۱۳۹۴/۰۹/۰۳ ۰۹:۴۹
به گزارش گیل خبر، کارشناس مسئول داروئی معاونت بهداشتی گیلان گفت:ابتلا به شپش یکی از بیماریهای شایع در همه سنین بویژه در سنین مدرسه می باشد
دکتر حمید قهرمانی در گفتگوئی گفت: اگر چه بهبود وضعیت بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی تاثیر بسزایی در کاهش آلودگی به شپش داشته است، اما همچنان این انگل گستردگی جهانی دارد، به طوری که در دهه گذشته در ایالات متحده آمریکا هر سال 6 میلیون مورد ابتلا به شپش گزارش می شود.
وی اضافه کرد:شپش مختص جامعه یا طبقه اجتماعی خاصی نبوده و تمام افراد جامعه را مخصوصا در فصول سرد سال ممکن است درگیر کند. شیوع این بیماری در کودکان بسیار بیشتر است و در جنس مونث شایع تر از جنس مذکر است.
دکتر قهرمانی با بیان اینکه ابتلا به شپش سر در تمام جوامع دیده میشود و برای مثال در بچه های مدارس ابتدایی کانادا در هر زمان حدود 2% ابتلا به شپش سر وجود دارد به عبارتی دیگر ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی نداشته در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد و حتی در مومیایی های مصر باستان هم رشک های مرده دیده شده است،ادامه داد:این حشره، به دنبال تماس های نزدیک بین فردی یا هنگامی که افراد خانواده در فصول سرد برای تامین گرما لباس های بیشتری می پوشند و به صورت دسته جمعی زندگی می کنند، از شخصی به شخص دیگر انتقال می یابد.
وی با اشاره به اینکه شپش حشره کوچکی به رنگ سفید مایل به خاکستری است که دارای دهانی مخصوص مکیدن خون، دو شاخک و سه جفت پای کوتاه است،خاطر نشان کرد:شپش یک انگل خارجی بدن انسان محسوب می شود. می تواند سر، بدن را آلوده کند. تخم شپش «رشک» نام دارد و بیضی شکل و سفیدرنگ و به اندازه ته سنجاق است و به مو و درز لباس ها می چسبد.
شپش سر در کودکان مدارس ابتدایی شیوع بیشتری دارد
کارشناس مسئول داروئی معاونت بهداشتی گیلان با بیان اینکه شپش در مو و لباس زندگی می کند و فقط به خاطر تغذیه روی سطح بدن می آید و خودش را به پوست بدن می چسباند و پوست را سوراخ کرده و بزاق خود را در زیر پوست تزریق کرده و با مکیدن خون، مواد زائدی را نیز از خود دفع می کند. همین تلقیح مواد زائد و بزاق به زیر پوست منجر به ایجاد برآمدگی قرمز رنگ خارش داری می شود، تصریح کرد:از نظر شدت و شیوع آلودگی به انواع شپش، عواملی چون سن، جنس، نژاد، وضعیت اقتصادی و اجتماعی موثر شناخته شده اند. آلودگی در تمام گروه های سنی دیده می شود ولی شپش سر در کودکان (سنین مدارس ابتدایی) شیوع بیشتری دارد.
وی افزود:اگر چه به طور معمول شپش در جوامع فقیر و متراکم شایع تر است، ولی در شرایط همه گیری کلیه طبقات اجتماعی و اقتصادی جامعه را فرا می گیرد و حتی در جوامع چندنژادی مشاهده شده که شپش سر در سفیدپوستان شایع تر از سیاه پوستان است.
دکتر قهرمانی با بیان اینکه دختران بیش از پسران مبتلا مى شوند و بچه ها در سنین مدرسه بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا هستند،افزود:طول عمر این مزاحم هاى کوچک کمتر از 30 روز است. اما هر شپش ماده بین 50 تا 150 عدد تخم به جا می گذارد که هر کدام از این تخم ها در یک کپسول بسیار چسبناک قرار گرفته اند. این کپسول از فاصله تقریبا 5 میلیمترى ریشه مو به مو می چسبد و به راحتى جدا نمی شود.
وی ادامه داد:عامل مولد بیمارى یکى از انواع شپش است که به طور اختصاصى موهاى سر را درگیر مى کند. شپش بالغ با حرکت روى سر روزانه ۴ تا ۶ تخم روى موها قرار مى دهدکه به وسیله یک اتصال محکم به موها متصل مى گردند که به نام رشک نامیده مى شوند که به رنگ سفید و چسبیده به ساقه مو مشاهده مى شود.
دکتر قرمانی گفت:شپش سر حشره ای بدون بال است که در سر انسان زندگی کرده ، از آن تغذیه می کندو شپش سر تقریبا هر چهار ساعت از خون تغذیه می کند.
دارای شش پا است که طوری طراحی شده اند که قادر به چنگ زدن به مو باشد ولی توانایی پریدن ندارد. شکستن هر پا (با شانه زدن ) باعث مرگ شپش خواهد شد.
اندازه آن حدود یک تا دو میلی متر است ، به عبارتی دیگر ریز، اما قابل مشاهده است.
