۱۳۹۴/۰۵/۲۴ ۰۵:۳۶
اختصاصی گیل خبر، تنوع انواع گوناگون خاک در ایران که هر کدام از آنها برای ایجاد یک محیط طبیعی و یا گیاهان غالب ویژه مفید به نظر میرسند و وجود آب و هواهای گوناگون در این سرزمین وسیع و نیز واقع شدن در مجاورت دریای مازندران در شمال و همچنین کرانههای خلیج فارس و دریای عمان در جنوب ، پستی و بلندیها و توپوگرافی ویژه ایران وضعی را بوجود آورده است که بتوان به انواع مختلف گیاهان و جانوران گرمسیری ، معتدل سردسیری در ایران اشاره نمود. بسیاری از نقاط ایران به استثنای قسمتهایی چند از جمله کرانه دریای خزر و غرب کشور ، از دیدگاه منابع طبیعی و ثروتی منابع گیاهی و جانوری ، ذخیرههای آب در تنگناهای شدید قرار دارد.
ویژگیهای کرانه دریای خزر
در کرانههای دریای خزر آب و هوای معتدل از نوع مدیترانهای یا شبه مدیترانهای توام با بارندگی فراوان و محبوس شدن در بین دریا و دامنههای شمالی البرز ، جلگههای رسوبی بسیار حاصلخیز و مستعد را بنا نهاده است. جنگلها ، مراتع و زمینهای حاصلخیز برای باغداری و زراعت همه ، نشانههایی از ویژگیها و توانهای طبیعی این سرزمین زرخیز است که تنها 4 درصد از خاک کشورمان را شامل میشود.
تغییر کاربری شالیزار در رودبار
منابع جنگلی ایران
جنگلها از جمله مهمترین ثروتهای طبیعی ایران هستند و هم اکنون با وسعتی به مراتب کمتر از چند دهه گذشته استقرار دارند.جنگلهای ایران در شمال در حد متراکم و در دیگر نقاط به صورت پراکنده مشاهده میشوند که در اینحال گرانبهاترین جنگلهای ایران در گیلان ، مازندران و استان گلستان یافت میشود. ایرانیان باستان ، جنگل و پوشش گیاهی را منشا خیر و برکت میدانستند. زیرا منابع جنگلی سرمایهای سرشار هستند که نیازهای انسانها را برآورده میکنند.علاوه بر جنگلهای شمال ، در منطقه غروب و جنوب غرب و حتی شمال شرق ایران میتوان شاهد وجود جنگل بود. منتها جنگلهای تنک و پراکنده که البته با جنگلهای کرانههای شمالی قابل مقایسه نیستند. در این میان جنگلهای غرب و جنوب غرب ایران که درختان غالب آنها بلوط است، پس از جنگلهای شمال ، حائز اهمت هستند. حفظ و حراست جنگلهای ایران از اهمیت زیادی برخوردار است باید نسبت به تداوم و شکوفایی آنها کوشا باشیم.
اهمیت جنگل
از هر هکتارجنگلهای شمالی سالانه تا 20 میلیون متر مکعب چوب بدست میآید. از موارد دیگر اهمیت جنگل ، محافظت از خاک است. اصولا در یک ناحیه ارتباط تنگاتنگی بین جنگل و پوشش گیاهی آن با فرسایش خاک وجود دارد. از سوی دیگر ، جنگل در اعتدال آب و هوایی نقش اساسی ایفا میکند. بطور کلی پوشش گیاهی و بویژه جنگلها به عنوان ریه تنفسی محیط زیست که برای بسیاری از باکتریها و قارچهای تکسلولی و نیز برخی از حشرات مضر ، خطرناک است.
مراتع ایران
در زمینه مراتع در ایران در مراکز علمی و پژوهشی ، سخن بسیار است. ولی محافظت از این منابع ثروتی و طبیعی باید به صورت جدی و عملی صورت گیرد. بطور کلی مرتع به زمینی گفته میشود که در فصلی از سال مورد استفاده دامها قرار میگیرد. به واقع از گستره مراتع ایران آمار قابل پذیرشی دردست نیست. بطور کلی کیفیت مراتع را از لحاظ کیفیت پوشش مورد بررسی قرار میدهند. مراتع عالی کشور یک درصد ، مراتع خوب 5 درصد ، مراتع متوسط 14 درصد و باقیمانده مراتع ضعیف یا زمینهای عاری از پوشش گیاهی را شامل میشوند.
