«سیدحسن خمینی خاری در چشم بدخواهان است.» این جمله را آیت ا... موسوی بجنوردی می گوید که از نزدیکترین افراد به امام راحل و پس از رحلت ایشان با بیت امام است. او به خوبی آرمان های امام را می شناسد و درباره هر مولفه ای بطور کامل به تشریح دیدگاه های بنیانگذار انقلاب اسلامی می پردازد. در آستانه سالگرد رحلت امام(ره) به سراغ آیت ا... سیدمحمد موسوی بجنوردی رفتیم که متن گفت وگوی آرمان با وی را در ادامه می خوانید.

اندیشه ها و دیدگاه سیاسی امام خمینی(ره) را چگونه برای نسل امروز تعریف می کنید؟ امام(ره) همواره یک ایده و موضع داشت و آن هم در این راستا بود که هیچگاه نباید سیاست را از دین جدا کرد. اگر ما وارد فقه شویم، کثیری از مباحث فقهی جزو سیاست محسوب می شوند، یعنی اکنون در تالیفاتی که فقها دارند، شاید به حدود 15، 16 کتاب فقهی با ابواب مختلفش در سیاست مواجه می شویم که همین امر لزوم همراهی سیاست با دیانت را نشان می دهد. سیاست حسن اداره امور است، این حسن اداره امور در ابعاد مختلفی باید باشد تا جامعه به یک شکوفایی و پیشرفت برسد که هدف حضرت امام(ره) هم موضوعی غیر از سربلندی ملت و کشور نبود. نظر امام در سیاست هم این بود که باید عدالت اجتماعی در راس امور سیاسی باشد و عدم تبعیض در راس مسائل سیاسی قرار گیرد؛ یعنی طبق قانون امتیازات به اشخاص، مقامات و افرادی که دارای پست و مقام هستند، به نحو صحیح تعلق گیرد و موجب نشود که شائبه برای مسئولان کشور اسلامی پدید آید. اگر خوب دقت کنیم، می بینیم همین سیاست را امیرالمومنین(ع) داشت، یعنی هیچ گونه تمایزی میان بزرگ ترین شخصیت با یک فرد عادی قائل نمی شد. مکتب ما، مکتب شخص اول جهان اسلام است، وقتی چنین شخصیتی در حالی که در راس نظام است، در بعد معنوی و سیاسی طوری معامله می کند که خودش را با پایین ترین فرد جامعه یکی می بیند، باید درس های زیادی از آن آموخت. امام خمینی هم همین سیاست را داشت، عقیده اش این بود که امام مسلمین باید خودش را با پایین ترین فرد جامعه یکی بداند. می بینید وقتی وارد بهشت زهرا شد، گفت: من خادم ملت هستم. ایشان از کلمه خادم استفاده کرد و هیچ وقت برای خودش اصالت قائل نشد. امام خمینی(ره) گفت: «من به پشتوانه این مردم دولت تعیین می کنم، من به پشتوانه این ملت در دهن دولت قبل می زنم.» این موارد نشان می دهد برای امام خمینی، مردم در صدر هر موضوع دیگری بود. ایشان مردم را اساس جامعه می دانستند و برای خودشان به تنهایی اصالتی قائل نبود. امام(ره) در حالی خودش را به عنوان نماینده ملت می دانست که مردم از او تقلید می کردند. ایشان مرجع تقلید بودند و مردم او را مقتدای خودشان می دانستند، مردم او را رهبر خودشان می دانستند، اما در مقام عمل مثل یک شهروند عادی رفتار می کرد. خاطره ناگفته ای از توجه امام(ره) به مردم و خواست آنها دارید؟ خاطرات در این موضوع زیاد است که من به یکی از آنها اشاره می کنم. اوایل سال61 بود که من در شورای عالی قضایی فعالیت می کردم. مرحوم حاج احمدآقا با ما تماس گرفت که احضاریه ای از دادگستری برای امام آمده و در انتهای آن هم نوشته شده «اگر نیایید، دستگیرتان می کنیم»، من برای چند لحظه شوکه شدم که این احضاریه چیست؟ به جلسه آمدم و گفتم جریان چیست؟ آقای موسوی اردیبلی گفت زنگ بزنیم دادستان تهران را احضار کنیم که سریعا بیاید، آن زمان آقای دادگر دادستانی عمومی تهران بود، از او پرسیدیم موضوع چیست که گفت نمی دانم، باید کار یکی از بازپرس ها باشد. او زنگ زد و بازپرس را پیدا کرد؛ به بازپرس گفتیم سریعا به اینجا بیاید، بازپرس آمد و گفتیم این چه کاری است که انجام دادید و برای امام احضاریه فرستادید؟ پاسخ داد که یک نفر از خرمشهر که صدام خانه اش را خراب کرده، 700هزار تومان پول از امام(ره) می خواهد، گفتم آیا به واقع این شکایت قابل طرح است که صدام آنجا را بمباران کرده و این فرد هم از امام شکایت کرده و پول می خواهد؟ تصمیم بر این شد تا بازپرس را بر کنار کنند که من مخالفت کردم، به حاج احمد آقا زنگ زدم و گفتم می خواهیم بازپرس را برکنار کنیم، چون آنجا طبق قانون اساسی اگر یک قاضی را می خواستند اخراج کنند باید به اتفاق آرا باشد یعنی باید هر 5نفر برای اخراجش رای دهند تا اخراج شود. چرا؟ بگذارید کامل تعریف کنم تا مشخص شود. موضوع را به حاج احمدآقا گفتم که گفت گوشی را نگه دارید. ایشان موضوع را به اطلاع امام رساند و دو یا سه دقیقه بعد گفت: امام می گویند: «یک پولی به فردی بدهید که شکایت کرده و راضی اش کنید اما به او بگویید به مردم نگوید چون اگر بگوید، همه مردم خرمشهر می آیند. حاج احمد آقا این را هم گفت که امام فرمودند حق ندارید آن قاضی را برکنار کنید و او باید باشد. آمدم به جلسه و گفتم که امام(ره) گفتند که یک پولی به شاکی بدهید تا از شکایتش منصرف شود و به کسی هم نگوید وگرنه تمام مردم خرمشهر راه می افتد و پول می خواهند. 700 هزار تومان به آن مرد خرمشهری دادیم، قاضی هم سرجایش ماند.

مصلحت سنجی امام در امور حکومتداری به چه نحوی بود. خاطره ای از آن هم به یاد دارید؟ یک مورد بود که هیچگاه فراموش نمی کنم. آیت ا... صانعی دادستان کل کشور بود که استعفا داد و حضرت امام(ره)، آیت ا... موسوی خوئینی را برای این منصب تایید کردند. شورای عالی قضایی اینطور بود که دو نفر را امام(ره) تعیین می کرد، سه نفر را قاضی کل کشور تعیین می کرد. دو نفری که امام(ره) تعیین می کند از سوی دیوان قضات عالی کشور معرفی می شدند و امام یکی از آنها را قبول می کرد و حکمش را می زد. معمولا قضات دیوان عالی کشور خدمت امام می رفتند و می گفتند ما این افراد را معرفی می کنیم، امام بدون اینکه با قضات مشورت کند، آقای موسوی خوئینی ها را به عنوان دادستان کل معرفی کرد. در طبقه چهارم دادگستری تالار بزرگی وجود دارد که در آنجا، آقای موسوی اردبیلی پشت تریبون رفت تا آقای موسوی خوئینی ها را به عنوان دادستان کل معرفی کند اما ناگهان یک قاضی بلند شد و گفت که ایشان غیرقانونی است چون امام با قضات عالی کل کشور مشورت نکرده است. جلسه به هم خورد و سر و صدا بلند شد که بعد متوجه شدم می خواهند این قاضی معترض را برکنار کنند. از امام در این باره سوال کردیم و ایشان پاسخ داد «برای مشورت با قضات دیوان عالی کشور من طریقیت قائل هستم نه موضوعیت یعنی اگر کسی را می شناسیم، برای چه باید با قضات مشورت کنیم، من از آقای موسوی خوئینی ها شناخت دارم پس مشورت نمی کنم.» ما همین موضوع را به قضات گفتیم، همان کسی که اشکال گرفته بود، قبول کرد و گفت وقتی که مشورت با قضات دیوان عالی کشور جنبه طریقیت دارد نه موضوعیت بنابراین این دست خود امام است و می تواند مشورت کند یا مشورت نکند. دو خاطره تعریف کردید که یکی نشان از توجه ویژه امام به مردم داشت و دیگری به لحاظ کردن رای مسئولان در تصمیم گیری ها مربوط بود. این رفتارها چه درسی برای امروز کشور و مسئولان دارد؟ این دو موضوعی که عنوان کردم پایبندی امام به قانون، آزادی و احترام به مقام قضات، آزادی در اندیشه قضات و آرای قضات را می رساند که در همه دوره ها باید لحاظ و در دستور کار مسئولان قرار بگیرد. آسیب هایی که به اندیشه امام(ره) در شرایط فعلی می رسد را چه می دانید؟ مردم سالاری اندیشه امام بود، اندیشه امام عدالت اجتماعی بود، اندیشه امام دین سالاری بود، اندیشه امام، آزادی و حرمت به مردم بود و انقلابش هم بر اساس اسلام بود بنابراین ما انقلاب را می گوییم «جمهوری اسلامی ایران»، جمهوریت به اعتبار رای ملت، اتفاق آرای ملت، اسلامی یعنی با احکام و قوانین نظام جمهوری اسلامی باید براساس کتاب سنت و براساس اسلام باشد، مردم هم باید در اندیشه هایشان در حدود قانونی که تعیین کرده است، آزاد باشند. این واقعیت خواسته امام بود و لذا وقتی مردم شعار می دادند استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی؛ یعنی تمام راهپیمایی هایی که قبل از پیروزی انقلاب انجام می شد و تمام شعارهایی که داده می شد، در همین «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» خلاصه می شد؛ اندیشه امام هم همین بود، بنابراین نظام ما بر این سه اصل استوار است. نظر امام(ره) درباره آزادی چه بود؟ باید به ملت در حدودی که قانون مشخص کرده، آزادی داده شود، آزادی معنی اش این نیست که بیاییم علیه مقدسات اسلام چیزهایی بنویسم، سخنرانی کنیم، اهانت و آبروی کسی را ببریم. این آزادی که می گوییم در حدود چارچوبی که عقلای جامعه می گویند است ولی اگر بنا باشد در هر جامعه ای آزادی مُخلِ جامعه شود یعنی شروع کنیم آبروی افراد را بریزیم، یا علیه اسلام و علیه نظام اسلامی حرف بزنیم، برخلاف آزادی است، آزادی در عمل، آزادی در اندیشه، آزادی در انتخاب مدنظر امام و شعار انقلاب است. جمهوری اسلامی در نگاه امام به چه معنا بود؟ جمهوری اسلامی هم یعنی جمهوریت همان رای ملت، اسلامی هم یعنی براساس احکام اسلام و قوانین اسلام باشد، این ایده امام بود و برای همیشه تا ابد انشاءا... این ایده در نظام ما وجود خواهد داشت. سعدی یک بیت زیبایی دارد که: سعدی به روزگاران مهری نشسته بر دل/ بیرون نمی توان کرد الا به روزگاران؛ قبلا در ایران، نظام های دیکتاتوری و تک فردی حاکم بود، نظام هایی که پادشاهان حکومت می کردند و پادشاهی مثل ارث به بچه هایشان می رسید، حالا وقتی یک مرتبه نظام عوض می شود و مردم سالاری در جامعه حاکم می شود، اوضاع دیگر نمی تواند مانند قبل باشد. الان برای هر نهادی انتخابات برگزار می شود، از اول پیروزی انقلاب تا الان چند انتخابات برگزار شده است؟ برای هر موضوعی، مردم رای می دهند، در هر مساله ای باید ملت رای دهد، این یک واقعیتی است نظام ما بر آن استوار است بنابراین ما از حیث آزادی و مشارکت مردم در نظام سیاسی خودمان نمونه و الگو هستیم و این واقعیت را باید قبول بکنیم. بعضا شاهد گلایه هایی درباره فعالیت های سیاسی هستیم که با تعریف شما از آزادی در جامعه همراستا نیست. منکر برخی اشکالات نمی شوم چون در هر جا ممکن است اشتباهاتی رخ دهد اما اصل سیستم ما این نیست، سیستم نظام مبتنی بر استقلال و آزادی است، حالا اگر یک جایی تخلفی صورت گیرد یا برخی بازی هایی کنند، آن را نباید پای نظام بگذاریم بلکه پای آن دسته جاتی است که این کار را می کنند. باز هم تاکید می کنم سیستم نظام ما بر استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی ایران استقرار داد و قدمی از این اصل عقب نخواهیم گذاشت. با توجه به اینکه تقریبا یک سال از عمر دولت یازدهم می گذرد، عملکرد آن را چگونه ارزیابی می کنید؟ عملکرد دولت تاحدودی بد نبود، شما نباید توقع داشته باشید تمام وعده هایی که دکتر حسن روحانی در تبلیغات انتخاباتی اش داد به سرعت عملی شود. انشاءا... 