شپش ماده بالغ طی عمر حدودا یک ماهه خود ، روزانه 4 تا 6 تخم می گذارد. این تخم ها به مو در نزدیکی پوست سر که دما و رطوبت مناسب را داراست می چسبند و پس از 7 روز ،شپش ها از تخم سر بیرون می آورند و طی 3 بار پوسته ریزی به شپش بالغ تبدیل می شو.ند
خارش از علائم شپش سر است
قهرمانی با اشاره به اینکه اولین علائم بالینی در سر، موقعی اتفاق می افتد که شپش شروع به حرکت می کند که معمولاً از حاشیه دو طرف سر شروع می شود و بعد به طرف مرکز سر گسترش می یابد. در این هنگام بیمار احساس خارش در سر می کند. به تدریج خارش سر افزایش یافته و در سر خراشیدگی با ناخن پیش می آید. گاهی در موارد پیشرفته غدد لنفاوی اطراف سر در ناحیه گردن برجسته می شود،ادامه داد:شپش سر انگلی است که روی پوست سر و موی انسان زندگی می کند و از خون و لایه های سطحی پوست تغذیه می نماید. شپش سر با شپش بدن تفاوت دارد و فقط در ناحیه سر دیده می شود.شپش 2 تا 4 میلیمتر طول دارد و به ندرت در حین معاینه با چشم دیده می شود،خاطر نشان کرد:این تخمها به راحتی با شوره و ذرات پوسته سر و همچنین پوسته های سیلندری دور مو که اغلب رسوب تافت و نرم کننده های مو می باشند اشتباه می شود. تخم شپش به یک سمت مو در نزدیکی ریشه مو بطور مایل می چسبد و جدا کردن آن از موی سر با دست غیر ممکن است.
ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی ندارد
کارشناس مسئول داروئی معاونت بهداشتی گیلان گفت:ابتلا به شپش سر در تمام جوامع دیده میشود و برای مثال در بچه های مدارس ابتدایی اروپای غربی در هر زمان حدود 2% ابتلا به شپش سر وجود دارد به عبارتی دیگر ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی نداشته در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد و حتی در مومیایی های مصر باستان هم رشک های مرده دیده شده است.ازدحام جمعیت باعث می شود که شپش بتواند از سری به سری دیگر برود و از آنجایی که تماس نزدیک در بچه ها امری شایع است ، شپش سر بیشتر در این گروه سنی اتفاق می افتد ، هر چند هر کس در هر شرایط آب و هوایی ممکن است مبتلا شود.
طول مو، جنس، سن و رنک مو تاثیری در انتقال شپش نداشته، شامپو کردن معمولی باعث از بین رفتن یا پیشگیری از آن نمی شود و شستشو با سرکه هم تاثیری ندارد.تراشیدن موها اگر چه موثر است اما راه حل مناسبی به شمار نیامده کاملا غیرضروری است.
شپش سر به هر حال از سر فرد دیگری به شما یا خانواده شما منتقل شده و شکستن زنجیره انتقال تنها با درمان موثر و برررسی تمامی موارد تماس میسر می شود.
انتقال شپش در افراد خانواده به سرعت رخ مى دهد
دکتر قهرمانی هشدار داد:انتقال از یک فرد به فرد دیگر مى تواند از طریق تماس مستقیم یا استفاده از وسائل شخصى دیگران مثل شانه، کلاه، شال، حوله و روسرى صورت گیرد. انتقال در افراد خانواده به سرعت و سهولت رخ مى دهد. ابتلا قبلى به شپش ایمنى ایجاد نمى کند. بنابراین یک فرد ممکن است بیش از یکبار به بیمارى مبتلا شود.
وی با اشاره به اینکه بزاق و ترشحات شپش سر محرک بوده و باعث خارش قابل توجه می شود اما تقریبا همه افراد با اطلاع یافتن از وجود شپش سر در نزدیکان خود، ناگهان دچار خارش سر میشوند! بنابراین طبیعی است که صرفا وجود خارش کافی نبوده ، لازمست که معاینه و بررسی دقیق تری انجام شود خیلی از اوقات هم، مدرسه یا همسایگان ممکن است شما را از وجود شپش در دانش آموزان مطلع کنند و لازمست که شما خانواده خود را از این نظر بررسی کنید،گفت:شپش سر اغلب با چسبیدن به قاعده مو خود را از چشمان شما مخفی می کند، ضمن آنکه از نور و گرما هم گریزان بوده ، غالبا دور از تاج سر قرار می گیرد لذا بیشتر مشاهده رشک های چسبیده به سر است که شک به بیماری را بر می انگیزد.
کارشناس مسئول داروئی معاونت بهداشتی گیلان در خصوص تشخیص رشک را از شوره سر و سایر حالات مشابه گفت:شوره سر در واقع پوست مرده است که به راحتی از مو جدا می شود. گاهی اوقات بقایای اسپری های مو هم ممکن است با رشک اشتباه شوند، اما توجه به چند نکته ما در تشخیص رشک کمک می کند: رشک ها همیشه یک شکل و تخم مرغی شکل بوده ، به مو در نزدیکی پوست سر چسبیده اند و عمدتا در گیجگاهها، بالای گوش ها و پشت گردن دیده میشوند و برای جدا کردن آن ها از مو استفاده از ناخن ها ضروری بوده ، به راحتی جدا نمی شوند.
برای پیدا کردن تخم شپش منطقه به منطقه مو را بایدگشت
دکتر قهرمانی گفت: برای پیدا کردن تخم شپش می بایست با حوصله تمام از یک گیجگاه به طرف مقابل ، منطقه به منطقه مو را گشت و بهتر است این کار زیر نور مناسب انجام شده و البته استفاده از یک ذره بین هم می تواند کمک کننده باشد. ضمنا این دقت را هم باید معطوف داشت که نزدیکی زیاد سر به فرد مورد معاینه ، می تواند باعث منتقل شدن شپش به سر فرد معاینه کننده شود.
