گیل خبر/ رامین محمدیان* جناب آقای دکتر روحانی رییس جمهور محترم ایران با درود  و عرض خیر مقدم اینجانب به عنوان یک فعال و کنشگر محیط زیست لازم دیدم نکاتی را فقط با طرح یکی از معضلات محیط زیستی با شما در میان گذاشته و از ناتوانی مدیرکل محیط زیست گیلان در انجام وظایف خودگله کنم. این متن در راستای بررسی ـ«معضل» مدیریت اکولوژیک تالاب بین المللی انزلی نگاشته شده و لازم است نکاتی را در خصوص اهمیت تالابها ابتدا به استحضار برسانم. تالاب ها زیست بوم های طبیعی و یا انسان ساختی هستند که پراکنش حغرافیایی آنها در همه اقلیم های کره زمین از قطب گرفته تا استوا و در تمام چشم اندازهای طبیعی از سواحل و جزایر تا مناطق کوهستانی و حتی در اراضی تغییر شکل یافته توسط انسان ، نظیر اراضی کشاورزی و آب بندان ها دیده می شوند . تالاب ، طبق تعریف کنوانسیون رامسر و ماده 1 آیین نامه اجرایی تبصره 2 ماده قانون اراضی مستحدث و ساحلی-مصوب17/1/1387 ؛ «همه مناطق مردابی ، آبگیر ، تورب زار و برکه های طبیعی و مصنوعی که بطور دائم یا موقت دارای آب ساکن یا جاری، شیرین ، لب شور یا شور هستند و مناطق ساحلی که در هنگام پایین ترین جذر بیش از شش متر عمق نداشته باشد» را در بر می گیرد. تالاب ها «بخصوص تالاب بین المللی انزلی»به دلیل واقع شدن در پست ترین نقاط حوضه های آبخیز، معمولا تحت تاثیر اغلب تغییر و تحولات بالادست قرار می گیرند ، بنابراین با مجموعه ای از نابسامانی ها دست به گریبان هستند که بارزترین آنها عبارتند از : *کاهش آب ورودی به تالاب ها از منابع آب سطحی و زیر زمینی حوضه آبخیز و دشت های اطراف آنها. *اجرای طرح های توسعه ای و زیربنایی بزرگ در محدوده های اثر گذار تالاب ها بدون رعایت ملاحظات زیست محیطی مثل سد سازی و.. *ورود انواع آلاینده های بیولوژیکی ، شیمیایی و فیزیکی گسیل شده از مزارع کشاورزی، شهرها، آبادی ها، صنایع *ورود انواع پسماند و شیرابه آن *ورود انواع گونه های زیستی گیاهی و جانوری غیر بومی مزاحم *رسوبات ناشی از عدم نگهداری جنگل های بالا دست، برداشت بی رویه از رودخانه ها، و بطور کلی فرسایش خاک محدوده حوضه آبخیز تالاب ها . *نوسان آب دریا ها و دریاچه ها در تالاب های ساحلی *تغییرات اقلیمی جهانی و منطقه ای *ساختار مدیریتی موجود تالاب ها که ماهیتا حاکمیتی و دولتی است و قطعا فاقد ظرفیت کافی برای انجام کامل مسئولیت ها و مدیریت کار آمد در حوزه تالاب ها است. *نبود برنامه ای مبتنی بر آمایش سرزمین، جهت ایجاد هماهنگی بین قابلیت منابع محیطی و شیوه های بهره برداری از ظرفیت های آب و خاکی. *فقدان  ظرفیت و عدم کارایی قوانین و مقررات جاری برای حفظ و حمایت از تالاب های کشور و یا عدم پایبندی به اجرای جدی آنها ، تا آنجا که گاهی مبدل به مشوقی برای تخریب ها می گردد. *نامشخص بودن ارزش اقتصادی تالاب و یا عدم احتساب آن چه درباره ی اجزاء تشکیل دهنده آن و یا در مورد ماهیت یکپارچه تالاب و.... *عدم ارزیابی اثرات زیست محیطی قبل از اجرای پروژه های احیاء تالاب *اظهارنظر و تصمیم گیری های افراد و مسئولین غیرمتخصص و غیر فنی در احیای تالاب گرچه زنگ خطر تالاب بین المللی انزلی دهه ها پیش و توسط برادران فرانسوی کیمبال در مطالعات انجام شده برای شیلات ایران به صدا در آمده بود اما هیچ گاه توجه لازم به این موضوع آنچنانکه شایسته بود به عمل نیامد تا اینکه سال ها پیش حساسیت برخی از مردم و  فعالان محیط زیست موجب گردید برخی  مسولین استفاده از دانش متخصصین را جهت رفع مشکل مدنظر قراردهند، در این راستا از آژانس همکاری های بین المللی ژاپن (جایکا) جهت مطالعات