علت گستردگی مراتع نامرغوب ایران
زیاد بودن مراتع نامرغوب ایران بواسطه آب و هوای خشک کشور و استقرار کمربند پرفشار جنب گرمسیری در فصل گرم و نیز دخالت بیرویه انسان است. این در حالی است که 5/1 خاک ایران از کویر و زمینهای بیحاصل و بایر پوشیده شده است. البته متخصصان منابع طبیعی که از ایران بازدید کردهاند گزارشهایی در خصوص وضعیت به مراتب بهتر پوشش گیاهی در ایران دادهاند.
اهمیت مراتع
مراتع کشورمان اگر چه در قسمت اعظم خاک ایران ، کیفیت قابل ملاحظهای ندارند، ولی بسیار ارزشمند هستند. ارزش مراتع تنها از دیدگاه تغذیه دام و تولید فرآوردههای دامی و لبنی نیست، بلکه اهمیت آنها از لحاظ یک پوشش مفید است که در تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش عمل مینماید. بطور کلی اهمیت مراتع را میتوان به این ترتیب بیان کرد. تنظیم گردش آب در طبیعت ، ایجاد فضای سبز در لطیف کردن هوا ، تامین غذا و مامن برای حیات وحش بویژه پرندگانش ، تامین علوفه مورد نیاز دام ، تولید محصولاتی از قبیل گیاهان دارویی ، صنعتی و ... .
منابع طبیعی آبهای ایران
از جمله مهمترین عوامل حیاتی محیط زیست ، آب است. در واقع برای توسعه یک کشور آب و مطالعه آن اهمیت زیادی دارد.
منابع آبی و بارش در ایران
میانگین بارش سالانه کشورمان 240 میلیمتر است (حدود 3/1 میانگین بارندگی کره زمین) که این خود میتواند ارزشهای حیاتی را به بار آورد. میانگین ریزشهای جوی کشور بین 400-370 میلیارد متر مکعب در سال برآورده شده که از این میزان 300 متر مکعب در قسمتهای کوهستانی و دامنهها بیشتر به صورت برف نازل میشود و ارزش زیادی را در آبدهی رودخانهها به صورت دایمی و فصلی ، چشمهسارها تفاوتها و نیز منبع اصلی تغذیه آب زیرزمینی است.یکی از منابع کشورمان به آب رودهای کشورهای همسایه مربوط میشود که به ایران وارد میشوند. اترک ، ارس ، هریرود ، هیرمند از کشورهای ترکمنستان ، ترکیه و افغانستان سرچشمه میگیرند. که به دریای خزر ، خلیج فارس و دریای عمان و به دریاچههاو رودهای داخلی میریزند. این آبها در تداوم سفرههای آب زیرزمینی اهمیت زیادی دارند. متاسفانه در دو دهه اخیر استفاده از آبهای زیرزمینی و حفر بیرویه چاهها ، افت آب را تا حد زیادی باعث شده است.
تغییر کاربری شالیزار در رودبار
چشم انداز
آب و هوا ، نوع خاک و وجود ناهمواریها ، موقعیت جغرافیایی و در مجموع محیط طبیعی در پویایی یک کشور نقش بسزایی را ایفا میکنند. در نتیجه محیط طبیعی در شکلیابی و نوع فعالیتهای انسانی آثار مهمی به جای میگذارد. منابع طبیعی هر کشور به عنوان ثروت ملی محسوب میشوند که به عنوان میراث ارزندهای هستند و بایستی آنها را برای نسلهای بعدی محافظت کنیم. حفاظت ، احیا ، اصلاح و توسعه این منابع از جمله اقدامهای ارزندهای است که باید به آن جامه عمل بپوشانیم.