شک به بیمارى اولین قدم تشخیص شپش سر است. همانطوریکه پیشتر نیز ذکر شد موارد شپش سر در تمام افراد جامعه حتى در افراد با رعایت بهداشت فردى بالا نیز ممکن است دیده شود. خارش سر بخصوص خارش بدون علت در یک کودک در سنین مدرسه باید از این جهت مورد بررسى قرار گیرد. به احتمال کم ممکن است بتوان شپش را از سر جدا کرد و با احتمال بیشتر مى تواند رشک هاى چسبیده به موى سر را یافت. در افراد بخصوص کودکانى که ضایعات عفونى مثل زرد زخم یا ضایعات شبه اگزمایى در ناحیه سر و پشت گردن به کرات دیده مى شود احتمال وجود شپش را باید مدنظر داشت.
وی افزود:وقتى شپش روى سر راه مى رود یا از خون فرد تغذیه مى کند علائم اصلى بیمارى یعنى خارش ایجاد مى شود. معمولاً خارش در ناحیه پشت سر و اطراف گوش ها بوده و یا دراین نقاط از شدت بیشترى برخوردار است.پس از چند روز تا چند هفته خارش تشدید مى گردد. مى تواند به همراه عفونت هاى سر، چسبیدن موهاى سر به همدیگر و بزرگ شدن غدد لنفاوى پشت گردن باشد. اغلب شپش روى سر به راحتى دیده نمى شود مگر در مواردى که تعدادى زیاد از شپش روى سر وجود داشته باشد.
چگونه می توان از بروز بیماری پیشگیری کرد؟
حمید قهرمانی ادامه داد:با جدا کردن بیماران درمان نشده از افراد سالم و درمان سریع آنها می توان از انتقال بیماری جلوگیری کرد. ( در مکانهایی همچون مدارس و پرورشگاهها و …) با رعایت بهداشت تا حد زیادی می توان مانع ایجاد بیماری شد. زیرا انگل بر اثر مواد شوینده از بین می رود. هر چند تخم انگل خیلی مقاوم است
پیشگیرى معمولاً با ارتقا بهداشت کل جامعه است. درمان زودرس موارد با آگاهى دادن به والدین، آموزگاران و افراد دیگر جامعه مى تواند با کنترل هرچه سریعتر موارد مبتلا به کاهش ابتلا سایرین کمک کننده باشد و در آخر لازم به ذکر مجدد است که شپش سر در هر طبقه اجتماعى و اقتصادى مى تواند دیده شود و رعایت دقیق موازین بهداشتى هرچند بسیار مفید و کمک کننده ولى احتمال ابتلا را منتفى نمى سازد.
شپش سر از طریق انتقال مستقیم از انسان آلوده به انسان سالم ایجاد می شود
کارشناس مسئول داروئی معاونت بهداشتی گیلان با اشاره به اینکه شپش از طریق لوازم شخصی آلوده مثل شانه، کلاه، روسری، ملحفه و غیره به سرعت منتقل می شود و این بیماری در سنین مدرسه (18-7 سالگی) بسیار شایع تر از سنین دیگراست و در هر دو جنس مذکر و مؤنث دیده می شود. هر چند در دختران به علت موهای بلند و پر حجم، بیشتر دیده می شود. این بیماری اگر به مدت طولانی ادامه یابد ، احتمال گسترش آن به قسمت های دیگر بدن وجود دارد،گفت:سابق بر این تنها راه نجات از دست شپشها، تراشیدن موها از ته بود. اما امروزه شامپوهاى ضد شپش همه جا در دسترس هستند. فرد شپش زده باید یک دوره مشخص از این نوع شامپوها استفاده کند. این شامپو ها به علت دارا بودن ترکیبات شیمیایى بخصوص باعث مرگ شپش ها می شوند و به مرور زمان با حل کردن کپسول تخم ها آنها را از مو جدا می کنند. شامپو هاى ضد شپش از شوینده هاى قوى به شمار می آیند و تا حدى نیز سمى هستند. اگر زخم هاى سر زیاد باشد، استفاده از این نوع شامپو ها می تواند تولید عفونت کند. بهتر است قبل از استفاده حتما با پزشک مشورت شود..
وی افزود:اولین نکته این است که درمان فرد بیمار در آلودگی به شپش تاثیرگذار نیست. حتی اگر با بهترین روش ها نیز درمان شود. چرا که اگر فردی در مجاورت و تماس نزدیک با یک فرد آلوده به شپش قرار داشته باشد، حداکثر تا 2 هفته بعد مجددا آلوده می شود. پس مهمترین اصل در مبارزه با شپش، انجام درمان دسته جمعی و همگانی و رفع آلودگی از کلیه لوازم و وسایل مورد استفاده افراد به طور همزمان است.
حمید قهرمانی در مورد مهمترین نکته در مهار شپش دانش آموزان گفت:بازدید روزانه موی سر و در صورت لزوم بازدید لباس و بدن آنها توسط معلمان و مربیان مدارس و ارجاع سریع موارد آلوده به واحدهای بهداشتی درمانی برای درمان فرد آلوده به همراه خانواده و اطرافیان وی است. پس از درمان ضدشپش، احتمال انتقال آلودگی از بین می رود و دانش آموز می تواند به مدرسه باز شود.در اوایل ، که بیماری هنوز گسترش نیافته است با کوتاه کردن موها، استحمام روزانه و جوشاندن وسایل شخصی می توان آن را از بین برد.
