است. عمق تالاب که در گذشته ۱۱ متر بود اکنون به کمتر از یک متر رسیده و در خیلی از مناطق تالاب خشک شده است. بنابراین مدیریت یکپارچه از مرتع تا ساحل دریا ضرورتی انکار ناپذیر است. ورود پساب های صنعتی و شهری به رودخانه ها و دریا از معضلات زیست محیطی استان گیلان است که متاسفانه سالیان متمادی است این روند ادامه دارد. به عنوان متولی حفاظت از محیط زیست استان با عوامل ایجاد چنین آلاینده هایی چگونه برخورد می کنید؟ برجی: خوشبختانه با اجماع مدیریتی که هم اکنون در استان گیلان برای ساماندهی آلاینده ترین رودخانه های گیلان که رودخانه زرجوب و گوهر رود شهر رشت هستند، ایجاد شده است و می توان در بازه زمانی چهار ساله حیات و نشاط دوباره این رودخانه ها را احیا کرد. در مورد رودخانه های دیگر استان گیلان که هنوز به سرنوشت رودخانه های گوهر رود و زرجوب گرفتار نشده اند نیز باید از هم اکنون برنامه ریزی های لازم برای جلوگیری از ورود هرگونه آلایندگی به این ظرفیت های آبی انجام شود. سازمان حفاظت محیط زیست که مسئول پیشگیری از ورود آلودگی به رودخانه ها است در حوزه پساب ها به ویژه پساب صنایع به هیچ عنوان و تحت هیچ شرایطی مسامحه و مماشات نخواهد کرد. در خصوص صنایعی با سابقه استان باید با مهلت و زمان بندی به جلو حرکت کرد و در مورد صنایعی که غیر مجاز بوده و بدون ضابطه و نظارت سازمان حفاظت محیط زیست مشغول فعالیت هستند بدون هیچ گونه مسامحه و مماشات برخورد می شود چون سلامت مردم برهمه چیز مقدم تر است. در حال حاضر ۱۰ لیتر شیرابه از جایگاه دپوی زباله سراوان و همینطور فاضلاب شهر صنعتی رشت پس از ۴۰ سال سابقه و فاضلاب های بیمارستانی و شهری وارد دور رودخانه زرجوب و گوهر رود رشت می شود. مرداد ماه سال ۱۳۹۰ نخستین کارگروه پسماند شهرستان رشت برگزار و طی این سال ها هم بارها از این دست جلسات تشکیل شده است از آن سال تاکنون چقدر از مصوبات این کارگروه ها اجرایی شده است؟ برجی: در حوزه پسماندها موفق عمل نشده است. تاکنون یک جایگاه دفن زباله استاندارد هم در استان گیلان ایجاد نشده است هرچند در بحث تفکیک زباله، اطلاع رسانی، آموزش، تهیه امکانات و تجهیزات اقدامات خوبی انجام گرفته است. همیشه موضوعات محیط زیست در اولویت های چندم قرار داشته است این در حالی است که موضوعات محیط زیست و رفع آلودگی باید در اولویت های اول باشد. در حال حاضر ۲۵ مرکز دفن زباله در استان گیلان وجود دارد که هیچکدام از این مراکز استاندارد نیست. این مراکز ۱۰۰ هکتار از اراضی مستعد استان گیلان (ساحل رودخانه ها و جنگل) را بصورت مستقیم اشغال کرده اند. برای کاهش میزان پسماند در جامعه تفکیک زباله از مبدا، ایجاد کارخانه های زباله سوز و غیره لازم است. برای مدیریت صحیح زباله استان گیلان در شرق، غرب و مرکز استان گیلان باید کارخانه زباله سوز احداث شود. تمامی مراکز دفن زباله در استانهای شمالی تا پایان برنامه پنجم توسعه باید تعطیل شوند. وضعیت صدور پروانه صید و شکار در استان گیلان چگونه است؟ برجی: گیلان به دلیل ظرفیت اقلیمی و زیستگاه های بی نظیری که دارد هر ساله شاهد ورود پرندگان مهاجر است. فصل شکار در استان گیلان از گذشته تاکنون بیشتر در نیمه دوم سال بوده است. در حال حاضر شکار در گیلان ممنوع است و هر گونه شکار جرم محسوب می شود. به ازای هر سه پرنده مهاجر یک تفنگ در استان گیلان وجود دارد. پرنده تنها برای شکار کردن نیست، بحث پرنده نگری در دنیا بالاترین در آمد را برای کشورها به همراه دارد. / مهر