رضوانه رضایی پور: حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال 88، عرصه را بیش از پیش برای اصلاح طلبان تنگ کرد. آنگونه که بازگشت آنان به سیاست ایران، -حداقل برای چند سالی- امری غیرممکن بود. چه در آن سال های ابتدایی که خود پیشقدم بوده و با پشت کردن به انتخابات نه تنها از رای مردم محروم ماندند بلکه عرصه سیاسی کشور را هم دو دستی تقدیم جریان مقابل کردند و چه در آن هنگامی که قصد بازگشت به عرصه را داشتند اما با مانعی همچون عدم اقبال دیگر ارکان کشور روبه رو بودند. رد صلاحیت های گسترده نیروهای اصلاح طلب، از سوی نهاد نظارتی انتخابات نخستین و البته مهمترین سدی بود که این جریان در مقابل خود دید. اگرچه در این بین نمی توان از اشتباه عدم کادرسازی اصلاح طلبان گذشت که با عمر چند دهه ای خود، هنوز هم نتوانستند نیروهایی رای آور را آماده کشورداری کنند، اما آنچه که بطور ملموس شاهد آن بوده ایم مهر عدم احراز صلاحیت بود که زیر نام هر یک از کاندیداهای آنان در چند دوره از انتخابات خورد. در چنین وضعیتی «ائتلاف» چاره ای بود که اصلاح طلبان دست به دامن آن شدند. ائتلاف با اعتدالیون اصولگرا که در انتخابات ریاست جمهوری سال 92 شروع شد، در انتخابات مجلس 94 هم پیش گرفته شد، تا پیروزی نسبی ای قسمت اصلاح طلبان شود. اما آیا این سقف آرزوهای اصلاح طلبان بود؟ رایزنی با شورای نگهبان؛ نخستین گام برای بازگشت اگرچه راه برای بازگشت اصلاح طلبان به عرصه کشورداری با در پیش گرفتن معرفی چهره هایی از رده های پایین تر، تا حدودی هموار شد، اما این همان چیزی نبود که جریان اصلاح طلبی می خواست. خانه نشینی بسیاری از چهره های شاخص این جریان که راهی برای بازگشت خود نمی دیدند، آنان را به فکر مسیرهای دیگری هم انداخت. پس از گذراندن دو انتخابات مجلس 94 و ریاست جمهوری 96، اصلاح طلبان گفت وگو را چاره کار خود دیدند و در نخستین گام، اعضای شورای نگهبان را به عنوان طرف مقابل میز مذاکره انتخاب کردند. اصلاح طلبانی که دیگر راضی به ائتلاف نیستند، با دیدن اقبال مردمی، تا آنجا خود را قادر و توانا می بینند که با لیست تماما اصلاح طلب وارد انتخابات مجلس شورای اسلامی 98 شوند. به زعم آنان شورای نگهبان تا حدودی تغییراتی را نسبت به انتخابات گذشته در رویه خود اتخاذ کرده است. شاهد مثال این امر، اظهاراتی است که برخی چهره های اصلاح طلب در بحبوحه انتخابات مجلس دهم داشتند. آنان همان لیست نصف و نیمه ای را هم که بسته بودند نتیجه مذاکرات خود با مشاوران رهبری و اعضای شورای نگهبان می دانستند و این امیدواری همچنان با آنان همراه است. تماس های امیدوارکننده از قم شهر قم برای چهره های پیشتاز در مذاکره با نهاد حاکمیت، نه تنها محلی برای ملاقات با فقهای شورای نگهبان ساکن این شهر بوده، بلکه جایی برای دیدار با مراجع و علما نیز هست. دیداری که مراجع را در جایگاه واسطه برای حل مشکلات پیش روی اصلاح طبان قرار داده، توفیق کمی نیست که اصلاح طلبان توانستند به آن دست یابند. آنگونه که محسن رهامی در گفت و گو با خبرآنلاین اعلام کرد، برخی مراجع حتی اعلام آمادگی کردند که برای حل مشکلات اصلاح طلبان -که البته باید موضوع رفع حصر را هم به آن اضافه کنیم-، حاضرند تماس تلفنی با رهبری انقلاب برقرار کرده و با ایشان به رایزنی بپردازند. اینکه این واسطه گری تاکنون جواب داده یا نه را می توان در ادامه گفت وگوی رهامی دریافت. او اگرچه برای دادن اطلاعات جامع و کاملی در مورد این دیدارها معذوریت دارد اما بر چنین رخدادی هم تاکید کرده و امیدوار است که در آینده به موفقیت های بیشتری هم برسند. دفتر رهبری، ملجا اصلاح طلبان اما در میان مذاکرات اصلاح طلبان نباید از مهمترین بخش آن به راحتی گذر کرد. دیدار با رهبری به عنوان شخص اول مملکت و مذاکره با ایشان یکی از راه های گریزناپذیر اصلاح طلبان برای بازگشت به عرصه سیاسی کشور است. چه آنکه در تمامی سال های