نیازى به ضدعفونى کردن کل خانه وجود ندارد
وی تصریح کرد:اغلب بیماران توسط شامپوهاى مخصوص و بندرت داروهاى خوراکى درمان مى شوند. نکته مهم این است که باید تمام افرادى که ساعات زیادى را در کنار هم سپرى مى کنند مثل اعضا یک خانواده همزمان مورد درمان قرار گیرند. هرچند که علامتى وجود نداشته باشد وحتى در معاینه توسط پزشک نیز علامتى دال بر دیگرى در سایر افراد خانواده وجود نداشته باشد. بنابراین اگر یک فرد در یک خانواده مبتلاست تمامى اعضا باید درمان شوند. معمولاً علت شکست درمان بیماران نیز عدم رعایت همین نکته است. برخى موارد درمان نیاز به تکرار پس از یک هفته دارند که ضرورتاً باید انجام گیرد. روسرى، شانه، برس، کلاه، شال و روبالشى و ملحفه بایددر آب داغ شسته شوند. لوازم بهداشتى فردى باید در الکل خیسانده شده و یا در حرارت نسبتاً بالا شسته شوند. ضدعفونى و شست و شوى فرش و موکت ومبلمان ضرورتى نداشته و نیازى به ضدعفونى کردن کل خانه وجود ندارد. استفاده از شانه هاى با دندانه ریز جهت برداشتن رشک چسبیده به موها مى تواند کمک کننده باشد ولى تراشیدن موهاى سرتوصیه نمى شود.
حمید قهرمانی در خصوص دارو درمانی در شپش سر افزود:نکته اول و مهمترین نکته این است که این داروها شدیدا سمی است . این داروها به هیچ عنوان خوراکی نیست دارو را در حمام مصرف کنید و بعد از آلوده شدن دست به دارو هرگز دست را به دهن نگذارید و با دست آلوده چیزی نخورید.شامپوهای ضد شپش بسیار مؤثر هستندمی رود برای اطفال و خانمهای حامله توصیه نمی شود.
درمان شپش سر با استفاده از سرکه
وی راه دیگرى نیز براى مبازه با شپش هاى سر را حل دو قاشق غذا خورى سرکه را در یک لیتر آب عنوان کرد و تصریح کرد:سپس تمام سر و موها را با این محلول خیس کنید. بعد از چند دقیقه با یک شانه دندانه ریز موها را خوب شانه کنید. محلول آب و سرکه کپسول تخم ها را سست می کند و شانه دندانه ریز به جدا کردن آنها از موها کمک می کند.همه لباسها و ملافه هایى که با فرد شپش زده در ارتباط بوده اند باید تا حد ممکن با آب داغ شسته شوند. درجه حرارت بالاتر از 51 درجه شپش ها را از بین می برد. وسایلى که قابل شستشو نیستند را می توان به جاى دور انداختن در یک پلاستیک در بسته به مدت دو هفته در یخچال قرار داد.
کارشناس مسئول داروئی معاونت بهداشتی گیلان گفت:اگر فرد یا فرزندان وی دچار این مشکل شده است حتما دوستان و اطرافیان را از مشکل خود آگاه کنید. دلیلى براى ترس یا خجالت وجود ندارد. جلوگیرى از گسترش بیمارى از بازگشت آن به سوى فرد هم جلوگیرى می کند.اما بهترین راه بیشگیرى از شپش زدگى، استفاده از وسایل شخصى است. وسایلتان را به کسى قرض ندهید از کسى هم قرض نگیرید.
دکتر قهرمانی با اشاره به اینکه در درمان شپش سر دو نکته مهم را باید همواره به خاطر داشت ،ادامه داد:دو بار درمان به فاصله 7 تا 10 روز لازمست ، چرا که اگر چه با درمان نخست ، شپش های سر و اکثر تخم های آن از بین می روند ، اما از آنجایی که امکان سر برون آوردن آنها تا 7 روز بعد از تخم ها وجود دارد ، لذا بهتر است به فاصله 7 تا 10 روز ، درمان مجدد انجام شود تا پیش از آنکه این شپش های جدید بالغ شده و توانایی حرکت پیدا کنند ، از بین بروند. و دوم اینکه تمام موارد تماس احتمالی باید درمان شوند، در غیر اینصورت همیشه احتمال ابتلای مجدد وجود خواهد داشت.
دخترها بیشتر از پسرها به شپش سر مبتلا می شوند
وی افزود:دخترها بیشتر از پسرها به شپش سر مبتلا می شوند که علت آن تماس سر به سر بیشتر در این جنس است. این نکته مهم است که هر کسی می تواند بدون ارتباط با شرایط اجتماعی – اقتصادی خاص یا وضعیت خاص بهداشت فردی اش به شپش مبتلا شود . شپش در آب زنده نمی ماند زیرا از طریق سوراخ های کوچکی که در اطراف بدنش بنام اسپیراکل دارد تنفس می کند بهمین دلیل در مناطقی مثل استخر قادر به فعالیت نیست و از طریق شنا و استخر منتقل نمی شود.
دکتر قهرمانی تصریح کرد:اگر کودک شما مبتلا به شپش شد بدانید که بدترین اتفاق عالم برای او رخ نداده است و مهم ترین نکته آن است که در این خصوص والدین ترس بخود راه ندهند . البته شپش اگر برای مدتی بدون درمان بماند می تواند مشکلاتی برای سلامتی فرد و دیگران ایجاد کند . بزرگ ترین مشکل ایجاد حس مشمئز کننده ای است که در دوستان و اطرافیان فرد مبتلا بوجود آمده و به مختل شدن روابط بین فردی می انجامد.ابتلا به شپش یکی از بیماریهای شایع در همه سنین بویژه در سنین مدرسه است.شپش علاوه بر ناراحتیهایی که در اثر گزش ایجاد می کند ، ناقل بیماری تیفوس و تب راجعه است.بنابراین آگاهی از علائم و نشانه های این بیماری در مدارس ، گامی مثبت در جهت کنترل بیماری محسوب می شود.