و احیای تالاب بین المللی انزلی  دعوت به عمل آمد و امروز  بالغ بر 15 سال از شروع همکاری این مجموعه با متولیان حفاظت محیط زیست گیلان می گذرد. مختصری از عملکرد آژانس همکاری های بین المللی ژاپن (جایکا) از آنچه در فاز اول پروژه رخ داد و طولانی شدن و میزان توجه مسئولین به نقطه نظرات کارشناسان جایکا میگذریم اما در  فاز دوم پروژه که مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی نام گرفت ، آژانس همکاری های بین المللی ژاپن (جایکا) از طریق دفتر مستقر در جمهوری اسلامی ایران به تبادل نظر و انجام مباحث با مسئولان ایرانی ذیربط پرداختند که موضوع این مباحث اقدامات مطلوبی بود که باید توسط جایکا و جمهوری اسلامی برای اجرای موفق فاز دوم پروژه مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی انجام شود. در نتیجه این مباحث جایکا و مقامات ایرانی در موارد اشاره شده در سند الحاقی و ضمایم به توافق رسیدند که پروژه فوق الذکر در چهارچوب الگوی همکاریهای فنی کلمبو اجرا شود . (26/9 /1392 رشت) دامنه همکاری گروه ژاپنی جایکا و مقامات ذیربط جمهوری اسلامی ایران -اقداماتی که جایکا انجام خواهد داد : آموزش پرسنل ایرانی در ژاپن ؛ فرصت های اموزشی در ژاپن و یا کشورهای ثالث برای 10 تا 12 نفر از اعضا کمیته فرعی در سال اول و سال دوم فراهم خواهدشد. پس از سال سوم 5 تا 7 نماینده از سازمان های مرتبط مجاز به شرکت در دوره های اموزشی خارج از کشور خواهند بود. توجه : هدف دوره های آموزشی در ژاپن افراد مشغول در فعالیتهای عملی استان گیلان خواهد بود. -متخصصان ژاپنی مشاوره فنی لازم و پیشنهادات خود را در زمینه های فنی مرتبط با اجرای پروژه به پرسنل طرف ایرانی ارایه خواهند داد و... اقداماتی که دولت جمهوری اسلامی ایران انجام خواهد داد ؛ - دولت جمهوری اسلامی ایران اقدامات لازم برای تضمین ادامه عملیات خود اتکا پروژه در حین و پس از پایان دوره همکاری فنی ژاپن را انجام می دهد.این اقدامات از طریق حضور کامل و فعال تمام مقامات ذیربط ، گروه های ذینفع و نهادهای مرتبط با پروژه صورت می گیرد. - دولت جمهوری اسلامی ایران اقدامات لازم برای تضمین به کارگیری دانش و تجربه کسب شده توسط پرسنل ایرانی در طول آموزش های فنی در ژاپن را انجام خواهد داد این دانش و تجربه در اجرای پروژه به صورت موثر به کار گرفته خواهد شد. – دولت جمهوری اسلامی  ایران اطمینان خواهد نمود که فناوری ها و دانش کسب شده توسط طرف ایرانی در نتیجه همکاری فنی با ژاپن به توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران کمک خواهد کرد. – برای افزایش حمایت مردمی ازپروژه ، دولت جمهوری اسلامی ایران اقدامات مناسب برای آشنایی مردم با پروژه را انجام خواهد داد و.... مدیریت پروژه ؛

• معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست ، مجری ملی پروژه ، مسئولیت کلی مدیریت و اجرای پروژه را به عهده می گیرد.
• دفتر زیستگاه ها و امور مناطق ، به عنوان معاون مجری ملی پروژه ، مقام حمایت کننده پروژه خواهد بود و مسئولیت محول شده در زمینه اجرای پروژه را تحت هدایت مدیرملی پروژه به عهده می گیرد.
• مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان، مدیرپروژه ، مسئول امور مدیریتی و فنی پروژه خواهد بود.
• مشاور ارشد ژاپنی توصیه ها و پیشنهادات خود را در زمینه های فنی مرتبط با اجرای پروژه را به مدیرملی پروژه و مدیرپروژه ارائه می دهد.
• ارزیابی مشترک ؛
• ارزیابی پروژه در صورت لزوم بصورت مشترک توسط جایکا و مقامات ایرانی ذیربط به منظور بررسی سطح دستاوردها انجام میگیرد.