رویش جریان اصلاح طلبی و به خصوص پس از حوادث بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال 88، برچسب ضد ولایت فقیه بودن بر پیشانی اصلاح طلبان زده شد و همین موضوع می رفت که آنان را از گردونه رقابت های سیاسی خارج کند. این جریان با چنین برچسبی که مایه دستگرمی بسیاری از رقبای جناح راست به خصوص در ایام انتخابات بوده، باید هم برای نزدیک شدن به حاکمیت بیشترین تلاش ها را داشته باشد. البته آنگونه که چهره های اصلاح طلب از جلساتی با رهبری انقلاب خبر می دهند این رایزنی ها بیشتر در همان زمان انتخابات بوده تا شرایط برای حضور بیشتر اصلاح طلبان در انتخابات فراهم شود. البته اینگونه هم شد.اگرچه  این جریان تلاش کرد که از بیم رد صلاحیت شدن با چهره های جدیدی وارد عرصه شود اما همین که نهاد نظارتی انتخابات آنان را به دلیل پسوند اصلاح طلبی از گردونه رقابت ها خارج نکرد، خود دستیابی بزرگی به شمار می آمد. سرداران سپاه، یک پای میز مذاکره در میان پیشنهاداتی که برای گفت وگوی اصلاح طلبان مطرح شده است، جدیدترین آنها نیز در جای خود قابل تامل است. مذاکره با سپاه، طرحی بود که از سوی مرتضی حاجی در گفت و گو با خبرآنلاین ارائه شد. او اگرچه از جانب همه اصلاح طلبان این موضوع را مطرح نکرد، اما با این حال شاید خیلی نتواند سایر هم کیشان را همراه نظر خود سازد. اما سپاه پاسداران انقلاب اسلامی چگونه می تواند پای میز مذاکره با اصلاح طلبان بیاید در حالیکه این نهاد با سفارش بنیانگذار انقلاب اسلامی از دخالت در امور سیاسی منع شده است؟ اگرچه این همان چیزی است که می توان در پاسخ به درخواست برخی چهره های اصلاح طلب مطرح کرد اما نمی توان از یک جنبه مثبت طرح این پیشنهاد غافل شد. طرح آشتی ملی که از مدتها پیش مورد نظر اصلاح طلبان بوده و مورد استقبال برخی چهره های اصولگرا هم قرار گرفته، می تواند یکی از اهداف چنین مذاکره ای باشد. پروسه ای که با توجه به انتقاداتی که همواره اصلاح طلبان از فعالیت های اقتصادی سپاه داشته و در مواقعی هم به دخالت آنان در امور سیاسی، معترض می شدند، می تواند محور گفت وگو قرار بگیرد. چنین گفت وگویی آن هم در شرایط موجود منطقه ای که بیش از پیش نیازمند حفظ وحدت بین تمام جریان های سیاسی داخلی هستیم می تواند بسیار راهگشا باشد. گفت و گو با اصولگرایان، گزینه همیشگی اصلاح طلبان پروسه ای که در چند سال اخیر مورد اجرا قرار گرفت و بیش از سایر پرو ژه ها منتج به نتیجه شد، گفت وگوی اصلاح طلبان با اصولگرایان است. اعتدالیون این جناح در سال 92 -در زمانی که شرایط ایران به دلیل 8 سال مدیریت احمدی نژاد، به ورطه ای رفته بود که دولتمردان دوازدهم از آن به عنوان «آوار» یاد می کردند-، بخوبی می دانستند که کشور نیازمند اتحاد دو جریان سیاسی است. البته حمایت بزرگان این جریان نیز در سوق دادن اعتدالیون به سمت اصلاح طلبان بی تاثیر نبود. در آن روزها ناطق نوری سرشناس ترین چهره اصولگرایی که اولین پیشنهاد هاشمی رفسنجانی برای ورود به عرصه انتخابات به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری یازدهم بود، خود پشت حسن روحانی ایستاد تا عامل مهمی برای پیروزی او در انتخابات شود. رای 51 درصدی ملت به حسن روحانی مدیون تصمیمی است که بزرگان هر دو جناح سیاسی کشور برای حفظ منافع ملی گرفتند و این تصمیم از میز مذاکرات دو جریان اصلاح طلب و اصولگرا سربرآورد. با این حال، این مذاکره همچنان در دستور کار اصلاح طلبان قرار دارد و آنها از پی همین موضوع، در جستجوی اعتدالیونی از هر دو جناح هستند تا بتوانند زیر یک چتر جمع شوند. تا برگزاری اولین انتخابات پیش رو، اصلاح طلبان 2 سال و 4 ماه فرصت دارند تا بتوانند 5 قدم برای بازگشت خود را یک به یک بردارند. اینکه کدامیک از این گام ها آنها را به عرصه سیاسی نزدیک تر خواهد کرد، بسته به همراهی همه آنانی دارد که در لیست مذاکره شوندگان پیشنهادی قرار گرفته اند.