ایسنا
وی اضافه کرد:شپش مختص جامعه یا طبقه اجتماعی خاصی نبوده و تمام افراد جامعه را مخصوصا در فصول سرد سال ممکن است درگیر کند. شیوع این بیماری در کودکان بسیار بیشتر است و در جنس مونث شایع تر از جنس مذکر است.
دکتر قهرمانی با بیان اینکه ابتلا به شپش سر در تمام جوامع دیده میشود و برای مثال در بچه های مدارس ابتدایی کانادا در هر زمان حدود 2% ابتلا به شپش سر وجود دارد به عبارتی دیگر ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی نداشته در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد و حتی در مومیایی های مصر باستان هم رشک های مرده دیده شده است،ادامه داد:این حشره، به دنبال تماس های نزدیک بین فردی یا هنگامی که افراد خانواده در فصول سرد برای تامین گرما لباس های بیشتری می پوشند و به صورت دسته جمعی زندگی می کنند، از شخصی به شخص دیگر انتقال می یابد.
وی با اشاره به اینکه شپش حشره کوچکی به رنگ سفید مایل به خاکستری است که دارای دهانی مخصوص مکیدن خون، دو شاخک و سه جفت پای کوتاه است،خاطر نشان کرد:شپش یک انگل خارجی بدن انسان محسوب می شود. می تواند سر، بدن را آلوده کند. تخم شپش «رشک» نام دارد و بیضی شکل و سفیدرنگ و به اندازه ته سنجاق است و به مو و درز لباس ها می چسبد.
شپش سر در کودکان مدارس ابتدایی شیوع بیشتری دارد
کارشناس مسئول داروئی معاونت بهداشتی گیلان با بیان اینکه شپش در مو و لباس زندگی می کند و فقط به خاطر تغذیه روی سطح بدن می آید و خودش را به پوست بدن می چسباند و پوست را سوراخ کرده و بزاق خود را در زیر پوست تزریق کرده و با مکیدن خون، مواد زائدی را نیز از خود دفع می کند. همین تلقیح مواد زائد و بزاق به زیر پوست منجر به ایجاد برآمدگی قرمز رنگ خارش داری می شود، تصریح کرد:از نظر شدت و شیوع آلودگی به انواع شپش، عواملی چون سن، جنس، نژاد، وضعیت اقتصادی و اجتماعی موثر شناخته شده اند. آلودگی در تمام گروه های سنی دیده می شود ولی شپش سر در کودکان (سنین مدارس ابتدایی) شیوع بیشتری دارد.
وی افزود:اگر چه به طور معمول شپش در جوامع فقیر و متراکم شایع تر است، ولی در شرایط همه گیری کلیه طبقات اجتماعی و اقتصادی جامعه را فرا می گیرد و حتی در جوامع چندنژادی مشاهده شده که شپش سر در سفیدپوستان شایع تر از سیاه پوستان است.
دکتر قهرمانی با بیان اینکه دختران بیش از پسران مبتلا مى شوند و بچه ها در سنین مدرسه بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا هستند،افزود:طول عمر این مزاحم هاى کوچک کمتر از 30 روز است. اما هر شپش ماده بین 50 تا 150 عدد تخم به جا می گذارد که هر کدام از این تخم ها در یک کپسول بسیار چسبناک قرار گرفته اند. این کپسول از فاصله تقریبا 5 میلیمترى ریشه مو به مو می چسبد و به راحتى جدا نمی شود.
وی ادامه داد:عامل مولد بیمارى یکى از انواع شپش است که به طور اختصاصى موهاى سر را درگیر مى کند. شپش بالغ با حرکت روى سر روزانه ۴ تا ۶ تخم روى موها قرار مى دهدکه به وسیله یک اتصال محکم به موها متصل مى گردند که به نام رشک نامیده مى شوند که به رنگ سفید و چسبیده به ساقه مو مشاهده مى شود.
دکتر قرمانی گفت:شپش سر حشره ای بدون بال است که در سر انسان زندگی کرده ، از آن تغذیه می کندو شپش سر تقریبا هر چهار ساعت از خون تغذیه می کند.
دارای شش پا است که طوری طراحی شده اند که قادر به چنگ زدن به مو باشد ولی توانایی پریدن ندارد. شکستن هر پا (با شانه زدن ) باعث مرگ شپش خواهد شد.
اندازه آن حدود یک تا دو میلی متر است ، به عبارتی دیگر ریز، اما قابل مشاهده است.
