گیل خبر / پیمان برنجی - نمی شود مهمان شهر رشت بود و سری به بازار ماهی فروشان آن نزد. این بازار مشهور برای کسانی که برای خوراکی ها اهمیت ویژه ای قائل هستند، چشم اندازی بی نهایت وسوسه انگیز دارد : پر از رنگ و صدا …، صدای مغازه داران و دستفروشانی که فریادشان برای جلب مشتری بلند و گاهی هم گوشخراش است ! آن ها معمولا قیمت های ماهی سفید و یا گونه های دیگر را با آوازی مخصوص به خود ، بلند می خوانند و چشم انتظار مشتری می شوند… به گزارش شمال ما، بازار ماهی فروشان رشت در دل بازار بزرگ این شهر واقع شده و البته قدمتی دیرینه دارد . این بازار در گذشته های بسیار دور (دهه ۲۰ و ۳۰ میلادی) از آن ِ ارامنه گیلان بوده ،البته به شکلی متفاوت تر از اکنون : درابتدای آن و در دو طرفش ، دو داروخانه و البته رستوران ها و برنج فروشی ها و… وجود داشته که همه به مرور زمان و همراه با اتفاقاتی ، از بین رفته و در حال حاضر آتچه که می بینید ، فقط و فقط دکان های ماهی فروشی است. گورستان ماهی ها بی شک “ماهی سفید ” برای اغلب مردم ایران نامی آشناست و البته خوردنش گاهی برای همه مقدور نیست ، از آن رو که معمولا این ماهی گرانقیمت است .کما اینکه برای تهیه اش هم باید قبول زحمت کنید و به شمال کشور و خصوصا استان گیلان سفر کنید و باید ماهی شناس هم باشید ؛ چون گاهی دستفروشان این بازار، ماهی های سفید پرورشی را که به “ماهی آمور” مشهور هستند به جای ماهی سفید به مشتریانی که شناخت ِ دقیقی از این ماهی ندارند ، عرضه می کنند ! درچند شهراز استان گیلان که در جوارشان ساحل دریا وجود دارد ، بازار ماهی فروشان براه است ، شهرهایی چون کیاشهر ، انزلی ، لنگرود و…؛ اما در رقابت هیچ کدامشان به گرد بازار ماهی فروشان رشت نمی رسند ، چون تجمیع تمام ماهی ها نهایتا در این بازار اتفاق می افتد .هر چند که در بین ماهی فروشان ِ دیگر شهر ها ، جمله ای از سر کنایه و طنز، زیر لب گاهی تکرار می شود که : بازار ماهی فروشان رشت گورستان ِ آخر ماهی هاست ! … ، با این منطق که بازار های دیگر وقتی که نتوانستند ماهی هایشان را بفروش برسانند ، آنها را راهی بازار ماهی فروشان رشت می کنند … از ” بابک رضا پور ” که جد اندر جدش در بازار ماهی فروشان رشت ، ماهی فروشی داشته ، می پرسم این جمله درست است یا خیر ؛ می گوید : “بله درست است و منظورشان این است که اگر ماهی ها دیگر هیج جا فروش نرود اینجا دیگر باید فروخته شود .چون ما بعنوان کل فروشیم و نهایتا ماهی ها را شور یا دودی می کنیم ، یا آنها را یخ گیری می کنیم و شبانه با خوردوهای یخچال دارراهی تهران می کنیم . اما در کل مردم اینجا ماهی ها را خوب می شناسند و نمی شود ماهی کهنه به آنها داد” ” بابک ” البته ادامه می دهد : ” منبع تامین کننده ماهیهای مغازه های ما، ماهیگیرانی هستند که ماهی هایشان را به عمده فروشان بازار ارائه می دهند و آنها نیز ماهی ها را به دکان دار های جزء ، می فروشند ، اما ما خودمان هم صیاد مخصوص داریم …” دو سالی است که بازار عمده فروشی ماهی ها در شهر رشت از بازار قدیمی جدا شده و به بیرون از شهر انتقال داده شده ،با عنوان ِ ” بازار الگویی ماهی ” …؛ هر چند که در حال حاضر خرده فروشی هم در این بازار الگویی رخ می دهد ! دریا