به گزارش گیل خبر، تالاب بین المللی انزلی ازجمله زیبا ترین مناظر آبی منطقه شمالی کشور بوده که از سال از سال ۱۳۵۴ جزو تالاب های بین المللی حفاظت شده و مهم ترین منبع تکثیر و تولید ماهیان خاویاری و استخوانی دریای خزر است اما چندی است برخی منابع خبری با استناد به انبوه مشکلات فزاینده محیط زیستی تالاب انزلی، از احتمال خارج شدن نام آن از فهرست ۱۰ تالاب بر تر کنوانسیون جهانی رامسر سخن می گویند.

هرچند که معاون امور تالاب ها و پارک های ملی دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در این باره گفته است: «تالاب انزلی یکی از قدیمی ترین و جزو اولین تالاب هایی است که در فهرست کنوانسیون جهانی رامسر به ثبت رسیده و قرار نیست از این فهرست خارج شود.»

بررسی های زیست محیطی نشان می دهد که تالاب انزلی محل تخم ریزی آبزیان و پناهگاه و مأمن پرندگان بومی و مهاجر است و با بیش از ۱۰۰ گونه پرنده، ۵۰ گونه ماهی و صد ها گونه موجودات گیاهی اکوسیستم کم نظیری دارد.

تالاب انزلی را بشناسید

تالاب انزلی از نوع تالاب های ساحلی «Coastal Wetland» است و به وسیله یک کانال کشتیرانی که از طریق دو موج شکن واقع در تاسیسات بندرگاه انزلی حمایت می شوند، به دریای خزر متصل است. حوضه آبریز تالاب دارای مساحتی حدود ۳۷۴ هزار هکتار است و البته این تالاب جزو تالاب های طبیعی و آب شیرین کشور، دارای ۱۱ رود اصلی و ۳۰ رود فرعی است که پس از آبیاری مزارع و شالیزار ها به همراه جریان های سطحی حوضه آبریز تالاب به آن وارد می شوند.

تالاب انزلی از نظر ژئولوژیکی جوان است و در ارتباط با تغییرات سطح آب دریای خزر و فعالیت فرسایشی رودخانه های ورودی در طول مسیرشان در جلگه شکل گرفته است.

رودخانه های اصلی تالاب از طریق موج شکن های بندرانزلی به دریای خزر مرتبط می شوند و در خصوص مواد معدنی موجود در رسوبات تالاب وامکان بهره برداری اقتصادی از این رسوبات گزارشات متعددی موجود است.

فواید اقتصادی تالاب انزلی

بر اساس اکتشافات ژئوشیمیایی که بر روی رسوبات تالاب به عمل آمده است وجود پاره ای عناصر در رسوبات تالاب قطعی شده است که از بعد اقتصادی احتمالا می توانند قابل توجه باشند.

رسوبات تالاب برای ردیابی ۶ نوع اکسید و ۱۸ عنصر مورد تجزیه قرار گرفته است. این اکسید ها عبارتند از: تیتانیوم، سیلسیوم، آهن، کلسیوم، آلومینیوم و منیزیم کلا در رسوبات تالاب اکسید آلومینیوم و سیلسیوم ۵۰ % و کلسیم و منیزیم حدود ۲۰ % کل رسوبات را تشکیل می دهند و همچنین عمده ترین عناصر با ارزش اقتصادی که در رسوبات تالاب وجود دارند، عبارتند از: ایتریم، اسکاندیم، گالیم که فقط مقدار گالیم آن حدود ۶۶ قسمت در میلیون بوده و این رقم عیار قابل توجهی از این عنصر در طبیعت است.

قرار گرفتن تالاب انزلی در فهرست مونترو

تالاب یا مرداب انزلی جزو اولین تالاب هایی است که در کنوانسیون جهانی رامسر به ثبت رسید (۱۳۵۴)، اما حدود ۱۵ سال است در فهرست مونترو قرارگرفته است. این فهرست که یک بخش الحاقی به کنوانسیون رامسر است، تالاب هایی را که در معرض تخریب قرار دارند، در بر دارد.

کنوانسیون رامسر مربوط به تالاب های مهم بین المللی به ویژه تالاب هایی است که به زیستگاه پرندگان آبزی معروف هستند. این کنوانسیون پیمانی بین المللی برای حفاظت از تالاب ها، حیوانات و گیاهان وابسته به آن ها (به ویژه پرندگان آبزی) است که در سال ۱۹۷۱ میلادی در شهر رامسر به تصویب رسید. در ابتدا این معاهده به امضای نمایندگان ۱۸ کشور شرکت کننده رسید، اما امروزه ۱۶۹ کشور جهان عضو این پیمان هستند.

فهرست مونترو چیست؟

اما در فهرست مونترو تالاب هایی ثبت می شوند که دارای تغییرات اکولوژیک بوده اند و در حالت کلیتر، آن دسته از تالاب های ثبت شده که به علت شرایطی مثل بهره برداری نادرست، جنگ، فجایع زیست محیطی، خشکسالی و... در معرض خطر قرار می گیرند را به «فهرست مونترو» وارد می کنند.