50 درصد آن وعده ها عملی شود که در آن صورت ما باز خوشحال می شویم. هنوز عملکرد دولت قبلی در ذهن ها هست. اکنون وضعیت متفاوت و فعالیت روزنامه ها بهتر شده است، بویژه با آمدن وزیر ارشاد جدید انتظار می رود اوضاع بهتر شود. آقای جنتی را از 45سال قبل می شناسم او یک انقلابی اصیل و صددرصد در خط امام است. ایشان، عمرش را در کشورهای پاکستان، افغانستان و لبنان گذراند و همیشه در کارهای انقلابی سهیم بود و اکنون شاهد هستیم شرایط مطبوعات، شرایط فرهنگ و... خیلی با قبل فرق کرده است. قبول دارم همه آن وعده هایی که در تبلیغات انتخاباتی داده می شد، تحقق پیدا نکرده، اما مقدار زیادی تحقق پیدا کرده است. تغییراتی که اشاره کردید در فضای سیاسی کشور هم ملموس است؟ مسلما فضای سیاسی نیز بهبود یافته؛ روزنامه ها حرف هایشان را می زنند، در ادارات شرایطی که کارمندان دولت داشتند، الان نیست یا حتی در حوزه روابط بین الملل، یک عده در این فکر بودند که با همه دنیا قطع رابطه کنیم و... اینها برای ما ضرر داشت، الان می بینیم مذاکرات به جاهای خوبی رسیده و یکسری تحریم ها برداشته شده است. در آینده هم امید داریم وضعیت بهتر شده و تحریم ها کلا برداشته شود. این امیدواری در بسیاری از مردم و دلسوزان انقلاب وجود دارد که اوضاع بهبود پیدا کند. من وزیر خارجه را خوب می شناسم، آدم بسیار مثبت و یک سیاستمدار به تمام معناست. وزرای دولت را چگونه ارزیابی می کنید؟ کثیری از وزرا را می شناسم، مثلا وزیر آموزش عالی بسیار انسان باارزش و باسوادی است، واقعا فرهنگ دوستی است که به علم علاقه خاصی دارد و برای شخصیت های علمی ارزش قائل است، شرایطی که قبلا در دانشگاه ها بود، خیلی کم شده است، وزیر ارشاد، وزیر آموزش عالی، وزیر خارجه، وزیر اقتصاد بسیار خوب هستند، وزیر نفت بسیار بسیار خوب است. اینها وزرای کلیدی کشور هستند، الحمدلله اینها را خوب می شناسم، افراد باارزش و قدرتمند و دلسوز ملت هستند، وقتی اینها دلسوز هستند، انسان امیدوار می شود که یک افرادی در مصدر امور هستند که دلسوز ملت و ایران و اسلام هستند و الحمدلله که اینها آمدند سرکار. با حضور این افراد بسیار به آینده امیدواریم. پس شما دلواپس نیستید؟ من دلواپسِ دلواپسان هستم. دعا می کنم خدا ایمان کاملی به آنها بدهند، یک مسئولیت به آنها بدهند تا کاری نکنند که کشور دچار مشکل شود، ما باید در فکر باشیم که برای ملت آسایش درست کنیم، این ملت شریفی که اینقدر وفادار است، چقدر مردم شهید دادند در این جنگ تحمیلی، این ملت ایران در دنیا نظیر ندارد، ملت صبور، مقاوم، باشرف، وطن خواه و مسلمان، این ملت ارزش دارد، واقعا امروز عبادت، خدمت به ملت است. وزرا بدانند که باید بیشتر به مردم خدمت کنند، این را باید امروز عبادت فرض کنند، چون به خدا قسم ملتی به شرافت ملت ایران نیست که اینقدر باشرف، باغیرت و غیور هستند. ما باید این ملت را روی سرمان بگذاریم. هر فرد هر مقدار توان دارد باید به این ملت خدمت کند و این را عبادت فرض کنند، باید قصد قربت کنند، این وزرا باید بدانند، خدمت شان به ملت شریف ایران عبادت است. اخیرا شاهد برخی هجمه ها به یادگار امام هستیم که نمونه آن حادثه بروجرد است. این رفتارها از کجا نشات می گیرد؟ حاج حسن آقا یک فرد مجتهد، فقیه، اصولی و فیلسوف است، ایشان برای عده ای به مثابه خار در چشم است، چون حسن آقا یکی از افرادی است که مایه آبروی بیت امام و چراغ بیت امام است. اینها با خود امام مشکل دارند، این عده بازیچه دست یک عده دیگری هستند، بازیچه عده نادانی که با خود امام مشکل دارند. امروز ملت ایران به سیدحسن خمینی عشق می ورزد، شما نبینید یک عده قلیلی که اینها جزو عقلای جامعه هم حساب نمی شوند با حاج آقا حسن آقا یا بیت امام بد هستند، روی این افراد که سرانگشتی هم هستند نباید حساب کرد والا ملت عاشق امام است، عاشق بیت امام و عاشق حاج حسن آقا خمینی است.