• جایکا و مقامات ایرانی از طریق فرم های پایش که براساس ماتریس طراحی پروژه و برنامه عملیات آن تهیه شده بصورت مشترک و منظم پیشرفت پروژه را پایش خواهند کرد.فرم های پایش هر شش ماه مورد بازبینی قرار خواهند گرفت. جایکا ارزیابی و بررسی های فوق را بطور عمده برای بررسی پایداری و تاثیرات پروژه و کسب تجربه انجام خواهد داد.مقامات ذیربط ایرانی موظفند که در این راستا حمایت لازم را به عمل آورند.

گرچه همراهی هایی با مجموعه جایکا صورت پذیرفت اما برون داد و نتیجه اقدامات اداره کل حفاظت محیط زیست که در واقع کارفرمای پروژه بوده پروژه هایی غیر فنی و بعضا غیر ضروری و گاه شکست خورده است که خارج از توصیه های کارشناسان ژاپنی و حتی با بی توجهی به نظر برخی کارشناسان با دانش و متخصص مجوعه سازمان حفاظت محیط زیست و دانشگاهی صورت پذیرفته که از جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود: 1 - لایروبی پناهگاه حیات وحش سلکه بدون ارزیابی اثرات زیست محیطی و عدم خروجی مناسب در راستای احیای تالاب 2-  لایروبی آبراهه ها و رودخانه های منتهی به تالاب انزلی که موجب کانالیزه و زهکشی کردن آب رودخانه های منتهی به تالاب انزلی بطرف دریا شده است. 3 - احداث تله های رسوب گیر نامناسب و فاقد کارآیی در رودخانه های منتهی به تالاب انزلی 4 - بکارگیری روش ناشناخته استفاده از فتو کاتالیست دی اکسید تیتانیوم معروف به بایوجمی در مساحتی بالغ بر 200 هکتار در منطقه حفاظت شده سرخانکل که فاقد مستندات علمی و تجربی می باشد و ... لازم بذکر است این ماده که از جمله نانوذرات است به عنوان یک محصول نانو ، مورد تایید ستاد توسعه فناوری نانو قرار نگرفته و نه شرکت مجری دارای صلاحیت از«ستاد توسعه فناوری»  می باشد در حالیکه آقای کلانتری اعلام نموده به زودی این پروژه اجرایی خواهد شد. حال سوال اینجاست چرا از نظرات و دانش آژانس همکاری های بین المللی ژاپن توسط آقای دکتر عیسی کلانتری رییس سازمان حفاظت محیط زیست ایران  و آقای محمدپور مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان در بررسی این موارد استفاده نمی شود؟! (البته استفاده از دانش کارشناسان و دانشمندان ایرانی پیشکش ) . در بهمن 97 خبرهایی از طرف مدیر کل محیط زیست گیلان در رسانه ها درج گردید که یا نشان از  عدم دانش و تخصص زیست محیطی آقای مدیر کل است یا خدای نخواسته خلاف گوئی ایشان . ایشان اعلام کرده اند 600 هزار تن رسوبات وارد تالاب می گردد و سالانه نیم متر از عمق تالاب را کاهش می دهد که جای بسی تعمق دارد ، اگر عمق تالاب را 9 متر حساب کنیم و سالانه نیم متر مورد ادعای آقای محمدپور را درنظر بگیریم ،  بنابراین از 15 سال پیش تاکنون که گروه ژاپنی جایکا فعالیت خود را آغاز کردند 5/7 متر از عمق تالاب کاسته شده است که این اظهارات ایشان با گزارشات گروه ژاپنی جایکا تناقض دارد  . در مورخ 17/11/97 به مناسبت روز جهانی تالاب ها گزارش فعالیت زیر کمیته اکوسیستم تالاب بین المللی انزلی پروژه مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی (فاز دوم) توسط آقای  واتانابه  یکی از کارشناسان گروه ژاپنی ارائه گردید  در این راستا چند سوال از تیم جایکا پرسیده شد که پاسخ برخلاف نظرات و ادعای مدیر کل محیط زیست استان گیلان بوده و نشان از عدم شناخت کافی مدیرکل محیط زیست گیلان  از مباحث تخصصی محیط زیست بخصوص تالاب بین المللی انزلی دارد. سوال از آقای واتانابه : آیا اظهارات مدیر کل محیط زیست گیلان  مبنی بر ورود سالانه 600 هزار تن رسوب به تالاب و کاهش عمق نیم متری  تالاب براثر رسوبات را تایید می کنید ؟ پاسخ : چون داده های علمی دقیقی وجود ندارد و از کارشناسان  درخواست شده تا در این بخش بررسی صورت گیرد متاسفانه هیچ داده علمی بدست نیاوردند و نمی توانند دقیق بگویند که این حجم از رسوبات درست است یا خیر !! سوال از آقای واتانابه : به نظر تیم کارشناسی جایکا چه عاملی موجب کاهش عمق تالاب انزلی گردیده است ؟ پاسخ : کاهش آب تالاب بین المللی انزلی مرتبط به روند کاهشی و افزایشی آب دریای کاسپین است در حال حاضر آب خزر یک روند کاهشی دارد که تاثیر  در کاهش  عمق تالاب بین المللی انزلی گذاشته است. بنابراین فرایند احیای تالاب در شرایط روند کاهش آب دریا بسیار متفاوت است با شیوه های احیاء در شرایط رسوب گذاری که این موضوع می تواند اعتبارات تخصیص یافته را بسیار کاهش دهد و از حیف و میل اعتبارات همانند پروژه های ناکارامد گذشته کاهش دهد. از طرف دیگر با اینکه آقای مسعود باقرزاده کریمی مدیر دفتر اکوسیستم های تالابی سازمان حفاظت محیط زیست به صراحت اعلام نموده ما مخالف ادامه سد سازی در اطراف تالاب انزلی هستیم علت صدور مجوز ساخت سد لاسک در یک فرآیند غیر شفاف و با دور زدن نمایندگان دانشگاهی عضو کمیته ارزیابی چیست ؟ آیا در این خصوص از نظر مشورتی تیم جایکا استفاده شده است ؟ ؟ تاکنون بر اساس مفاد توافقات بین طرف ژاپنی و ایران ( برای افزایش حمایت مردمی از پروژه دولت جمهوری اسلامی ایران اقدامات مناسب برای آشنایی مردم با پروژه را انجام خواهد داد ) ، چه تعداد مردم با طرح های  اجرا شده و طرح های پیش رو آشنایی دارند ؟ آیا مدیر کل محیط زیست نباید نسبت به افکار عمومی پاسخگو باشد ؟   با همه این تفاسیر در ارتباط با اهمیت تالاب ها و با احتساب اقدامات اجرایی صورت گرفته جهت احیای تالاب انزلی مدیر کل محیط زیست گیلان با انجام پروژه های غیر ضروری موجب حیف و میل بیت المال در شرایط بد اقتصادی کشور شده و با بی توجهی به نظر کارشناسان دلسوز داخلی و خارجی ضربه مهلکی به اکوسیستم تالاب وارد نموده است . با توجه به سفر آن مقام  محترم به استان گیلان درخواست داریم دستور فرمایند تا بخش اقتصادی اداره کل اطلاعات استان گیلان به پرونده های  محیط زیست گیلان بخصوص تالاب بین المللی انزلی  ورود کرده تا علاوه بر تحقیق و تفحص نسبت به پروژه های اجرا شده گذشته ( از قبیل احداث پل چوبی ، لایروبی آبراه ها ، لایروبی پهنه های آبی ، اجاره آب بندان ها و... ) ،  پروژه جدید 850 میلیارد تومانی نانو ذرات تیتانیوم یا بایوجمی را با کمک کارشناسان متعهد و مستقل فنی و مالی مورد بررسی  قرار دهند تا از حیف و میل مجدد بیت المال در قالب  پروژه غیراصولی و غیر فنی جلوگیری گردد. ضمنا پیشنهاد می شود  مقرر فرمایید تا جلسه پرسش و پاسخ آزاد در استانداری با حضور گروه ژاپنی جایکا و فعالان و سازمانهای مردم نهاد محیط زیست و متولیان امر برگزار شود تا سازمان های مردم نهاد به عنوان نمایندگان شهروندان ذینفع از  عملکرد طرفین قرارداد بطور کامل آگاه گردند . ناگفته پیداست پروژه های محیط زیستی بدون همراهی مردم هیچ حاصلی در بر نداشته و سازمان های مردم نهاد ضمن مطالبه گری خواسته های مردم از مسئولین در صورت اقناع از عملکرد مسئولین بهترین واسطه برای انتقال موضوع به مردم وهمراه نمودن آنها در ادامه راه خواهند بود .       *فعال و کنشگر محیط زیست و دبیرکمیته روستاییان و کشاورزان ستادانتخاباتی دکتر روحانی در گیلان96 گیل خبر: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.