گیل خبر/ دکتر یوسف احمدی مقدمه: موقعیت و انرژی در عصر حاضر، محورسیاست و استراتژیک کشورهاست. فشارهای وارده و یا برقراری ارتباط در نظام بین الملل برای رسیدن و تصاحب منابع و انرژ ی هاست. جمهوری اسلامی ایران در نظام بین الملل از موقعیت استراتژی ویژه ای برخوردار است. اما در دیپلماسی سیاست خارجی و صف بندی های نظام بین الملل از جایگاه مناسبی برخوردار نیست. لذا بار هزینه ها بر این ضعف بسیار بالا و چشم گیر است. از اینرو باید برای این مشکل چاره ی دیگری اندیشیده شود. مبانی ژئوپلیتیکی (موقعیت، منابع انرژی، قلمرو فرهنگی و ...) ایجاب می کند؛ که ایران در تمام زمینه ها جز یکی از برترینهای دنیا در نظام بین الملل باشد. با توجه به جهانی شدن و وابستگی امور و مسائل به یکدیگر جلوگیری از انواع تنش ها امری ضروری است. تا هزینه ها بمراتب کاهش یابد. و فرآیند توسعه، سرعت و شتاب گیرد. برخلاف گذشته هرچه به آینده پیش میرویم؛ این ضرورت همبستگی و هماهنگی ها بیشتر احساس می شود. و گرنه انزوای بین المللی را بدنبال خواهد داشت. تعریف: ژئوپلیتیک یعنی سیاست جغرافیایی، که پیوند اساسی و محکمی با جغرافیا و سیاست دارد. این مفهوم ارتباط بین سیاست و جغرافیا و سرزمین را مورد کنکاش و تاکید قرار میدهد. اهمیت و چیستی ژئوپلیتیک: ژئوپلیتیک یک تابلوی هدایت و روش برای رسیدن به توسعه، پیروزی، شکست دشمن و امثالهم است. این مهم در سطح خرد و کلان دارای اهیمت و اعتبار است. ژئوپلیتیک بر تاثیر پذیری وتاثیرگذاری سیاست و قدرت در محیط جغرافیایی است؛ که با مسائل سیاست خارجه ی کشورها مرتبط و به آن می پردازد. اهمیت سرزمین، اقلیم، منابع طبیعی، جمعیت، اینها همگی تعیین کننده اهمیت آن می باشند. امروزه هر یک از دولتها، بخشی از فضای جغرافیای سیاسی جهان را تشکیل می دهد. که با هم ارتباط پیوسته و معناداری را دارند. جایگاه و مختصات ایران در عرصه ی جهانی کشور ایران در یکی از حساس ترین موقعیت های ژئوپلیتکی جهان قرار دارد. بطوریکه با سیزده کشور مستقل دنیا دارای مرز خشکی و آبی مشترک و همسایگی دارد. کشورهای همسایه ایران بغیر از ترکیه، مابقی از عمر سیاسی بالایی برخوردار نیستند. دریای خزر در شمال، و ارتباط با آسیای مرکزی و قفقاز، در جنوب خلیج فارس، و تسلط ایران بر تنگه ی هرمز، ذخایر عظیم نفت و گاز و ... موقعیت ترانزیستی برای آسیا، اروپا و آفریقا؛ این همه امتیاز و موقعیت ژئوپلیتکی در کمتر کشوری یکجا جمع است. لذا موارد مذکور موقعیت ممتازی به ژئوپلیتیک ایران میدهد. موقعیت می تواند؛ کارکردهای ویژه ای از قبیل تاثیر گذاری ایران در تحولات جهانی و منطقه ای داشته باشد. اهمیت و جایگاه ژئوپلیتیک در عصر حاضر ژئوپلیتیک امروزه برخلاف گذشته دارای اهمیت خاصی است. این اهمیت محصول جهانی شدن و متعاقب آن کم اعتبار شدن مرزها و نیز کوچک شدن دنیا و قرار گرفتن همه ی سرزمین ها و واحد های سیاسی در دهکده ی جهانی است. لذا در این دهکده ی جهانی هر واحد سیاسی باید بمنزله ی یک پازل در نقشه ی ترسیم و دیده شود. وگرنه مشکلات یکی پس از دیگری بروز و تحمیل خواهد شد. جغرافیا و سیاست در عصر حاضر تعیین کننده