شپش ماده بالغ طی عمر حدودا یک ماهه خود ، روزانه 4 تا 6 تخم می گذارد. این تخم ها به مو در نزدیکی پوست سر که دما و رطوبت مناسب را داراست می چسبند و پس از 7 روز ،شپش ها از تخم سر بیرون می آورند و طی 3 بار پوسته ریزی به شپش بالغ تبدیل می شو.ند
خارش از علائم شپش سر است
قهرمانی با اشاره به اینکه اولین علائم بالینی در سر، موقعی اتفاق می افتد که شپش شروع به حرکت می کند که معمولاً از حاشیه دو طرف سر شروع می شود و بعد به طرف مرکز سر گسترش می یابد. در این هنگام بیمار احساس خارش در سر می کند. به تدریج خارش سر افزایش یافته و در سر خراشیدگی با ناخن پیش می آید. گاهی در موارد پیشرفته غدد لنفاوی اطراف سر در ناحیه گردن برجسته می شود،ادامه داد:شپش سر انگلی است که روی پوست سر و موی انسان زندگی می کند و از خون و لایه های سطحی پوست تغذیه می نماید. شپش سر با شپش بدن تفاوت دارد و فقط در ناحیه سر دیده می شود.شپش 2 تا 4 میلیمتر طول دارد و به ندرت در حین معاینه با چشم دیده می شود،خاطر نشان کرد:این تخمها به راحتی با شوره و ذرات پوسته سر و همچنین پوسته های سیلندری دور مو که اغلب رسوب تافت و نرم کننده های مو می باشند اشتباه می شود. تخم شپش به یک سمت مو در نزدیکی ریشه مو بطور مایل می چسبد و جدا کردن آن از موی سر با دست غیر ممکن است.
ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی ندارد
کارشناس مسئول داروئی معاونت بهداشتی گیلان گفت:ابتلا به شپش سر در تمام جوامع دیده میشود و برای مثال در بچه های مدارس ابتدایی اروپای غربی در هر زمان حدود 2% ابتلا به شپش سر وجود دارد به عبارتی دیگر ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی نداشته در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد و حتی در مومیایی های مصر باستان هم رشک های مرده دیده شده است.ازدحام جمعیت باعث می شود که شپش بتواند از سری به سری دیگر برود و از آنجایی که تماس نزدیک در بچه ها امری شایع است ، شپش سر بیشتر در این گروه سنی اتفاق می افتد ، هر چند هر کس در هر شرایط آب و هوایی ممکن است مبتلا شود.
طول مو، جنس، سن و رنک مو تاثیری در انتقال شپش نداشته، شامپو کردن معمولی باعث از بین رفتن یا پیشگیری از آن نمی شود و شستشو با سرکه هم تاثیری ندارد.تراشیدن موها اگر چه موثر است اما راه حل مناسبی به شمار نیامده کاملا غیرضروری است.
شپش سر به هر حال از سر فرد دیگری به شما یا خانواده شما منتقل شده و شکستن زنجیره انتقال تنها با درمان موثر و برررسی تمامی موارد تماس میسر می شود.
انتقال شپش در افراد خانواده به سرعت رخ مى دهد
دکتر قهرمانی هشدار داد:انتقال از یک فرد به فرد دیگر مى تواند از طریق تماس مستقیم یا استفاده از وسائل شخصى دیگران مثل شانه، کلاه، شال، حوله و روسرى صورت گیرد. انتقال در افراد خانواده به سرعت و سهولت رخ مى دهد. ابتلا قبلى به شپش ایمنى ایجاد نمى کند. بنابراین یک فرد ممکن است بیش از یکبار به بیمارى مبتلا شود.
وی با اشاره به اینکه بزاق و ترشحات شپش سر محرک بوده و باعث خارش قابل توجه می شود اما تقریبا همه افراد با اطلاع یافتن از وجود شپش سر در نزدیکان خود، ناگهان دچار خارش سر میشوند! بنابراین طبیعی است که صرفا وجود خارش کافی نبوده ، لازمست که معاینه و بررسی دقیق تری انجام شود خیلی از اوقات هم، مدرسه یا همسایگان ممکن است شما را از وجود شپش در دانش آموزان مطلع کنند و لازمست که شما خانواده خود را از این نظر بررسی کنید،گفت:شپش سر اغلب با چسبیدن به قاعده مو خود را از چشمان شما مخفی می کند، ضمن آنکه از نور و گرما هم گریزان بوده ، غالبا دور از تاج سر قرار می گیرد لذا بیشتر مشاهده رشک های چسبیده به سر است که شک به بیماری را بر می انگیزد.
کارشناس مسئول داروئی معاونت بهداشتی گیلان در خصوص تشخیص رشک را از شوره سر و سایر حالات مشابه گفت:شوره سر در واقع پوست مرده است که به راحتی از مو جدا می شود. گاهی اوقات بقایای اسپری های مو هم ممکن است با رشک اشتباه شوند، اما توجه به چند نکته ما در تشخیص رشک کمک می کند: رشک ها همیشه یک شکل و تخم مرغی شکل بوده ، به مو در نزدیکی پوست سر چسبیده اند و عمدتا در گیجگاهها، بالای گوش ها و پشت گردن دیده میشوند و برای جدا کردن آن ها از مو استفاده از ناخن ها ضروری بوده ، به راحتی جدا نمی شوند.
برای پیدا کردن تخم شپش منطقه به منطقه مو را بایدگشت
دکتر قهرمانی گفت: برای پیدا کردن تخم شپش می بایست با حوصله تمام از یک گیجگاه به طرف مقابل ، منطقه به منطقه مو را گشت و بهتر است این کار زیر نور مناسب انجام شده و البته استفاده از یک ذره بین هم می تواند کمک کننده باشد. ضمنا این دقت را هم باید معطوف داشت که نزدیکی زیاد سر به فرد مورد معاینه ، می تواند باعث منتقل شدن شپش به سر فرد معاینه کننده شود.
شک به بیمارى اولین قدم تشخیص شپش سر است. همانطوریکه پیشتر نیز ذکر شد موارد شپش سر در تمام افراد جامعه حتى در افراد با رعایت بهداشت فردى بالا نیز ممکن است دیده شود. خارش سر بخصوص خارش بدون علت در یک کودک در سنین مدرسه باید از این جهت مورد بررسى قرار گیرد. به احتمال کم ممکن است بتوان شپش را از سر جدا کرد و با احتمال بیشتر مى تواند رشک هاى چسبیده به موى سر را یافت. در افراد بخصوص کودکانى که ضایعات عفونى مثل زرد زخم یا ضایعات شبه اگزمایى در ناحیه سر و پشت گردن به کرات دیده مى شود احتمال وجود شپش را باید مدنظر داشت.