اثرات مخرب تغییر کاربری اراضی کشاورزی
تغییر کاربری زمین های کشاورزی به شکل های مختلف و به ویژه ویلا سازی توسط عده ای ... دیگر ارمغان شهرهای شمالی کشور طبیعت بکر و آرامش دریا نیست. در شهر به شهر حاشیه دریای خزر ویلاهایی روییدهاند که سبک معماری مدرن و امکاناتی که برایشان تدارک دیده شده است، گاهی ذهن را به آن سو میبرد که به راستی واقعا اینجا ایران است؟ جایی که انگار فقط مهیا شده است برای استراحت مسافران مرفه شهری که خستگیهای شهر را به آنجا ببرند و دمی بیاسایند. گاهی احساس میکنی که گویی این خطه هیچ ساکن بومی ندارد و هرکسی هم هست شاید خدمهای است برای فراهم کردن امکانات رفاهی مسافران! در واقع هم همین است، آن روی سکه رفاه تهرانیهای مرفه و درآمدهای هنگفت ویلاسازی که اغلب نصیبشان میشود، زندگی خیل عظیمی از ساکنان بومی قرار دارد که معیشتشان به همین زمینهایی که آبش خشک شده و ویلا بر سرش آوار شده گره خورده است. ویلاهای به ظاهر زیبایی که به جای خوشههای برنج قد میکشند.
ساختمان های بیجان به جای شالیزار ها و طبیعت بکر
مخمل سبز شالیزارهای شمال جایش را به سختی خاکستری آهن و سیمان داده است چنانچه از هر شهر که گذر میکنیم، با پدیده فروش زمینهای کشاورزی و شالیزارها با قیمت نازل برای ویلاسازی مواجه میشویم. این زمینها روزگاری محل کشت برنج و دیگر محصولات کشاورزی بود. ولی اکنون به ویلاهای 500 تا 1000 متری تقسیم میشوند و در کورسبازی واسطهها با قیمتهای هنگفتی به فروش میرسند. رواج پدیده ویلاسازی قارچگونه آنقدر بارز و آشکار است که مسوولان هم آن را انکار نمیکنند و البته ریشه آن را در مقرون به صرفه نبودن کشاورزی برای کشاورزان و شرایط سخت زندگی روستاییان عنوان میکنند. آنها اذعان میکنند نظارت کافی وجود ندارد و سودجویی و زیادهخواهی برخی دلالان و زمین خواران را نیز در این زمینه بیتاثیر نمیدانند.
از دست رفتن کسب و کار واقعی برنجکاران
تغییر کاربری اراضی زمانی اثر مثبت دارد که برای توسعه کشاورزی صنعتی باشد اما این نوع تغییر کاربری که در شمال کشور اتفاق افتاده است تنها باعث از دست رفتن کسب و کار واقعی کشاورزان شده و زمینه را برای دلالی و سودجویی عدهای فراهم کرده است. همچنین تغییر کاربری اراضی از شالیزار به ویلاسازی صرف نظر از اثرات اکولوژیک در زمینه کسب و کار آن خطه هم اثر منفی گذاشته است. افرادی که روزی نقش مولدی داشتهاند اکنون کارایی خدماتی و تولیدی خود را از دست دادهاند و شالیزارهایی که میتوانند برای سالیان دراز درآمدزا باشد با قیمت اندکی به فروش میرسند.
نظام خرده مالکی، عامل کاهش درآمد
مشکلات ساختاری، انجام نشدن هزینهگذاری مناسب و مکفی و نظام خرده مالکی در شمال کشور باعث شده، برنجکاران در چرخه تولید، سود چندانی نداشته باشد و نسبت به کار خود دلسرد و ناامید شود. نداشتن درآمد، پایین بودن قیمت تولیدات کشاورزی در مقابل کار سخت، گران بودن هزینههای اولیه مانند کود و کارگر، بیکاری و نبود هیچ راهکاری برای احیای کشاورزی استان و البته افزایش قیمت زمین، تغییر کاربری اراضی کشاورزی در استان گیلان را تشدید کرده است.
حمایت دولت برای صرفه اقتصادی کشت برنج
تغییرکاربری زمینهای کشاورزی به ویژه شالیزارهای استانهای شمالی کشور برای بخش کشاورزی بزرگترین تهدید است. چون تنها جایی که در ایران پتانسیل بالقوه کشت برنج را دارد، همین خطه است. بنابراین دولت باید با ایجاد تسهیلات و حمایت از بخش خصوصی، ساختار نظام کشاورزی این بخش را تغییر دهد تا درآمد کشاورز افزایش یافته و ضریب بهرهوری بالا رود تا برنجکار فریب دلالان برای فروش شالی خود را نخورد و رغبت کشت و کار را در زمینش داشته باشد. صرفه اقتصادی برنجکاری برای کشاورز باید به حدی باشد که با فروش زمینش قابل قیاس نباشد.