و بشدت در هم تنیده و وابسته است. در این شرایط متاسفانه حق و حقیقت و امثالهم چندان جایگاهی ندارد. حق و حقیقت آن است؛ که تعیین می شود. و دنیا بر آن اساس حرکت می کند. واقعیت چیز دیگری است. نگاه ایدئولوژیکی در ژئوپلیتیکی عصر حاضر جایگاهی ندارد. در صورت تاکید و پافشاری به آن حاشیه نشینی، حذف، اسارت و ... را به دنبال خواهد داشت. و این چه سرنوشت شوم و بدی برای کشورها و مردم است. دردسرهای ژئوپلیتیک ایران موقعیت ژئوپلیتیک ایران همواره در تاریخ مسئله ساز بوده است. بطوریکه در دوران قاجار؛ عهدنامه های گلستان و ترکمنچای و جدا شدن بحرین از ایران، و در جمهوری اسلامی، جنگ تحمیلی، انواع شرارت ها، انفجار هواپیمای مسافربری، تحریم ها و ... همه و همه بیانگر ژئوپلیتیک ممتاز ایران و چشم طمع غرب به سرکردگی آمریکا به این ژئوپلیتیک ایران است. نیز موقعیت ژئوپلیتیک ایران در جنگ جهانی دوم خود را به خوبی نشان داد. بطوریکه ایران به عنوان پل ارتباطی میان متفقین و ارسال اصلحه و مهمات به شوروی شد. اهمیت ژئوپلیتیک ایران چیز جدیدی نیست. و نیز تاکنون کهنه نشده است. نیز روز به روز به اهمیت آن در نظام بین الملل افزوده خواهد شد. نگاه و برخورد آمریکا به ژئوپلیتیک ایران نظام دو قطبی پس از جنگ سرد بین آمریکا و روسیه، بدلیل برنامه اصلاحی گورباچف، دردهه ی (1990) با فروپاشی شوروی، فروریخت. رخداد مذکور، موازنه و تعادل در نظام بین المللی را نابود کرد. این حادثه بر یکه تازی آمریکا تاثیر مضاعف گذاشت. همسایه ی پر قدرت شمالی به همسایه های تازه به دوران رسیده، شمالی تبدیل شد. که هرکدام بنوعی تحریک شده، و بعضا با ایران بر سر مقدار سهم خواهی دریای خزر، سرناسازگاری گذاشتند. سرشاخ شدن ایران با آمریکا باعث محاصره ی اقتصادی و انواع چالشهای گسترده ی سیاسی، تبلیغاتی، انواع تحریکات، برخورد نظامی و ... با ایران شد. حمله ی عراق به ایران، ادعای امارات بر سر جزایر تنب کوچک و بزرگ و ابوموسی، شیعه کشی در پاکستان، طالبان در افغانستان، این همه حوادث هزینه های زیادی را بر ایران تحمیل کرد. ایران هراسی ایجاد شده، در منطقه و اطراف ایران و در سطح جهان، از تحریکات آمریکاست. نیزعدم شناخت دقیق ما از نظام بین الملل، نیز عدم موضع گیری درست ما در بعد از انقلاب. شرایط انقلاب و پس از آن باید، تفاوت معنا داری داشته باشد. اولی در فضای و شرایط برتری احساس، تخریب و ایده آلهاست. اما دومی در شرایط برتری عقلانیت، سازندگی، نظم و واقعیت ها. قطع رابطه با آمریکا، گرچه او شروع کرد. ولی ما بر ادامه اش بسیار اصرارداریم. شعارهایی که داده شد. تسخیر سفارت و ...همگی دست به دست هم داده، تا ایران نتواند به امر توسعه و پیشرفت به میزان لازم نایل آید. دنیای تک قطبی به سرکردگی آمریکا نمی تواند؛ از موقعیت ممتاز و ژئوپلیتیک ایران چشم پوشی کند. این چشم پوشی به منافع آمریکا ضربه ی مهلکی وارد می کند. و بر ما بیشتر. چه باید کرد؟ یکسره حمله، انتقاد، توهین و..