توفان داره وای ، باد وباران داره وای ماهی سفید در ماه هایی از سال قیمتی نجومی دارد . این مربوط به زمانی ست که دریا به دلیل توفان ، خست دارد و تورهای صیادان ، هنگام صید ، فربه از ماهی نمی شود و آن وقت است که قیمت ها سر به فلک می زند ؛ از یکصد هزار تومان هم بالاتر! البته تعرفه ماهی فروشان در این بازار، ۱۲ تا ۱۵ درصد است و این نرخ البته در میان دستفروشان اصلا رعایت نمی شود . دستفروشانی که تعدادشان از مغازه های ماهی فروشی بیشتر است . در این بازار حدود بیست مغازه رسمی ماهی فروشی وجود دارد و هفتصد دستفروش . هر کدام از این دستفروشان زنبیلی حصیری دارند و در وسط این بازار، زنبیلشان را با چند دانه ماهی ، که اغلب ماهی سفید است ، روی زمین می گذارند و با آوازها و فریاد هایی در دستگاه موسیقی بازار ،به رهگذران عرضه می کنند. اما غالب قدیمی های شهر هیچ گاه از این دستفروشان ماهی نمی خرند و هر کدام ماهی فروش مخصوص و معتمد خودشان را دارند ، مثل آن قدیم تر ها که خانواده ها پزشک هایشان هم حتی خانوادگی بود ، یعنی همه اهل خانه به یک پزشک در هنگام بیماری مراجعه می کردند . دود می شود باوری عمومی می گوید ماهی های کهنه و از رده خارج در ماهی فروشی ها ، تبدیل به ماهی شور یا دودی می شود ؛ اما ” بابک رضا پور ” چنین اتهامی را قبول ندارد و می گوید :” نه اینطور نیست ، معمولا دکان دارهای قدیمی که معتبرند ، ماهی های خوب مغازه هایشان را تبدیل به ماهی دودی یا ماهی شور می کنند. ماهی های بد را معمولا دستفروشان می آورند و همان ها هم همان ماهی های بد را تبدیل به ماهی شور و دودی می کنند که این کارشان چنین تصوری را در ذهن مردم بوجود آورده “؛ می پرسم تشخصیص کهنگی ماهی های ” تر ” تقریبا آسان است ، اما برای تشخصیص ماهی دودی و شور چکار باید کرد ؛ می گوید : ” ماهی ناسالم وقتی دودی می شود شکمش کپک می زند و ماهی شور را هم که بعمل آوردنش خیلی سخت است، از روی شکمش می توان تشخیص داد که سالم است یا خیر ، چون باید در جای خنک بماند که شکمش نترکد . ماهی شور شکم ترکیده ،نشان می دهد که ماهی کهنه است و البته مزه اش هم تقریبا تلخ است ” البته ناگفته نماند که پزشکان به اتفاق عقیده دارند که دودی کردن ماهی ها باعث بروز سرطان می شود ، ولی گیلانیان سالهاست که ماهی دودی می خورند و اعتنایی به این حرف ها ندارند ! ماهی دریای خزر آلوده نیست از ” بابک ” می پرسم چند سالی است که هی می گویند که دریای خزر آلوده است و ماهی هایش هم ، و نباید ماهی این دریا را خورد ، این را قبول داری ؛ با قاطعیت می گوید : ” نه اصلا ؛ چون ماهی سفید یا ماهی کفال همیشه در آبهای تمیز زندگی می کند . یا ماهی سوف که یک ماهی بدون استخوان است و تمیزترین ماهی جهان است فقط در آبهای پاکیزه امکان زنده بودن دارند و از همین دریای خزر خودمان هم صید می شود ،شما شکم ماهی سوف را باز کن و ببین که صاف صاف است…پس این ماهی نمی تواند جایی زندگی کند که کثیف باشد ؛ اما آنچه که درباره آلودگی ماهی ها و دریا می گویند مربوط به مرداب یا همان تالاب انزلی است که بسیار آلوده است و ریختن فاضلاب های صنعتی و شهری به آن باعث آلودگی اش شده و بالطبع ماهی هایی هم که از مرداب صید می شود آلوده هستند.