گیل خبر/ دکتر فخرالدین زاوه بیش از سه دهه است که قانون، شهرداری ها را از نظر اداری و مالی مستقل از دولت و بودجه به شمار می آورد. این بدان معناست که شهرداری ها بابت ارایه خدمات و انجام وظایف خویش نمی توانند به طور کامل بر دولت و بودجه سالانه تکیه کنند. در عمل نیز طی این سال ها سهم آن چه تحت عنوان بودجه کمکی از طرف دولت در اختیار شهرداری ها قرار داده می شود روندی کاهشی داشته است. این در شرایطی است که به نظر بسیاری از کارشناسان، قوانین فعلی درباره راه کارهای تامین کافی و پایدار منابع مالی شهرداری ها راهگشا نیست. بنابراین شهرداری ها در عمل برای جبران کمبودهای مالی خود ناگزیر با اتکا به منابعی شده اند که از نظر اصولی با برخی اهداف بلندمدت شهرداری ها برای زیست پذیر کردن شهرها در تعارض است. از مهم ترین این اقدمات می توان به فروش تراکم در شهرهای بزرگ کشور اشاره کرد که گاه تا 70 درصد منابع مورد نیاز شهرداری ها را تامین می کند، اما در عمل امکان زیست پذیری شهرها را در بلندمدت کاهش می دهد. بنابراین یافتن درآمدهای پایدار برای توسعه شهری یکی از اولویت های اساسی توسعه پایدار شهری در ایران، به ویژه در شرایط اقتصادی نامناسب فعلی کشور است. در این راستا بهره گیری از تجارب سایر کشورها و آشنایی با منابع درآمدی شهرداری ها در کشورهای دیگر می تواند مفید واقع شود.بر همین اساس ضمن برشمردن پاره ای از منابعدرآمد شهرداری ها در سایر کشورها، به مواردی از تامین مالی طرح ها در ایران از طریق راه کارهای قانونی مورد استفاده در بازار سرمایه ایران اشاره می شود. اما پیش از هر چیز یادآور می شوم که کاهش تصدی گری شهرداری ها در پیش برد طرح ها نیز یکی از نکاتی است که به نظر کارشناسان علاوه بر اجرای اقتصادی تر طرح ها با کاستن از بار مسایل و درگیری های روزمره شهرداری ها به ایشان اجازه می دهد تا ب فراغ بال بیشتری بر وظایف راهبردی خود تمرکز نمایند. پاره ای از روش های تامین مالی شهرداری های سایر کشورها شهرداری های سایر کشورها از درآمدهای متنوعی بهره مند هستند، که از این میان به موارد زیر اشاره کرد: مالیات بر مستغلات، مالیات بر فروش (یا مالیات بر ارزش افزوده)، انواع مالیات های دیگر نظیر مالیات ها و عوارض محلی، قیمت گذاری جاده ای و مالیات های خاص نظیر مالیات بر اتاق هتل ها، فروش خدمات، فروش انرژی، و حتی جمع آوری تجاری زباله (درخصوص مورد آخر ذکر این نکته ضروری است که منظور الزاما خصوصی سازی جمع آوری نیست، بلکه منظور تجاری سازی است که حتی در قالب شرکت های دولتی نیز امکان پذیر است). فرانشیز یا حق امتیاز استفاده از خیابان و مسیرهای شهری (به طور مثال از شرکت های انتقال یا توزیع آب، برق، گاز و تلفن). به علاوه اجرای طرح های مختلف و مدیریت زمین شهری می تواند اثر مثبتی بر بهای زمین نقاط خاصی از شهر داشته باشد، جذب بخشی از این افزایش قیمت، یکی دیگر از روش های کسب درآمدشهرداری ها به شمار می رود. از مثال های این روش می توان به درخواست از سازنده (نتفع از این قبیل طرح ها) به اختصاص بخشی از زمین به پارک یا فضای عمومی اشاره کرد. در کنار این موارد کمک های دولت نیز یکی از منابع مالی مهم بسیاری از شهرداری ها به شمار می رود. ظرفیت های قانونی بازار سرمایه در ایران برای پیش برد طرح های شهرداری ها جلب مشارکت بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در طرح های توسعه شهری یکی از را ه کارهای اصلی برای تامین مالی طرح های شهری است، هرچند استفاده موفقیت آمیز از آن در ایران به سادگی میسر نیست، زیرا به نظر می رسد همچنان بسترهای لازم برای مشارکت فعال بخش خصوصی در این زمینه، به ویژه در مقوله تامین (و نه الزاما تضمین) سود حاصل از سرمایه گذاری وی، در کشور ما فراهم نباشد. بازار سرمایه در ایران با توسعه ابزارهای نوین مالی-اسلامی به طور پیوسته در حال توسعه است. در این راستا شهرداری ها می توانند از ظرفیت های ابزار مالی اسلامی، به ویژه اوراق مشارکت، اوراق صکوک، و صندوق های زمین و ساختمان برای پیش برد طرح های خود بهره برداری کنند. در همین راستا هم اکنون تعدادی از شهرداری ها به ویژه در کلان شهرها این ابزارها را مورد استفاده قرار می دهند.