تغییر کاربری شالیزار در رودبار
خداحافظی با شالیزارها
با این همه به نظر میرسد که خواست و ارزیابی هزینه- فایده کشاورز یک سوی ماجراست. حمایت از کشاورز در برابر هزینههای بالای تولید و بازگشت سود اندک، سوی دیگر ماجراست که نیاز به حمایت دولت دارد. دولت و مجلس باید با تنظیم و تصویب قوانین لازم در برابر تغییر کاربری اراضی کشاورزی بایستند تا امنیت غذایی در کشور به مخاطره نیفتد.
علی کریمی پاشاکی
تغییر کاربری شالیزار در رودبار
منابع جنگلی ایران
جنگلها از جمله مهمترین ثروتهای طبیعی ایران هستند و هم اکنون با وسعتی به مراتب کمتر از چند دهه گذشته استقرار دارند.جنگلهای ایران در شمال در حد متراکم و در دیگر نقاط به صورت پراکنده مشاهده میشوند که در اینحال گرانبهاترین جنگلهای ایران در گیلان ، مازندران و استان گلستان یافت میشود. ایرانیان باستان ، جنگل و پوشش گیاهی را منشا خیر و برکت میدانستند. زیرا منابع جنگلی سرمایهای سرشار هستند که نیازهای انسانها را برآورده میکنند.علاوه بر جنگلهای شمال ، در منطقه غروب و جنوب غرب و حتی شمال شرق ایران میتوان شاهد وجود جنگل بود. منتها جنگلهای تنک و پراکنده که البته با جنگلهای کرانههای شمالی قابل مقایسه نیستند. در این میان جنگلهای غرب و جنوب غرب ایران که درختان غالب آنها بلوط است، پس از جنگلهای شمال ، حائز اهمت هستند. حفظ و حراست جنگلهای ایران از اهمیت زیادی برخوردار است باید نسبت به تداوم و شکوفایی آنها کوشا باشیم.
اهمیت جنگل
از هر هکتارجنگلهای شمالی سالانه تا 20 میلیون متر مکعب چوب بدست میآید. از موارد دیگر اهمیت جنگل ، محافظت از خاک است. اصولا در یک ناحیه ارتباط تنگاتنگی بین جنگل و پوشش گیاهی آن با فرسایش خاک وجود دارد. از سوی دیگر ، جنگل در اعتدال آب و هوایی نقش اساسی ایفا میکند. بطور کلی پوشش گیاهی و بویژه جنگلها به عنوان ریه تنفسی محیط زیست که برای بسیاری از باکتریها و قارچهای تکسلولی و نیز برخی از حشرات مضر ، خطرناک است.
مراتع ایران
در زمینه مراتع در ایران در مراکز علمی و پژوهشی ، سخن بسیار است. ولی محافظت از این منابع ثروتی و طبیعی باید به صورت جدی و عملی صورت گیرد. بطور کلی مرتع به زمینی گفته میشود که در فصلی از سال مورد استفاده دامها قرار میگیرد. به واقع از گستره مراتع ایران آمار قابل پذیرشی دردست نیست. بطور کلی کیفیت مراتع را از لحاظ کیفیت پوشش مورد بررسی قرار میدهند. مراتع عالی کشور یک درصد ، مراتع خوب 5 درصد ، مراتع متوسط 14 درصد و باقیمانده مراتع ضعیف یا زمینهای عاری از پوشش گیاهی را شامل میشوند.
علت گستردگی مراتع نامرغوب ایران
زیاد بودن مراتع نامرغوب ایران بواسطه آب و هوای خشک کشور و استقرار کمربند پرفشار جنب گرمسیری در فصل گرم و نیز دخالت بیرویه انسان است. این در حالی است که 5/1 خاک ایران از کویر و زمینهای بیحاصل و بایر پوشیده شده است. البته متخصصان منابع طبیعی که از ایران بازدید کردهاند گزارشهایی در خصوص وضعیت به مراتب بهتر پوشش گیاهی در ایران دادهاند.
