گیل خبر/سعیده قرشی* * معمار، پژوهشگر    مانند خیلی از داستان های داستایوفسکی، شب های روشن داستان یک راوی اول شخص بی نام و نشان است که در شهر زندگی می کند و از تنهایی و این که توانایی متوقف کردن افکار خود را ندارد، رنج می برد. کتاب با نقل قولی از شعر گل نوشته ی ایوان تورگنیف آغاز می شود: «و آیا این نقشی بود که سرنوشت برایش برگزیده بود تنها لحظه ای در زندگی او تا به قلب تو نزدیک باشد؟ یا این که طالعش از نخست این بود تا بزید تنها دمی گذرا را در همسایگی دل تو» در این داستان، راوی تجربه هایش از قدم زدن در خیابان های سن پترزبورگ را توصیف می کند. عاشق شهر در شب است، زیرا در شب احساس آرامش می کند. فرزاد مؤتمن فیلم شب های روشن را با اقتباس از این داستان ساخته است. سکانس آغازین فیلم دیدار دو انسانِ تنهاست. مرد (مهدی احمدی)، استادِ دانشگاه، سرخورده ی اجتماعی و مأیوسِ فلسفی ست و انزوای خود را با تدریسِ ادبیات، مطالعه ی کتاب و پرسه زدن در خیابا ن ها می گذراند. شبی متوجهِ دختری (هانیه توسلی) ساک به دست می شود و به او کمک می کند تا از شرّ یک مزاحم رهایی یابد... صحنه ای که در خلال داستان زندگی شبانه ی شهر را با تمام امیدها و بیم ها به تصویر می کشد... دوگانه ی ملموس در زندگی شبانه ی شهری... ساوان لیمپت و ایرینا وان آلتس در مقاله ای تحت عنوان« نظارت شهری و کنش بین مناطق امن و هیجان انگیز زندگی شبانه شهری» در مجله Society & Surveillance  ،سال 2012، در مورد زندگی شبانه ی شهری چنین گفته اند: از اوایل  1990 میلادی به بعد شب و اقتصاد شبانه، به طور گسترده تر، شهرهای 24  ساعته با برنامه های بازسازی خود شروع به توسعه کردند. درست مثل اقتصاد در طول روز، اقتصاد شب به ¬این¬ترتیب به عنصری حیاتی برای بازسازی مراکز شهری تبدیل شده است. در برخی از شهرها اقتصاد شب به معنای واقعی کلمه پر از خلاء ناشی از زوال بخش های صنعتی و تولیدی است. پاول چترتون و هالندز در کتاب خود تحت عنوان «چشم اندازهای شهری شبانه» ضمن بررسی ریشه های شکل گیری فعالیت های تفریحی شبانه و مفهوم شهر 24 ساعته به این نکته اشاره می کنند که با وجود رشد روز افزون اقتصاد تفریحات و سرگرمی در بسیاری از شهرهای غربی  اروپا و آمریکا  زندگی شبانه ی شهرها بیشتر در دست شرکت های تجاری که خدمات تفریحی و سرگرم کننده را آن هم بیشتر برای جوانان مهیا می کنند، است. این دو محقق به لزوم ایجاد ارتباط بین همه ی اقشار جامعه، زندگی شبانه و فضاهای شهری به منظور تحقق مفهوم صحیح و واقعی شهر 24 ساعته تاکید می نماید. می توان گفت این دیدگاه میل روز افزون ساکنان شهرهای امروز به استفاده از خدمات، به ویژه در زمینه های تفریحی، سرگرمی و گذران اوقات فراغت در ساعات بیشتری از شبانه روز، غروب و شب، در بیرون از خانه را در اثر تغییر شیوه ی زندگی امری گریز ناپذیر می داند و مورد توجه قرار می دهد. هم¬چنین مفهوم شهر 24 ساعته را به عنوان هدف یک شهر برای معرفی خود به عنوان یک مکان قابل زندگی از طریق گسترش تفریح و سرگرمی، خرید و سایر فعالیت های اوقات فراغت در ساعات بیشتری از شبانه روز، یک واژه ی دو پهلو می داند که عده ای با در نظر گرفتن منافع و فرصت هایی که به دست می دهد، آن را صد در صد می پذیرند و گروهی به دلیل توجه به مضرات و تهدیداتی که در پی دارد، آن را به طور کامل رد می نمایند. لئون کریتزمن محقق علوم اجتماعی در کتاب «جامعه 24 ساعته» به دامنه ای از عوامل شناخته شده و قابل قبول ازجمله تغییرات اجتماعی و جمعیتی، تغییر در الگوهای کار، افزایش تعداد مادران شاغل، میل به خروج از زندگی روزمره و انجام امور بیشتر و متنوع تر، افزایش درآمد (ثروت عمومی) و سایر عوامل دیگر اشاره می کند که در شهرهای امروز باعث می شوند مردم هرچه بیشتر خدماتی را در ساعات بیشتری از شبانه روز (غروب و شب) طلب کنند و معتقد است که این خواسته ها روز به روز در حال افزایش است. کریستوفر در کتاب خود با عنوان «گردشگری شهری: بازدیدکنندگان، اقتصاد و رشد شهرهای بزرگ» چهار رابطه بین گردشگری و مناطق شهری را بررسی می کند. او میان عوامل اولیه، ثانویه و دیگر عوامل منابع گردشگری شهری تمایز قائل می شود. عوامل اولیه، دلایل عمده و اصلی دیدار بازدیدکنندگان از شهر را فراهم می آورند. عوامل ثانویه از قبیل محل سکونت، محل خرید، حمل ونقل یا اطلاعات گردشگری است که اگرچه در موفقیت گردشگری شهری نقش بسیار مهمی دارند، اما مهم ترین عوامل جذب گردشگر به حساب نمی آیند. عناصر کلیدی زیر می توانند علاقه ی بازدیدکننده را به مناطق شهری افزایش دهند، بخش های تاریخی، سواحل، نمایشگاه ها و مراکز گردهمایی، وقایع و جشنواره ها. مناطق داخلی شهرها مبتنی بر اوقات فراغت به طور فزاینده نگرانی در مورد امنیت شخصی و ترس از جرم را کاهش داده اند و به این دلیل مناطق تفریحات شبانه مورد علاقه ی بازدیدکنندگان برای ماجراجویی و هیجانات گردشگران هستند. زندگی شبانه یک نمود برجسته از ارتباط پیچیده و پویا و فرایندهایی است که بین اقتصاد، جامعه و فرهنگ وجود دارد. با توجه به این عوامل زندگی شبانه را می توان در دو بعد «عینی-کالبدی-کارکردی» و «ذهنی- روانی-ادراکی» دسته بندی کرد ... شب های روشن ترکیب وصفی قابل تاملی برای بازتعریف زندگی شبانه در این دو بعد است ...