گیل خبر/ مومن صالحی    (این یادداشت ها در ۱۱ قسمت منتشر می شود) قسمت پنجم*     سجیل فاگیران تا اوایل سال 1303 شمسی،مردم نامداربا اسامی و القاب طولانی مثل عمید الممالک،ادیب السلطنه ، فخر الملوک،ژاپون خان افتخار التجارواز این قبیل اسامی شناخته میشدند. مردم کوچه و بازار هم که چندان نامدار نبوده وازاهمیت چندانی برخوردار نبودند ، با مشاغلی که داشتند،مثل حسن قناد،یعقوب کرچ کرچه  مشت ابول حلبی ساز،کور جعفر،عیسی لاستیکی،اکبر دندانه،شنگ، آمنوچ شوفرکل آقا مسگر،هاپوک چوپان،مول بیژن وازاین قبیل مورد شناسایی بودند. بعد از 20 اذرماه 1297 خورشیدی که اداره کل احصائیه و سجل احوال، اولین شناسنامه را  درتهران ، برای فاطمه ایرانی صادر نمود ،درسال 1304 اداره سجل احوال در بلدیه رشت تاسیس شد و اولین سند شناسنامه در رشت بنام جلال تاج فرزند شیخ اسماعیل و خانم اقا ، متولد 1281 ، توسط اقای حسین گیور کارمند شهرداری رشت تنظیم و صادر شد . [caption id="attachment_451275" align="aligncenter" width="774"] نمونه ای از شناسنامه های قدیمی[/caption] بدین ترتیب  مردم دارای اسم و رسم مشخص و تقریبا امروزی شدند.طی مدت سه سال تا سال 1307 تقریبا بیشترمردم رشت دارای شناسنامه بودند .اسامی مردم در شناسنامه جدید به شغل و احوالات و اشتهار پدران انان مربوط بود.مثلا برای کبل گل اقا که عابدی زاهد و مومنی بی آزاربود وکنارمسجد یهودی تپه درهسته مرکزی تشکیل رشت ،به دعا نویسی مشغول بود، فامیلی مومن صالحی را انتخاب نمودند.برای حسین اقای پسر پیشنمازمحله وکل خانواده ، فامیلی پیشنماززاده و برای عده ای دیگر اسامی کشاورز و فلاحت کار و گالوش چسبان وسماک وفخاروصیاد ولافند باف و...ازاین قبیل اسامی را گذاشتند وبرایشان سجل صادر کردند. حالا چه ماجراهای خنده دارواسامی گاه مضحک یا حتی توهین آمیزی را روی مردم میگذاشتند ،هم ماجرای خود را دارد. بنحوی که فرزندان نسل بعد آنان با خجالت و سرشکستگی دنبال عوض کردن ان اسامی بودند و با انتخاب اسامی مدرن به تاثیر سوء و تحقیران اسم مشئوم ، در زندگی خود خاتمه میدادند.همان که شیون فومنی در شکایت و ناراحتی از گذاشتن اسم گاو، می گوید سجیل فاگیرانه خدا نسازه. از جمله برای دو برادر که با هم مراجعه کرده بودند، برای اولی گذاشتند عاقل و برای دومی از روی شوخی کارمندان سجل احوال، فامیلی دیوانه را انتخاب کردند .سپس برای اصلاح ان اسم ، پسوند حسینی را هم اضافه نمودند و شد دیوانه حسینی . فامیلی واسامی زیادی نیز هست که برای ملاحظات اخلاقی نمیتوان ازانان ذکری بمیان آورد .  خیابان سپه پاییز سال 1303 حدود 400 نفرعمله زیر نظر مهندسانی، از جلوی ارکان حرب( پادگان نیروی دریایی فعلی)برای ساختن خیابانی به عرض حدود 12 متر و بطول 343 متر مشغول کار تسطیح و سنگفرش هستند.بناهای مسیر یکسره تخریب و هر جا،دارودرختی جلوی کاررا گرفته ریشه کن شده و تسطیح میشود.این خیابان از یک طرف به جاده سنگر که مسیر قبلی عزیمت به سمت تهران است که در ان زمان بالاتر از رودباررا که هوای خشک داشت عراقات میگفتند ، وصل شده و از سوی دیگر به سمت پل عراق و از انجا به ناصریه (میدان فرهنگ ) واز انجا به قرق کارگزار(اول خیابان حاجی اباد فعلی ) و در نهایت به میدان تازه ایجاد شده شهرداری می رسد . در این مسیر بنای مستهلک پل عراق نیز مرمت شده  تا در مسیر خیابان اخلالی ایجاد نگردد. [caption id="attachment_451273" align="aligncenter" width="768"] خیابان سپه در رشت[/caption] نام خیابان را بنام رئیس الوزراء ( رضا خان سردار سپه ) سپه ، نامگذاری کردند که بعدها به خیابان پهلوی و سپس درامروز، بخشی از ان به خیابان امام خمینی تغییر نام داد.