اهمیت مراتع
مراتع کشورمان اگر چه در قسمت اعظم خاک ایران ، کیفیت قابل ملاحظهای ندارند، ولی بسیار ارزشمند هستند. ارزش مراتع تنها از دیدگاه تغذیه دام و تولید فرآوردههای دامی و لبنی نیست، بلکه اهمیت آنها از لحاظ یک پوشش مفید است که در تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش عمل مینماید. بطور کلی اهمیت مراتع را میتوان به این ترتیب بیان کرد. تنظیم گردش آب در طبیعت ، ایجاد فضای سبز در لطیف کردن هوا ، تامین غذا و مامن برای حیات وحش بویژه پرندگانش ، تامین علوفه مورد نیاز دام ، تولید محصولاتی از قبیل گیاهان دارویی ، صنعتی و ... .
منابع طبیعی آبهای ایران
از جمله مهمترین عوامل حیاتی محیط زیست ، آب است. در واقع برای توسعه یک کشور آب و مطالعه آن اهمیت زیادی دارد.
منابع آبی و بارش در ایران
میانگین بارش سالانه کشورمان 240 میلیمتر است (حدود 3/1 میانگین بارندگی کره زمین) که این خود میتواند ارزشهای حیاتی را به بار آورد. میانگین ریزشهای جوی کشور بین 400-370 میلیارد متر مکعب در سال برآورده شده که از این میزان 300 متر مکعب در قسمتهای کوهستانی و دامنهها بیشتر به صورت برف نازل میشود و ارزش زیادی را در آبدهی رودخانهها به صورت دایمی و فصلی ، چشمهسارها تفاوتها و نیز منبع اصلی تغذیه آب زیرزمینی است.یکی از منابع کشورمان به آب رودهای کشورهای همسایه مربوط میشود که به ایران وارد میشوند. اترک ، ارس ، هریرود ، هیرمند از کشورهای ترکمنستان ، ترکیه و افغانستان سرچشمه میگیرند. که به دریای خزر ، خلیج فارس و دریای عمان و به دریاچههاو رودهای داخلی میریزند. این آبها در تداوم سفرههای آب زیرزمینی اهمیت زیادی دارند. متاسفانه در دو دهه اخیر استفاده از آبهای زیرزمینی و حفر بیرویه چاهها ، افت آب را تا حد زیادی باعث شده است.
تغییر کاربری شالیزار در رودبار
چشم انداز
آب و هوا ، نوع خاک و وجود ناهمواریها ، موقعیت جغرافیایی و در مجموع محیط طبیعی در پویایی یک کشور نقش بسزایی را ایفا میکنند. در نتیجه محیط طبیعی در شکلیابی و نوع فعالیتهای انسانی آثار مهمی به جای میگذارد. منابع طبیعی هر کشور به عنوان ثروت ملی محسوب میشوند که به عنوان میراث ارزندهای هستند و بایستی آنها را برای نسلهای بعدی محافظت کنیم. حفاظت ، احیا ، اصلاح و توسعه این منابع از جمله اقدامهای ارزندهای است که باید به آن جامه عمل بپوشانیم.
اثرات مخرب تغییر کاربری اراضی کشاورزی
تغییر کاربری زمین های کشاورزی به شکل های مختلف و به ویژه ویلا سازی توسط عده ای ... دیگر ارمغان شهرهای شمالی کشور طبیعت بکر و آرامش دریا نیست. در شهر به شهر حاشیه دریای خزر ویلاهایی روییدهاند که سبک معماری مدرن و امکاناتی که برایشان تدارک دیده شده است، گاهی ذهن را به آن سو میبرد که به راستی واقعا اینجا ایران است؟ جایی که انگار فقط مهیا شده است برای استراحت مسافران مرفه شهری که خستگیهای شهر را به آنجا ببرند و دمی بیاسایند. گاهی احساس میکنی که گویی این خطه هیچ ساکن بومی ندارد و هرکسی هم هست شاید خدمهای است برای فراهم کردن امکانات رفاهی مسافران! در واقع هم همین است، آن روی سکه رفاه تهرانیهای مرفه و درآمدهای هنگفت ویلاسازی که اغلب نصیبشان میشود، زندگی خیل عظیمی از ساکنان بومی قرار دارد که معیشتشان به همین زمینهایی که آبش خشک شده و ویلا بر سرش آوار شده گره خورده است. ویلاهای به ظاهر زیبایی که به جای خوشههای برنج قد میکشند.