در فهرست مونترو، اسامی تالاب هایی که در معرض خطر هستند نوشته می شود و دفتر کنوانسیون رامسر از دولت های عضو می خواهد با کمک های علمی و مالی به کشور صاحب تالاب کمک کنند تا از مرگ تالاب جلوگیری شود.

تالاب انزلی با وجود شعارهای بسیار در زمینه احیا، همچنان در وضعیت نامطلوبی بسر می برد و کماکان در فهرست تالاب های در خطر نابودی یا مونترو قرار دارد.

آلودگی فاضلاب عمده ترین مشکل تالاب انزلی

این در حالی است که کار شناسان، عمده ترین عامل مشکل ساز برای تالاب را آلودگی فاضلاب می دانند.

بخش اعظم فاضلاب حوزه سه هزار و ۶۱۰ کیلومتری حوزه آبخیز تالاب وارد آن می شود و کلان شهر رشت در صدر این آلوده کنندگان قرار دارد.

ورود شیرابه زباله های انباشته شده در سراوان به آب های زیرزمینی، فاضلاب بیمارستان ها، فاضلاب صنعتی شهر رشت و رسوبات حاصل از فرسایش بالادست دیگر عوامل مشکل ساز برای تالاب انزلی است.

هجوم گیاهی غیر بومی به نام آزولا

یکی دیگر از مشکلات این تالاب هجوم گیاهی غیر بومی به نام آزولا است که موانعی را برای تالاب به وجود آورده است، آزولا جلبکی است که در سال های ۱۳۶۶ و ۱۳۶۷ از کشور فیلیپین به ایران وارد شد، در واقع یک گیاه سطح زی است که روی سطح آب رشد می کند. این گیاه روی آب شناور می شود و سرشار از ازت است، اما مشکلی که برای آبزیان و تالاب ایجاد می کند، این است که از نفوذ نور به اعماق آب جلوگیری می کند در نتیجه موجوداتی که برای فوتوسنتز به نور نیاز دارند، با مشکل مواجه می شوند و چون ریشه های آزولا اکسیژن آب را می گیرد، کمبود اکسیژن در آب به وجود می آید و باعث خفگی آبزیان می شود. این گیاه همچنین مانع نشستن پرندگان روی سطح آب و مانع پیدا کردن غذا توسط آن ها می شود و نوعی حفاظ روی سطح آب ایجاد می کند، هر چند اثرات شیمیایی مخربی ندارد.

پنج شناسه اصلی تهدید کننده توان زیست پالایی تالاب انزلی

به اختصار شاید بتوان پنج شناسهٔ اصلی تهدید کنندهٔ توان زیست پالایی تالاب انزلی را افزایش رسوب وارد شده به تالاب، افزایش پس آب ها و پسماندهای تخلیه شده در تالاب، تغییر کاربری اراضی و تبدیل بخشی از اراضی حاشیهٔ تالاب به زمین های کشاورزی، جاده سازی و در نهایت رشد بی رویه دانست. با این وجود عوامل مخرب دیگری هم وجود دارند که پیوسته به مکیدن شیرهٔ جان تالاب انزلی مشغول هستند که البته اغلب ریشه ای انسانی دارند و باعث شده تا در سه دهه اخیر عمق تالاب انزلی از ١١متر به کمتر از ٢متر رسیده و تالاب را در آستانه رقم زدن فاجعه زیست محیطی دیگری قرار دهد.

راه حل احیای تالاب انزلی و خروج از لیست سیاه

کار شناسان اعتقاد دارند مرحله نخست طرح احیای تالاب انزلی شامل شش پروژه از جمله احداث چهار سد رسوب گیر در دهانه رودخانه های اصلی ورودی تالاب به منظور جلوگیری از ورود حجم عظیم رسوبات به تالاب انزلی و دو پروژه بازگشایی آبراهه های قدیمی برای برقراری دوباره ارتباط بیولوژیک و اکولوژیک بین بخش های مختلف تالاب و همچنین لایروبی بخشی از پهنه تالاب است.

این در حالی است که معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست کشور اذعان کرده است که تاکنون اقدامات موثری برای احیای تالاب صورت نگرفته است.

کمااینکه به گفته  نمایندگان مجلس بودجه 20 میلیاردی احیای تالاب انزلی در سال ۹۳ می توانست با استفاده از روش های طبیعی میکروب زدایی، حجم پس آب های وارده به تالاب انزلی را استانداردسازی کند و آلودگی تالاب را به حداقل برسانند اما مشخص نیست چرا اقدام جدی صورت نمی گیرد.

به نظر می رسد سازمان حفاظت از محیط زیست باید هر چه سریع تر با طراحی تله های رسوب گیر و اقدام به لایروبی بستر تالاب از بار اضافی آن در کوهتا ترین زمان ممکن کاسته و آنگاه با توانمند سازی جوامع محلی و ملزم کردن واحدهای صنعتی و شهری و کشاورزی به تصفیهٔ سامانهٔ فاضلاب و پس آب و پسماند خود گامی موثر برای بازگشت حیات به انزلی بردارد.

اتاق خبر24