باب دوستی و مفاهمه را خواهد بست. گرچه طرف مقابل هم، آرام ننشسته است. و بمراتب مقصرتر ازهمه است. اما با توجه به اینکه ما ضعیفتر و نیازمندتریم. و مهمتر آنکه ما اسلامی، و حکومت دینی داریم؛ لذا زبان نرم و مدارای بیشتر میتواند، ما را به اهدافمان نزدیکتر کند. و گرنه، ملت ایران بسیار متضرر خواهد شد. تاکنون آسیبهای فراوانی به کشور ایران وارد شده است. گرچه سرپائیم، و ده ها قرن ممکن است؛ سر پا بمانیم. اما به چه قیمتی ؟! استباه محاسباتی خود هزینه بر خواهد بود. و معلوم نیست که طاقتها و تحمل ها تا کی ادامه خواهد یافت؟ گرچه ملت ایران ملتی مقاوم، صبور و کم نظیر است. اما با توجه به دنیای ارتباطات و امواج منفی وارده، معلوم نیست، در آینده چه پیش خواهد آمد. از هجمه ی این امواج کشورها و ملت ها در امان نیستند. و همواره مورد تهدیدند. لذا باید هوشیار بود. و صلح حدبیه ی پیامبر اسلام و سایر موارد مشابه تاریخی باید مورد تجزیه و تحلیل، و بهره برداری دقیق شود. که شرایط ما به آن، تا حدودی نزدیک تر است. در سالهای اخیر مرگ بر روسیه را حل کردیم. سفارت انگلیس پس از برجام بازگشایی شد. مشکل با فرانسه را حل کردیم. زمانی چالش با عربستان را حل کردیم. همه این کارها خوب بود. و قابل ستایش. چرا با آمریکا نه؟ چرا سفارت او باز نشود؟ مگر انگلیس، روسیه، فرانسه و ... بهتر از آمریکا هستند ؟ همه مثل همند. و در بسیاری از موارد دستشان در یک کاسه است. و در فکر سلطه و منافع ملت خویش اند. در اینوع موارد، معیار باید تامین منافع ملت باشد. در عرصه ی بین الملل آن هم در سطح آمریکا، باز نبودن سفارت و عدم رفت و آمدها، نمی تواند تضمین کننده منافع ملت ما باشد. اولویت های سیاست خارجه ی ایران اولویتهای سیاست خارجه ی ایران را میتوان در سه محور دید.: الف- بمنظور رسیدن به یک توسعه ی پایدار قابل قبول، باید از طریق یک سیاست خارجه ی پویا، غیرماجراجویانه، هوشمند و...امری ضروری است. برای این منظور همانطوریکه در بالا آمد؛ با فرانسه انگلیس و سایر کشورهای اروپایی در سطح سفارت رابطه داریم. این مهم بهتر است؛ با آمریکا نیز حل شود. و گرنه آب در هاون کوبیدن است. کشورهای اروپایی در بسیاری از زمینه ها، خصوصا اقتصادی و مالی، سخت به آمریکا وابسته اند. و بدون اجازه ی او کاری را نمی توانند؛ انجام دهند. لذا بدون حل مشکل با آمریکا، ملت ایران همواره با شرایط سخت مواجه خواهند بود. این به معنای خود باختگی نیست. بلکه واقعیتی مسلم است. با تعقیب ایده آل ها، باید با واقعیات زیست کرد. این مهم کاری عقلایی است. این مسئله در زمان مصدق نیز به نوعی وجود داشت. که پس از کودتا و آمدن دولت زاهدی قصه عوض شد. ب- حضور فعال در کلیه ی تعاملات منطقه و بین المللی؛ برای این منظور اعتماد سازی، حسن هم جواری، مدارا و ... از طریق رفت و آمدهای سازنده باید برقرار گردد. ج- کاهش تنش های داخلی و نرمش در مسایل سیاسی، عقیدتی و ... تا از انعکاس بار منفی آن در جهان و منطقه کاهش یابد. از اینرو رعایت اصول دموکراسی، قرائتی دیگر و متفاوت با گذشته یک ضرورت است. بطوریکه این رویکرد بتواند؛ میزان چالش و مشکلات را کاهش دهد. رابطه ی ژئوپلیتیک و امنیت دکترین ضد غربی، خصوصا ضد آمریکایی، بهمراه رویکرد انقلابی و اسلامی ایران باعث شد؛ که ایران مرتبا و مداوما مورد