ساخت این خیابان به مدت سه سال تا 1306 ادامه پیدا کرد.بلدیه در مسیر اجرای این خیابان ناچار به خرید املاک مسیر، با زور و اجبار شده و اجرای این پروژه عمرانی نیز با اعتراض و ناراحتی مردمی که خانه هایشان درمسیر خیابان تخریب میشد همراه بود.حاکمان نظامی گیلان و بلدیه وقعی به اعتراضات مردم نگذاشته وبا اخطاربه مالکان مسیر اجرای خیابان و نصب پرچم قرمزروی خانه هایی که باید تخریب میشد ،به انان اولتیماتوم دادند که سریعا نسبت به تخلیه خانه ها اقدام نموده و گرنه بلدیه کار تخریب خانه ها را بیدرنگ انجام خواهد داد.مردم نیز با ناله و نفرین ناچار به ترک خانه های خود شده و بدین وسیله اولین خیابان آبرومند رشت احداث گردید . پس از احداث خیابان ،حاکمان نظامی به مالکان دو سوی خیابان هشدار دادند که  درزمین های خالی و یا ساختمان های یک مرتبه ، نسبت به ساخت بناهای دومرتبه زیبا بر اساس قواعد اعلامی بلدیه در اطراف مجاور دو سمت خیابان سپه اقدام نمایند،در غیراینصورت بلدیه راسا به احداث بنا پرداخته و هزینه های ان را از مالکان اماکن اخذ خواهد نمود. یکی از ساختمانهای قدیمی که  در ان زمان ساخته شده وتا به اکنون با نمای زیبایی جنب ساختمان اذربانی سر پا است ،بر تارک خود نوشته ای را با سیمان بری دارد که «این خیابان در سنه 1344 ه.ق ( 1304 خورشیدی ) کشیده شد،اول بنایی است که باتمام رسید » بدین ترتیب روزنامه دریا پس از اتمام عملیات ساختمان اولین خیابان رشت ، نوشت « هر فردی از اهالی گیلان بعد از این در سایر ولایات مفتخر است از حیث زیبایی و ابادی رشت » این خیابان بنا به رسم ان روزگار تا یازده سال بعد بصورت سنگفرش بود و در تاریخ 1316 کار اسفالت ریزی ان توسط شرکت سعد حکاک و پسران از قرار متر مربعی 33 ریال انجام شد [caption id="attachment_451274" align="aligncenter" width="480"] کله قند فروشی در رشت[/caption] اداره صحیه اداره صحیه از ادارات بلدیه نیز به ساماندهی امور بهداشتی شهر مشغول بوده و در امور مختلف تفتیش و بررسی نموده و با صدور اعلامیه های مختلف ،قواعد و مقررات جدید را به اطلاع مردم و بویژه اصناف رسانیده و در اجرای ان نیز سختگیرانه عمل می نمود . مردم رشت که تا به ان زمان ،سرخود عمل نموده و تابع نظم و نسقی نبوده اند ،برای اجرای هر مقرراتی مقاومت کرده و حرف و حدیث بسیاری را داشتند .لیکن بلدیه در اجرای امورات خود قاطع و استوار بود . جلوگیری از تقلبات روغن فروش ها که با امتزاج روغن خلخال واردبیل با روغن کرمانشاه ان را به نام روغن پاک به قیمت اعلا بفروش می رساندند ، الزام حضور و معاینه درآمپولاتوری بلدیه برای عوامل سلمانی و چلو پز و دلاکان ونانواها و قنادان و قصاب ها و شربت فروشها . شیشه بند نمودن الزامی ویترین اصنافی که در فروش ماکولات و مشروبات فعال بودند . تقدیم پیشنهاد انتقال اب پسیخان با لوله برای شرب عمومی به رشت . نظارت بر کشتار دام و انتقال ان به کشتارگاه . نظارت بر چگونگی حمل و فروش گوشت.