ساختمان های بیجان به جای شالیزار ها و طبیعت بکر
مخمل سبز شالیزارهای شمال جایش را به سختی خاکستری آهن و سیمان داده است چنانچه از هر شهر که گذر میکنیم، با پدیده فروش زمینهای کشاورزی و شالیزارها با قیمت نازل برای ویلاسازی مواجه میشویم. این زمینها روزگاری محل کشت برنج و دیگر محصولات کشاورزی بود. ولی اکنون به ویلاهای 500 تا 1000 متری تقسیم میشوند و در کورسبازی واسطهها با قیمتهای هنگفتی به فروش میرسند. رواج پدیده ویلاسازی قارچگونه آنقدر بارز و آشکار است که مسوولان هم آن را انکار نمیکنند و البته ریشه آن را در مقرون به صرفه نبودن کشاورزی برای کشاورزان و شرایط سخت زندگی روستاییان عنوان میکنند. آنها اذعان میکنند نظارت کافی وجود ندارد و سودجویی و زیادهخواهی برخی دلالان و زمین خواران را نیز در این زمینه بیتاثیر نمیدانند.
از دست رفتن کسب و کار واقعی برنجکاران
تغییر کاربری اراضی زمانی اثر مثبت دارد که برای توسعه کشاورزی صنعتی باشد اما این نوع تغییر کاربری که در شمال کشور اتفاق افتاده است تنها باعث از دست رفتن کسب و کار واقعی کشاورزان شده و زمینه را برای دلالی و سودجویی عدهای فراهم کرده است. همچنین تغییر کاربری اراضی از شالیزار به ویلاسازی صرف نظر از اثرات اکولوژیک در زمینه کسب و کار آن خطه هم اثر منفی گذاشته است. افرادی که روزی نقش مولدی داشتهاند اکنون کارایی خدماتی و تولیدی خود را از دست دادهاند و شالیزارهایی که میتوانند برای سالیان دراز درآمدزا باشد با قیمت اندکی به فروش میرسند.
نظام خرده مالکی، عامل کاهش درآمد
مشکلات ساختاری، انجام نشدن هزینهگذاری مناسب و مکفی و نظام خرده مالکی در شمال کشور باعث شده، برنجکاران در چرخه تولید، سود چندانی نداشته باشد و نسبت به کار خود دلسرد و ناامید شود. نداشتن درآمد، پایین بودن قیمت تولیدات کشاورزی در مقابل کار سخت، گران بودن هزینههای اولیه مانند کود و کارگر، بیکاری و نبود هیچ راهکاری برای احیای کشاورزی استان و البته افزایش قیمت زمین، تغییر کاربری اراضی کشاورزی در استان گیلان را تشدید کرده است.
حمایت دولت برای صرفه اقتصادی کشت برنج
تغییرکاربری زمینهای کشاورزی به ویژه شالیزارهای استانهای شمالی کشور برای بخش کشاورزی بزرگترین تهدید است. چون تنها جایی که در ایران پتانسیل بالقوه کشت برنج را دارد، همین خطه است. بنابراین دولت باید با ایجاد تسهیلات و حمایت از بخش خصوصی، ساختار نظام کشاورزی این بخش را تغییر دهد تا درآمد کشاورز افزایش یافته و ضریب بهرهوری بالا رود تا برنجکار فریب دلالان برای فروش شالی خود را نخورد و رغبت کشت و کار را در زمینش داشته باشد. صرفه اقتصادی برنجکاری برای کشاورز باید به حدی باشد که با فروش زمینش قابل قیاس نباشد.
تغییر کاربری شالیزار در رودبار
خداحافظی با شالیزارها
با این همه به نظر میرسد که خواست و ارزیابی هزینه- فایده کشاورز یک سوی ماجراست. حمایت از کشاورز در برابر هزینههای بالای تولید و بازگشت سود اندک، سوی دیگر ماجراست که نیاز به حمایت دولت دارد. دولت و مجلس باید با تنظیم و تصویب قوانین لازم در برابر تغییر کاربری اراضی کشاورزی بایستند تا امنیت غذایی در کشور به مخاطره نیفتد.
علی کریمی پاشاکی