تهدید، تحریک و تحریم قرار گیرد. این حالت می تواند، امنیت ملی ایران را بشدت آسیب پذیر کند. چون در عصر جهانی شدن؛ اقتصاد، سیاست و ... همه ی کشورها بشدت بهم گره خورده اند. لذا این حالت بیش از گذشته، تعامل و تبادل بین کشورها در نظام بین المللی را حائز اهمیت کرده است. و فرار از آن وجود ندارد. ضمنا نیازی به فرار نیست. از اینرو تصمیمات کشورها نمی تواند؛ فارغ از نگاه و رویکرد جهانی باشد. در غیر این صورت امنیت ملی کشورها و آرامش جامعه در معرض خطر جدی است. اقتصاد، فرهنگ و ... کشورها نیز از بالندگی و رشد، دور و فاصله خواهند گرفت. بعد از انقلاب اسلامی تغییر نگرشهای نظام اسلامی برخلاف رژیم گذشته در تعارض با نظام سلطه، به رهبری امریکا قرار گرفت. ظرفیت بالا و ممتاز ژئوپلیتیک ایران در منطقه و جهان، و وابستگی ایران به درآمد های نفتی در اقتصاد رانتیر، تحریم های گسترده و ... امنیت ملی ایران را بشدت آسیب پذیر کرده است. این حالت می تواند؛ اثرات مستقیم و غیر مستقیم بر امنیت، ثبات و توسعه ایران داشته باشد. و ناامنی ها را بر جمهوری اسلامی ایران تحمیل کند. داعش، طالبان و سایر گروههای تروریستی مترصد فرصتند. بی تردید، در سایه هوشمندیها و عقلانیت همه مشکلات قابل حل است. نتیجه گیری گفتگو های اقناعی سازنده، مثبت و رو به جلو؛ بدور از شعار زدگی، توهین و تحمیل، تعاملات صلح و آشتی جویانه، همه و همه، جز نیازهای عصر جهانی شدن است. درک شرایط داخلی و جهانی، و اراده لازم میتواند؛ دست یابی به اهداف را آسان کند. ایران با داشتن موقعیت و نقش ممتاز، انواع انرژیهای استراتژیک همواره مورد توجه جدی نظام بین المللی است. با حفظ منافع خویش، باید، نیم نگاهی به تضمین و تامین منافع او نیز داشته باشیم. در این خصوص زبان نرم و دوستانه، بدور از شعارهای تند می تواند؛ ما را به هم نزدیک تر کند. ضمنا، امروزه بیشتر کشورهای دنیا با او مراوده دارند. بی تردید، جغرافیا یکی از مهم ترین عوامل، بر موقعیت ژئوپلیتیک کشورهاست. این مهم برای ایران ویژگی خاصی را به همراه دارد. بهره گیری درست از آن می تواند، ما را از انواع چالش های چندین دهه، تا حدودی نجات دهد. موقیت ممتاز ایران را در کمتر کشوری، میتوان یافت. لذا بهره گیری درست آن یک ضروت است. متهم کردن غرب و آمریکا کاری را پیش نمی برد. لجاجت و ماندن در گذشته، و یادآوری نامهربانی های گذشته نمی تواند؛ منافع ملت را تامین کند. در ثانی اگر قرار است، به نامهربانی های دنیا تاکید کنیم؛ آنگاه انگلیس، روسیه، فرانسه و ... کم نامهربانی نکرده اند. البته ما به این مسئله تاکید نداریم؛ که با آنها هم قطع رابطه کنیم. قطع رابطه با دنیا، خصوصا با کشور، یا کشورهای توسعه یافته عقلایی نیست. با توجه به بحثهای آمده، نیک در می یابیم که: ژئوپلیتیک با امنیت رابطه ی مستقیم و تنگاتنگ دارد. اگر ما از ظرفیت ژئوپلیتیکمان به درستی و عقلایی بهره نگیریم؛ بی تردید امنیت، توسعه، اقتصاد و کل هستی ایران در معرض خطر جدی قرار خواهد گرفت. ملت بزرگ میتواند، کارهای بزرگ، و لایق زندگی بهتر است. گیل خبر: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.