وی افزود:وقتى شپش روى سر راه مى رود یا از خون فرد تغذیه مى کند علائم اصلى بیمارى یعنى خارش ایجاد مى شود. معمولاً خارش در ناحیه پشت سر و اطراف گوش ها بوده و یا دراین نقاط از شدت بیشترى برخوردار است.پس از چند روز تا چند هفته خارش تشدید مى گردد. مى تواند به همراه عفونت هاى سر، چسبیدن موهاى سر به همدیگر و بزرگ شدن غدد لنفاوى پشت گردن باشد. اغلب شپش روى سر به راحتى دیده نمى شود مگر در مواردى که تعدادى زیاد از شپش روى سر وجود داشته باشد.
چگونه می توان از بروز بیماری پیشگیری کرد؟
حمید قهرمانی ادامه داد:با جدا کردن بیماران درمان نشده از افراد سالم و درمان سریع آنها می توان از انتقال بیماری جلوگیری کرد. ( در مکانهایی همچون مدارس و پرورشگاهها و …) با رعایت بهداشت تا حد زیادی می توان مانع ایجاد بیماری شد. زیرا انگل بر اثر مواد شوینده از بین می رود. هر چند تخم انگل خیلی مقاوم است
پیشگیرى معمولاً با ارتقا بهداشت کل جامعه است. درمان زودرس موارد با آگاهى دادن به والدین، آموزگاران و افراد دیگر جامعه مى تواند با کنترل هرچه سریعتر موارد مبتلا به کاهش ابتلا سایرین کمک کننده باشد و در آخر لازم به ذکر مجدد است که شپش سر در هر طبقه اجتماعى و اقتصادى مى تواند دیده شود و رعایت دقیق موازین بهداشتى هرچند بسیار مفید و کمک کننده ولى احتمال ابتلا را منتفى نمى سازد.
شپش سر از طریق انتقال مستقیم از انسان آلوده به انسان سالم ایجاد می شود
کارشناس مسئول داروئی معاونت بهداشتی گیلان با اشاره به اینکه شپش از طریق لوازم شخصی آلوده مثل شانه، کلاه، روسری، ملحفه و غیره به سرعت منتقل می شود و این بیماری در سنین مدرسه (18-7 سالگی) بسیار شایع تر از سنین دیگراست و در هر دو جنس مذکر و مؤنث دیده می شود. هر چند در دختران به علت موهای بلند و پر حجم، بیشتر دیده می شود. این بیماری اگر به مدت طولانی ادامه یابد ، احتمال گسترش آن به قسمت های دیگر بدن وجود دارد،گفت:سابق بر این تنها راه نجات از دست شپشها، تراشیدن موها از ته بود. اما امروزه شامپوهاى ضد شپش همه جا در دسترس هستند. فرد شپش زده باید یک دوره مشخص از این نوع شامپوها استفاده کند. این شامپو ها به علت دارا بودن ترکیبات شیمیایى بخصوص باعث مرگ شپش ها می شوند و به مرور زمان با حل کردن کپسول تخم ها آنها را از مو جدا می کنند. شامپو هاى ضد شپش از شوینده هاى قوى به شمار می آیند و تا حدى نیز سمى هستند. اگر زخم هاى سر زیاد باشد، استفاده از این نوع شامپو ها می تواند تولید عفونت کند. بهتر است قبل از استفاده حتما با پزشک مشورت شود..
وی افزود:اولین نکته این است که درمان فرد بیمار در آلودگی به شپش تاثیرگذار نیست. حتی اگر با بهترین روش ها نیز درمان شود. چرا که اگر فردی در مجاورت و تماس نزدیک با یک فرد آلوده به شپش قرار داشته باشد، حداکثر تا 2 هفته بعد مجددا آلوده می شود. پس مهمترین اصل در مبارزه با شپش، انجام درمان دسته جمعی و همگانی و رفع آلودگی از کلیه لوازم و وسایل مورد استفاده افراد به طور همزمان است.
حمید قهرمانی در مورد مهمترین نکته در مهار شپش دانش آموزان گفت:بازدید روزانه موی سر و در صورت لزوم بازدید لباس و بدن آنها توسط معلمان و مربیان مدارس و ارجاع سریع موارد آلوده به واحدهای بهداشتی درمانی برای درمان فرد آلوده به همراه خانواده و اطرافیان وی است. پس از درمان ضدشپش، احتمال انتقال آلودگی از بین می رود و دانش آموز می تواند به مدرسه باز شود.در اوایل ، که بیماری هنوز گسترش نیافته است با کوتاه کردن موها، استحمام روزانه و جوشاندن وسایل شخصی می توان آن را از بین برد.