جلو گیری از کفن و دفن اموات در بقاع و تکایای داخل شهر، دور کردن دباغان در نیم فرسخی شهر،ساماندهی امورات سماکان که اشتغال انان موجب ایجاد بوی مشمئز کننده و تعفن همیشگی در بازار رشت میشد. نظارت بر ماکولات پوسیده .نظارت بر امور اطبا و دندان سازان برای استفاده ازمواد مصدق در طبابت.رسیدگی بر امور دارالایتام و دار المساکین با 82 نفر زن و مرد و کودک.ایجاد دارالمجانین با 8 نفرمریض روانی .قدغن کردن وارونه اویزان کردن مرغ ها برای فروش بمنظورترحم به حیوانات زبان بسته.ایجاد درمانگاه نسوان و صدور گواهی سلامت برای نسوان معروفه جهت جلوگیری از سرایت امراض مقاربتی. آبله کوبی اطفال. نظارت بر یخچال ها و تهیه بهداشتی یخ و از این قبیل امور در برنامه اداره صحیه بلدیه رشت با بودجه ماهیانه 203 تومان قرارداشت .   [caption id="attachment_451272" align="aligncenter" width="789"] تجارت خانه ای در رشت[/caption]   یاور شاهقلی نام یاور شاهقلی  به عنوان چهارمین رئیس نظامی بلدیه منصوب سرتیپ فضل الله خان زاهدی فرمانده تیپ مستقل شمال و حاکم نظامی گیلان ، در روزنامه طلوع ابان ماه سال 1304 اعلام شد . او نیز با شیوه نظامی گری و سرکوب مردم،  نسبت به ازدیاد درامد و کاهش هزینه های بلدیه اقدام نمودو در عین حال امور عمرانی در حال انجام را نیز به پیش برد . عایدات ماهیانه بلدیه  رشت در این زمان 12 هزار تومان بود.  ریاست چهارم بلدیه رشت در حاکمیت برنامه ریزی در بلدیه نقش اساسی را ایفا نمود . تهیه یک نقشه کامل از رشت ، سر و سامان دادن به کنترل بیماری های مسری ، جلوگیری از فحشاء ، نظارت شدید بر اصناف و مقابله با کم فروشان با مفتشان سنگ و ترازو در دست ، دایر نمودن شعبه های ارزاق و احتیاجات مردمی از فعالیت های او بشمار میرود.   دو پادشاه در یک اقلیم با تاجگذاری رضا شاه و پایان یافتن حکومت نظامیان در رشت،ریاست انجمن بلدیه اقای سید محمود ویشکایی را به اتفاق ارا اعضای انجمن بلدی  به عنوان پنجمین ریاست بلدیه رشت (شهردار) انتخاب نموده و در تاریخ سوم مرداد سال 1305، ویشکائی بلدیه را تحویل گرفت .اما کمتر از پانزده روز ازانتخاب انجمن بلدی نگذشته بود که اقای حاج احتشام نظام،از سوی مرکزبه عنوان ریاست جدید بلدیه منصوب واز تهران وارد رشت شد.انجمن بلدیه رشت به این انتصاب نامیمون اعتراض نموده و تقاضای برگشت شهردار تهران نشین را داشتند.اما اعتراض انان بلا اثر مانده و اداره مالیه مرکز تاکید داشت جز به امضای شهردار منصوب خود هیچ هزینه ای را پرداخت نخواهد کرد.وزارت داخله نیز طی تلگرافی به حکومت گیلان نسبت به ریاست شهردار اعزامی پافشاری نمود. بنا براین چون دو پادشاه در یک اقلیم نمی گنجند با زور و اجبارمرکز،انجمن بلدیه رشت عقب نشینی کرده واقا سید محمود ویشکایی،منصب ریاست بلدیه  را به حاج احتشام واگذارنمود.مزاج حاج احتشام نیز با اب و هوای مرطوب رشت سازگار نبود ودچار کسالت وعارضه شده وحلاوت این مقام در کامش شیرینی پیدا نکرد.او بناچار از پست و مقام خود به بهانه مرخصی کناره گیری کرد و در مجموع بیش از یکسال دوام نیاورد ومنصب خود را به  نصرالله رضا که ریاست حسابداری شهرداری را به عهده داشت،به عنوان کفیل بلدیه سپرد.آقای رضا بومی بوده و با سابقه خوب و مورد قبول شهروندان .او قبلا کمیسیرقضایی و پست و تلگراف در وزارت و کابینه میرزا را نیزبه عهده  داشته  و ازمبارزان نهضت جنگل بوده است.   لینک قسمت اول  لینک قسمت دوم لینک قسمت سوم  لینک قسمت چهارم