گیل خبر/ عباس نعیمی جورشری* *جامعه شناس در سالروز درگذشت جهان پهلوان تختی سزاوار و بایسته است که در باب او تاملی بیشتر نمود. از این حیث در نوشتار زیر دو تامل و مکث مفهومی را مطرح می نمایم. تختی به لحاظ علوم رفتاری دو اهمیت کلان و خرد دارد: ١. در سطح تحلیل کلان، خود را بر مدار مردم تعریف می کند. روش زندگی او بر مدار زیست مردمی است. از این حیث وابستگی به نهادهای قدرت و ثروت ندارد. موضعش منافع ملی است چنانکه با جبهه ملی و مرحوم دکتر مصدق همراهی می کند. این استقلال تیپیک او را دارای وجاهت اجتماعی می نماید. برایش خاستگاه قدرتمند مردمی می سازد. قهرمان ورزشکار به قهرمان اجتماعی تبدیل می شود. چنان که وبر از ideal type سخن می گوید قهرمان اجتماعی مبدل به الگو می شود. مرجعیت رفتاری پیدا می کند. او سلبریتی دغدغه مند و مسول عهد خویش است که زیست اقتصادی و معیشتی نزدیک به عموم مردم دارد و دستگیر طبقات مادون است و در عین حال همراه آزادیخواهان. اینگونه دو فضیلت عدالت و آزادی در او همجوار می شود. ٢. در سطح تحلیل خرد، «مرام» در زیست فردی او کلیدواژه است. مرامی که با الگویی همچون پوریای ولی تعریف می شود. با نان و نمک تعریف می شود. با مهربانی، بخشش، مردم دوستی و ضعیف نوازی تعریف می شود. پهلوان در گفتمان زیست سنتی بیانگر چنین خصایصی است. لوطی منشی تختی متمایز از لوطی منشی قیصر است که عصبیت و اخم و تیغ در آن برجسته می باشد. در فرهنگ کوچه ایران معاصر، سه تیپ متفاوت از لوطی و داش و مشتی را می توان نظاره کرد. تیپ اول اهل عمل و نظر است. از الگوهای اخلاقی تبعیت می کند و در عمل نیز به کار می بندد؛ نمونه تختی. الگوی دوم اهل عمل است اما الگوهای اخلاقی در عملش ریشه دار نیست. قضاوتش سطحی و تصمیمش قطعی است. حاکم جهان است و جهان زیر حکم مزاجی او قرار دارد. هیجانات روانی و عصبیت در جهان او دست بالا را دارد؛ نمونه قیصر. تیپ سوم نه اهل نظر است و نه اهل عمل. او بیشتر ژست پهلوانی و چهره و آرایش لوطی را دارد. سبیل و کفش بخواب و کت روی دوش و کلاه لبه دار نشانه قدیمش که در عهد نو فقط نوعی از سبیل بازتولید شده است. تیپ سوم بیشتر ادا در می آورد و در عصبیت و غمزه و قیافه متوقف است. او تیپ نمایشی است. ٣. اینگونه تختی نمونه کمرنگ شده ای است در علوم رفتاری ایران. تیپی که هم در عرصه کلان سیاسی اجتماعی کمیاب شده و هم در عرصه خرد رفتاری کمتر دیده می شود. هم نزد گروههای سیاسی اصلاح طلب و اصولگرا و... کمرنگ است و هم در ساختار رفتاری عامه مردم کمتر دیده می شود. بنابراین نظام آموزشی و تربیتی _به معنای عام و فراگیرش_ باید مورد نقد و بازبینی قرار گیرد که در بازتولید تیپ اجتماعی تختی ناکام مانده است. گیل خبر: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.