نیازى به ضدعفونى کردن کل خانه وجود ندارد
وی تصریح کرد:اغلب بیماران توسط شامپوهاى مخصوص و بندرت داروهاى خوراکى درمان مى شوند. نکته مهم این است که باید تمام افرادى که ساعات زیادى را در کنار هم سپرى مى کنند مثل اعضا یک خانواده همزمان مورد درمان قرار گیرند. هرچند که علامتى وجود نداشته باشد وحتى در معاینه توسط پزشک نیز علامتى دال بر دیگرى در سایر افراد خانواده وجود نداشته باشد. بنابراین اگر یک فرد در یک خانواده مبتلاست تمامى اعضا باید درمان شوند. معمولاً علت شکست درمان بیماران نیز عدم رعایت همین نکته است. برخى موارد درمان نیاز به تکرار پس از یک هفته دارند که ضرورتاً باید انجام گیرد. روسرى، شانه، برس، کلاه، شال و روبالشى و ملحفه بایددر آب داغ شسته شوند. لوازم بهداشتى فردى باید در الکل خیسانده شده و یا در حرارت نسبتاً بالا شسته شوند. ضدعفونى و شست و شوى فرش و موکت ومبلمان ضرورتى نداشته و نیازى به ضدعفونى کردن کل خانه وجود ندارد. استفاده از شانه هاى با دندانه ریز جهت برداشتن رشک چسبیده به موها مى تواند کمک کننده باشد ولى تراشیدن موهاى سرتوصیه نمى شود.
حمید قهرمانی در خصوص دارو درمانی در شپش سر افزود:نکته اول و مهمترین نکته این است که این داروها شدیدا سمی است . این داروها به هیچ عنوان خوراکی نیست دارو را در حمام مصرف کنید و بعد از آلوده شدن دست به دارو هرگز دست را به دهن نگذارید و با دست آلوده چیزی نخورید.شامپوهای ضد شپش بسیار مؤثر هستندمی رود برای اطفال و خانمهای حامله توصیه نمی شود.
درمان شپش سر با استفاده از سرکه
وی راه دیگرى نیز براى مبازه با شپش هاى سر را حل دو قاشق غذا خورى سرکه را در یک لیتر آب عنوان کرد و تصریح کرد:سپس تمام سر و موها را با این محلول خیس کنید. بعد از چند دقیقه با یک شانه دندانه ریز موها را خوب شانه کنید. محلول آب و سرکه کپسول تخم ها را سست می کند و شانه دندانه ریز به جدا کردن آنها از موها کمک می کند.همه لباسها و ملافه هایى که با فرد شپش زده در ارتباط بوده اند باید تا حد ممکن با آب داغ شسته شوند. درجه حرارت بالاتر از 51 درجه شپش ها را از بین می برد. وسایلى که قابل شستشو نیستند را می توان به جاى دور انداختن در یک پلاستیک در بسته به مدت دو هفته در یخچال قرار داد.
کارشناس مسئول داروئی معاونت بهداشتی گیلان گفت:اگر فرد یا فرزندان وی دچار این مشکل شده است حتما دوستان و اطرافیان را از مشکل خود آگاه کنید. دلیلى براى ترس یا خجالت وجود ندارد. جلوگیرى از گسترش بیمارى از بازگشت آن به سوى فرد هم جلوگیرى می کند.اما بهترین راه بیشگیرى از شپش زدگى، استفاده از وسایل شخصى است. وسایلتان را به کسى قرض ندهید از کسى هم قرض نگیرید.
دکتر قهرمانی با اشاره به اینکه در درمان شپش سر دو نکته مهم را باید همواره به خاطر داشت ،ادامه داد:دو بار درمان به فاصله 7 تا 10 روز لازمست ، چرا که اگر چه با درمان نخست ، شپش های سر و اکثر تخم های آن از بین می روند ، اما از آنجایی که امکان سر برون آوردن آنها تا 7 روز بعد از تخم ها وجود دارد ، لذا بهتر است به فاصله 7 تا 10 روز ، درمان مجدد انجام شود تا پیش از آنکه این شپش های جدید بالغ شده و توانایی حرکت پیدا کنند ، از بین بروند. و دوم اینکه تمام موارد تماس احتمالی باید درمان شوند، در غیر اینصورت همیشه احتمال ابتلای مجدد وجود خواهد داشت.
دخترها بیشتر از پسرها به شپش سر مبتلا می شوند
وی افزود:دخترها بیشتر از پسرها به شپش سر مبتلا می شوند که علت آن تماس سر به سر بیشتر در این جنس است. این نکته مهم است که هر کسی می تواند بدون ارتباط با شرایط اجتماعی – اقتصادی خاص یا وضعیت خاص بهداشت فردی اش به شپش مبتلا شود . شپش در آب زنده نمی ماند زیرا از طریق سوراخ های کوچکی که در اطراف بدنش بنام اسپیراکل دارد تنفس می کند بهمین دلیل در مناطقی مثل استخر قادر به فعالیت نیست و از طریق شنا و استخر منتقل نمی شود.
دکتر قهرمانی تصریح کرد:اگر کودک شما مبتلا به شپش شد بدانید که بدترین اتفاق عالم برای او رخ نداده است و مهم ترین نکته آن است که در این خصوص والدین ترس بخود راه ندهند . البته شپش اگر برای مدتی بدون درمان بماند می تواند مشکلاتی برای سلامتی فرد و دیگران ایجاد کند . بزرگ ترین مشکل ایجاد حس مشمئز کننده ای است که در دوستان و اطرافیان فرد مبتلا بوجود آمده و به مختل شدن روابط بین فردی می انجامد.ابتلا به شپش یکی از بیماریهای شایع در همه سنین بویژه در سنین مدرسه است.شپش علاوه بر ناراحتیهایی که در اثر گزش ایجاد می کند ، ناقل بیماری تیفوس و تب راجعه است.بنابراین آگاهی از علائم و نشانه های این بیماری در مدارس ، گامی مثبت در جهت کنترل بیماری محسوب می شود.
ایسنا
همرسانی کنید:
نظر شما: